Gordijnen van gefilmde golven

'WAAAUUW, look at this!', 'Oh my god, it's so cool.' en 'I love it, I wish I was high!'. Het is maar een greep uit de door beeldend kunstenaar Jeroen Kooijmans verzamelde reacties van bezoekers van de nagebouwde hotelkamer in het kunstenaarscentrum PS1 in New York. Het zijn niet eens de heftigste, zegt hij. 'Sommige kijkers werden opgewonden; twee mannen raakten zo door het dolle heen dat ze hun kleren uittrokken en mee wilden doen.'

Hoe verschillend ook, één ding hebben de extroverte reacties gemeen. Ze komen allemaal uit de mond van Amerikanen. 'Japanners zeggen niks, Europeanen fluisteren en Amerikanen reageren luidruchtig', oordeelt Kooijmans (33) na zijn twee weken durend kunstproject in PS1. Het bevestigt zijn vermoeden dat zijn jongste videowerk het best zou gedijen in de Verenigde Staten. 'Een land waarin iedereen in een film lijkt te spelen. Zelfs de cassière speelt een rol: ''Hay, I'm Nancy. How are You? Can I help you?'' Amerikanen hebben het talent om spontaan op een camera te reageren.'

Excuse me ... is this your room? heette zijn tijdelijke installatie in de door kunstenares Jeanne van Heeswijk gebouwde replica van een suite uit Hotel New York Rotterdam. Kooijmans projecteerde op het bed, de stoelen en de kast beelden van een verliefd toeristenstel dat zich op een lome middag terugtrekt om de liefde te bedrijven. Tenminste, ze maken aanstalten. Zij ontdoet zich van haar T-shirt. Hij dropt de plastic tas met I Love NY om zijn handen voor haar vrij te maken.

Betreedt een bezoeker echter de kamer, dan stoppen de intimiteiten van het stel op de video. Ze dralen wat, pakken het T-shirt weer op en bladeren door een reisgids. Pas als de kijker het wachten zat is en de ruimte verlaat, krijgen de amoureuze handelingen een vervolg.

'Sommige bezoekers kwamen wel vijf keer terug in de hoop een glimp van seks te zien', zegt Kooijmans die het gedrag van de toeschouwers weer vastlegde op een film. 'Ze wilden ontdekken waarom het stel toevallig stopte wanneer zij binnenkwamen.' De oplossing bevond zich in de kamer ernaast. Daar speelde het Nederlandse acteurskoppel Gaia Elders en Roy Cerpac toeristje in het exact nagebouwde kamerdecor. Via een monitor hoorden en zagen ze bezoekers binnenkomen, waardoor ze hun flirtgedrag konden aanpassen. Werd de interactiviteit eenmaal ontdekt dan schroomden sommige Amerikanen niet schunnige standjes als opdracht te scanderen. 'In Europa zou zo'n kunstwerk veel stugger zijn; dan moet je interactie forceren.'

Zevenendertigduizend gulden kreeg Kooijmans van het Fonds voor Beeldend Kunsten, Vormgeving en Bouwkunst om drie maanden in New York te experimenteren met interactie tussen zijn kunst en toeschouwers. 'Amerikanen maken graag deel uit van een verhaal. Hun reacties dwingen mij het kunstwerk weer een beetje te veranderen. Het moet onvoorspelbaar blijven.' Hij is van plan in New York beelden te projecteren op rook en stoom uit putten en roosters. Het geluid variëert al naar gelang het gedrag van passanten. En hij wil, mits realiseerbaar, vanuit een helicopter videograffiti 'schilderen' op wolkenkrabbers, zoals hij vorig jaar in Rotterdam een gezin liet 'vliegen' over de wanden van flats.

Zijn fascinatie voor interactiviteit ontstond tijdens Maybe Marnixstraat (1998), een videograffiti van twee spookdansers die hij vanuit een rijdend busje projecteerde op Amsterdamse muren. 'Voorbijgangers dansten spontaan mee. Of reageerden juist agressief. Het zou mooi zijn als mijn virtuele dansers daar weer op hadden kunnen reageren.' Kooijmans won er in 1998 de NPS Cultuurprijs mee. Een jaar eerder kocht het Stedelijk Museum zijn afstudeerproject van de Rietveldacademie aan, Werk, een eeuwig durende circel van drie mannen die elkaars zand opscheppen. Het was de eerste keer dat hij video gebruikte. Zijn 'verliefdheid op verf' was daarmee snel over. 'De camera biedt zo veel perspectief in beweging.'

Kooijmans maakte gordijnen van geprojecteerde zeegolven, een scheepshoorn in Amsterdam-Noord die Nooooooooord toetert als je passeert en een gang die Jeroeoeoen brult als je er door heen wandelt. Dat laatste idee werd hem door een droom ingefluisterd. 'Ik hoorde auto's passeren die mijn naam riepen.'

De beste ideeën krijgt hij echter op reis, zegt de jonge kunstenaar die dit interview inlast in een vliegensvlug bezoek aan huis van twee dagen. 'India, Afrika, Australië. Daar is mijn hoofd leeg genoeg voor een eenvoudig maar doeltreffend concept.' Net terug uit New York, vertrekt hij morgen voor een maand naar Berlijn. In september gaat de uit Schijndel afkomstige kunstenaar weer terug naar New York. In het hoofd van Kooijmans is beeld voortdurend in beweging.