Goodbye Johnny

Zaterdag een week geleden is John Kamperveen plotseling overleden. Ik heb hem nooit gekend. Mijn Surinaamse vrienden en kenissen hebben gerouwd om zijn dood en zullen dat nog blijven doen. Ik weet nu dat John Kamperveen de man achter Radio ABC in Suriname was. Fanatiek en principieel in zijn strijd voor gerechtigheid inzake de Decembermoorden, waarbij hij zijn vader had verloren. Maar het waren niet deze feiten die de dood van John Kamperveen voor mij bijzonder maakten, het was de manier waarop de Surinaamse gemeenschap met zijn dood omging. De maandag na de dood van John Kamperveen werd er een herdenkingsdienst gehouden in Amsterdam, die door de lokale Salto-tv werd uitgezonden. Deze herdenkingsdienst was snel geregeld, opdat de familie haar nog zou kunnen meemaken voordat ze naar Suriname zouden vertrekkenom de begrafenis bij te wonen. De bijeenkomst was afgeladen vol. Mensen waren emotioneel maar gearticuleerd. Er werden toespraken gehouden en liedjes gezongen. En aan het einde werd het leven dat hij had geleid gevierd met zang en dans. Daarnaast vertrok niet alleen naaste familie naar Suriname om zijn begrafenis bij te wonen, maar ook vrienden en kennissen van hem. En wie echt niet weg kon, droeg zijn steentje bij door anderen die wilden gaan, maar het financieel niet zo snel konden bolwerken, financieel bij te staan. Vanzelfsprekend en onvoorwaardelijk.

Een geïntegreerde manier van omgaan met de dood, want zij heeft het beste van beide werelden in zich. Het rationele van het westen, dat een uiterst belangrijke functie heeft in het verwerken van dingen, en het emotionele van het niet-westerse, dat nodig is om te voelen dat men niet alleen staat. Een gekozen vriendenfamilie met de loyaliteit die hoort bij de eigen echte familie. Geconfronteerd met de dood vraag ik mij af in hoeverre ik nog in staat ben tot loyaliteit. Want de eigen angst voor een eenzame dood, al ben ik nog jong maar je weet het nooit, wordt aangewakkerd. En de dood en de bijbehorende rouw is een sociaal gebeuren.

De twee uiterste vormen van rouw die ik ken, zijn het westerse en het islamitische model. In de moslimcultuur wordt het als een slecht teken gezien om veel te huilen bij een dode. Het zou niet goed zijn voor zijn of haar zielenrust. Door je verdriet te uiten laat je de dode niet gaan en houd je hem of haar vast op aarde. Maar desondanks wordt er volop en veel gehuild. Het hele huis stroomt vol met vrienden en kennissen en kennissen van kennissen om mee te rouwen. De laatste eer bewijzen aan een dode, al is het een vage kennis of zelfs je vijand, is het minste dat je kunt doen en is een humanitaire plicht.

Hier in het westen is de dood net zo belangrijk, maar de overledene moet een familielid, goede vriend of kennis zijn geweest, anders geeft het zelfs geen pas om naar de begrafenis te gaan. In het westen kiezen wij onze familie door de jaren heen in de vorm van vrienden. Zo onstaat er de vrienden-familie. De eigen familie is vaak veel minder belangrijk en reikt niet verder dan de ouders en broers en zussen en eventueel opa's en oma's.

Ik ben vaak trots geweest op de manier waarop Turken of 'niet-Nederlanders' met elkaar omgingen. Warm, open en gastvrij.

Maar het heeft me ook vaak verstikt, juist omdat het zonder nadenken en onvoorwaardelijk gebeurt. Omdat het saai is om met mensen om te gaan die je niets te zeggen hebt en die je soms ook niet mag.

Voor mij was daarom het hoogste goed het samenstellen en kiezenvan je eigen familie door middel van vrienden. Het lijkt veel eerlijker en helderder. En dat is het ook. Alleen, het is onzekerder. Je kunt elkaar ontgroeien, elkaar niets meer te vertellen hebben of gewoon geen zin meer hebben om met elkaar om te gaan. De onvoorwaardelijke loyaliteit die ik meemaak als ik bij mijn familie en vrienden in Hengelo kom, maakt mij vaak blij maar ook eenzaam. Omdat ik voel dat ik te verwesterd ben om haar te beantwoorden. Want je kunt het een niet krijgen zonder het andere. De vriendinnen waar ik mee ben opgegroeid heb ik eigenlijk allemaal in de steek gelaten omdat ik ze niets meer te vertellen heb. Daar valt niets meer aan te doen. Het is logisch en begrijpelijk, maar het voelt ook armoedig en eenzaam. Ik wil de warmte van de familie met de vrijheid van de zelfgekozen levensvrienden. Klinkt zeer onmogelijk. Ik ga eerst maar eens proberen terug te integreren en op een loyale, onvoorwaardelijke manier met mijn vrienden om te gaan. Misschien dat ik dan net zo'n mooie begrafenis krijg als John.