Genoeglijke slechterik, maar zo veel meer

In feite speelde hij maar twéé keer in zijn veertigjarige carrière een heuse slechterik. Dit benadrukte de donderdag aan de gevolgen van kanker overleden acteur Alan Rickman (69) geregeld in interviews.

Niet dat het zin had. De Britse acteur, klassiek geschoold aan de Londense toneelacademie en een voornaam Shakespeare-vertolker, werd op 41-jarige leeftijd in één klap beroemd vanwege zijn rol als de eloquente terrorist Hans Gruber in de jaren tachtig actieblockbuster Die Hard. En consolideerde die status van bad guy vervolgens als sheriff met slecht gebit en humoristisch chagrijn in Robin Hood: Prince of Thieves, tegenover Kevin Costner. In Hollywood bevond hij zich daarna voorgoed in het bakje 'genoeglijk kwaad'.

In dat rijtje past ook zijn sinistere, over diverse delen verspreide rol als professor Severus Snape (Sneep, in de Nederlandse vertaling) in de filmversie van Harry Potter. Maar zelf rekende Rickman dat personage pertinent niet tot slechterik. Immers, en dit fluisterde auteur J.K Rowling hem - en alleen hem - al in ver voor ze het finale boekdeel schreef: Sneep bezat zo zijn nobele motivatie voor al dat duistere gedrag.

Actiefilm

Rickmans acteertalent school in zijn ironisch- hautaine oogopslag en een kenmerkend stemgeluid: sonoor én lijzig, vaak vergeleken met het spinnen van een kat. Uitermate geschikt voor het vertolken van doortrapte, sluwe types, maar ook ideaal voor het verleidertype. De Brit won in 1985 een Tony voor zijn Broadway-rol als de manipulatieve Vicomte de Valmont in Les Liaisons Dangereuses, maar werd desondanks gepasseerd voor de rap volgende filmversie uit 1988; de rol ging naar John Malkovich.

Rickman ging buurten in Hollywood, waar men hem al na twee dagen het script voor Die Hard overhandigde. Het zei de Brit aanvankelijk niks, zo'n genrefilm, maar het door de Nederlandse cameraman Jan de Bont gefilmde spektakel zette een nieuwe standaard voor actiefilm.

Rickman brak door met meer extatisch spel, maar kon ook uit de voeten met ingetogen personages, zoals zijn aandeel in het modernklassieke kerst-ensemblekomedie Love Actually, als niet helemaal jofele echtgenoot.

Stem

Opgegroeid in een Londens arbeidersgezin, moest Rickman als beginnend acteur hard slijpen aan zijn stem, zei hij afgelopen zomer in een interview met de Volkskrant. 'Toen ik naar de toneelacademie ging, vormde die stem een groot probleem, volgens de docenten. Het geluid kwam onvoldoende naar voren. En men vond mijn dictie behoorlijk lui.'

Urenlange stemoefeningen hielpen. Rickman bezocht Nederland in de jaren zeventig als reizend toneelacteur, en keerde in juni terug voor de feestelijke release van het periodedrama The King's Gardens. Die film, door hem zelf geregisseerd en geacteerd, was lange tijd uitgesteld vanwege zijn jaarlijkse Potter-verplichtingen en werd afgeserveerd door de critici, die nog wel het spel van Rickman zelf prezen als Franse koning Louis XIV. Dat hij, ook in Nederland, met name werd toegejuicht door kinderen die Sneep begroetten, kon hij prima hebben. 'Het voelt ook alsof ik een compleet leven in die rol heb gelegd.'