Genesis danst het Adam-Eva-slang-conflict

Dat de nieuwste productie van de Vlaamse choreograaf Sidi Larbi Cherkaoui Genesis heet en is gemaakt met een Chinese choreograaf en danseres, Yabin Wang, zal een beetje danskenner niet verbazen. Cherkaoui gebruikte eerder religieus en spiritueel getinte titels als Myth, Babel, Tempus Fugit, Origine en Puz/zle. Hij is al tijden, maar zeker sinds zijn samenwerking met de Shaolin-monniken voor Sutra in 2008, geïnspireerd door het Oosten. Zijn gezelschap heet nota bene Eastman, zelf is hij boeddhist.

Het openingsbeeld van Genesis, na in Montpellier dit weekeinde tijdens Julidans te zien, is imposant. Mannen en vrouwen in witte jassen met mondkapjes op en handschoenen aan, lopen kriskras in en uit grote glazen kubussen, die ze zelf verrijden. Geschakeld vormen de blokken een ruimte, een soort ziekenzaal of onderzoekskamer, los van elkaar kun je er zomaar een DNA-streng in zien. In deze klinische omgeving, tegenwoordig vaak de plek waar we ter wereld komen en sterven, beginnen Cherkaoui en Wang hun verhaal.

Dat volgt in grove stappen het begin van het boek Genesis, het eerste boek van de Joodse Tenach en het christelijke Oude Testament. Er zijn wat teksten over God die licht en donker schiep en uit een wuivende kluwen dansers - het lijkt wel een zeeanemoon - maken een man en een vrouw zich los. Gaandeweg ontstaat het Adam-Eva-slang-conflict, inclusief de boom met de verboden vruchten: de armen van de dansers zijn de takken, de glazen bollen die zij in hun handen ronddraaien de appels, een feeëriek beeld dat overigens ook aan de meerarmige hindoegod Shiva doet denken.

Af- en herkomst
Een andere belangrijke ingang tot de choreografie is het Chinese karakter voor 'genesis'. Dat betekent geboorte én groei, en gaat dus een stap verder dan het Hebreeuwse 'in den beginne'. Voor Wang is de vraag waar je vandaan komt onlosmakelijk verbonden met de vraag waar je heengaat. En dan wordt groei niet zozeer fysiek geïnterpreteerd als wel metafysisch. In dezen vond zij een goede verstaander in Cherkaoui, wiens wereldwijd bewonderde werk ze leerde kennen via YouTube; als er op dit moment één choreograaf spiritueel bezig is, is hij het wel.

In de natuur is groei een organisch proces, een logisch voortgaan van de ene fase in de volgende. Die organische energie is het kenmerk van de dansbewegingen in Genesis geworden, maar ze is sowieso typerend voor Cherkaoui's taal en past ook bij hoe Wang vanuit de Chinese geneeskunde een holistische visie op het lichaam eert.

Alles vloeit en glijdt, is zacht, rond, doorgaand. De golvende armen, de kronkelende vingers, de draaiende torso's, de slides richting grond: het is een beschrijving die de complexiteit en virtuositeit van het werk van de vier prachtige Wang-dansers (onder wie zijzelf) en drie Cherkaoui-dansers tekort doet, maar die wel recht doet aan de indruk die uiteindelijk beklijft.

Logische optelsom
Het idee van organische groei, van verbondenheid, komt bij Cherkaoui ook terug in zijn rotsvaste vertrouwen in de gelijkheid tussen culturen en religies. Hij benadrukt de overeenkomsten en raakvlakken tussen mensen; als kind van een Vlaamse, katholieke moeder en een Marokkaanse, islamitische vader, zag hij al dat de dingen vaak meer grijs zijn dan wit of zwart. In zijn werk vertaalt dit zich hoofdzakelijk in het samenbrengen van kunstenaars en hun dans- en muziekstijlen, en wel op zo'n manier dat ze opgeteld een nieuwe, volkomen logische flow en eenheid vormen.

In Genesis versmelten klassiek, modern, hiphop en vechtsport, en danst de ongelooflijke lyrische Wang een moderne variatie op de langemouwendans uit de Chinese folklore. Livemuziek van de Congolese zanger en gitarist Kaspy Kukosa Kuyubuka (geweldig!) gaat moeiteloos samen met ritmen op de Indiase mridungam-trom, zwierig spel op de piano, een liedje uit Tibet (in China wellicht precair, in Montpellier natuurlijk niet) en een new-age-achtige elektronische compositie van de Poolse Olga Wojciechowska, die de pit van de live actie te veel onderuit haalt.

En toch..
Genesis zit boordevol fantastische ingrediënten en toch knaagt er iets. Het is natuurlijk mooi, deze expansie van onze blik. Cherkaoui laat ons werkelijk wereldburgers zijn. Zonder angst of voorbehoud gaat hij samenwerkingen aan: bij hem lees je de wereld als een groot vervolgverhaal. Tegelijkertijd, en waarschijnlijk is dit wat irriteert, maakt hij van die wereld een zoet sprookje terwijl de werkelijkheid zo anders in elkaar steekt. Zelfs de dansscènes waarin het er niet zachtzinnig aan toe gaat, zinken, net als de straffe drumritmen, weg in de zachte deken die de voorstelling vooral is. Het is het murw makende effect van de overdosis, van een te veel aan organische schoonheid.

Na de voorstelling in Montpellier gaf Cherkaoui aan dat er vroeger meer woede in zijn werk zat, maar dat hij sinds de ontmoeting met de Shaolin-monniken heeft besloten dat pad te verlaten. 'Met mildheid bereik je meer.' Het is een wijze opmerking, die ook vragen oproept. Want wat betekent die in de ingedikte tijd van het theater? Hoe belangrijk is daar variatie in spanning en dynamiek? Hoe voorkomt Cherkaoui dat zijn spirituele kijk op kunst tot inwisselbare concepten leidt? Genesis balanceert op het randje.