Frisse vertaling van het griezelsprookje over Peter Schlemihl (****)

Schlemiel is een woord uit de moppentrommel van Max Tailleur: de sukkel die klappen krijgt en nog uitgelachen wordt ook. Dat het van oorsprong Jiddische begrip in zoveel talen bekend is, is mede te danken aan Peter Schlemihls wundersame Geschichte, een bestseller uit 1813 die destijds in heel Europa werd gelezen. De auteur was een voor de Franse revolutie gevluchte aristocraat die in Duitsland de naam Adelbert von Chamisso aannam.

Gedichten schreef hij ook, maar zijn literaire faam dankt Chamisso aan deze ene vertelling: de bekentenissen van een man die zijn schaduw verkoopt en dat zijn leven lang moet bezuren. Het ook in Nederland geliefde griezelsprookje (de eerste vertaling verscheen in 1831) blijkt in Martin Michael Driessens frisse nieuwe vertaling nog niets van zijn sinistere charme te hebben verloren.

Die charme dankt De wonderbaarlijke geschiedenis van Peter Schlemihl aan het opgewekte tempo waarmee Chamisso zijn held naar de ondergang voert. Al meteen in het begin voltrekt zich het drama: Schlemihl ontmoet de ‘graatdunne, maar zeer lange man op leeftijd’ die hem zijn schaduw afneemt, in ruil voor een onuitputtelijke geldbeurs (door Schlemihl verkozen boven ‘het wenshoedje van Fortunatus’).

Al snel kan Schlemihl constateren dat geld niet gelukkig maakt. Hij schaamt zich over zijn schaduwloze verschijning en voelt zich een paria te midden van zijn medeburgers – een situatie die de schrijver als onvrijwillige migrant niet onbekend zal zijn geweest.

Het verhaal zit vol surrealistische trekjes, zoals passages waarin Schlemihl zich rechtstreeks tot de auteur wendt (‘beste Chamisso’) en een schitterende scène waarin Schlemihl het omgekeerde van zichzelf ontmoet, ‘een schaduw die eenzaam zijns weegs gaat’.

Ten slotte: een mooiere duivelfiguur dan Schlemihls naamloze kwelgeest is er in de wereldliteratuur niet te vinden. ‘Ik ben niet zo strikt in de leer als u’, zegt hij minzaam, ‘ik handel, terwijl u alleen maar durft te denken.’