For Sama is een hartverscheurend en moedig verslag van het leven in een belegerde stad ★★★★★

Sama wordt begin 2016 geboren in Aleppo, Syrië, het strijdtoneel van een burgeroorlog die in 2012 is begonnen met protesten tegen het regime van Bashar al-Assad. Het meisje is nog geen half jaar oud als de Syrische regering de stad wil heroveren op de rebellen en Oost-Aleppo belegert. Bij de luchtaanvallen die volgen komen honderden burgers om en worden ziekenhuizen, scholen en woningen verwoest.

In For Sama probeert Sama’s moeder, journalist Waad al-Kateab, haar dochter uit te leggen waarom ze niet is gevlucht. Want waarom heeft ze haar baby niet in veiligheid gebracht toen het nog kon? Waarom krijgen mensen überhaupt kinderen onder deze omstandigheden? Pijnlijke maar legitieme vragen.

For Sama geeft daar duidelijke antwoorden op. Al-Kateab werd zwanger in een tijd van hoop: ‘We geloofden dat we zouden winnen.’ Later, toen de hoop op vrijheid begon te vervliegen, wilde ze niet vluchten. Het zou egoïstisch zijn, legt ze uit, want haar man Hamza is een van de weinige artsen die nog is achtergebleven in de belegerde stad. Wanneer alle ziekenhuizen zijn vernield, zet hij samen met vrienden een provisorisch hospitaal op. Daar proberen ze de gewonden te helpen die na elk bombardement worden binnengebracht.

Zelf ziet Al-Kateab het als haar missie om vast te leggen wat er in Oost-Aleppo gebeurt. Journalisten hebben niet of nauwelijks toegang tot de belegerde gebieden. Al-Kateab filmt alles: haar dagelijks leven, maar ook de bebloede en met stof bedekte slachtoffers van de luchtaanvallen. Nooit wendt ze haar camera af; de verwoesting die zij ziet, moet ook door de rest van de wereld worden gezien.

De documentaire For Sama is niet alleen een vlammende rechtvaardiging van Al-Kateabs keuzen, de film is veel meer dan dat. Het is een historisch document dat de Syrische oorlog van binnenuit toont, een verslag van heldenmoed, van gruwelijke verwondingen, van leven onder onmenselijke omstandigheden.

Daarnaast is het een ontzettend knap gemaakte film. Samen met de Brit Edward Watts, een ervaren televisieregisseur, stelde Al-Kateab For Sama samen uit honderden uren aan opnamen die ze uit Syrië wist te smokkelen, daterend van 2012 tot eind 2016. De montage was een monsterklus die jaren in beslag nam. Het resultaat is vlekkeloos; de film springt heen en weer in de tijd, zonder een moment onoverzichtelijk te worden.

Het is even terecht als onvermijdelijk dat For Sama voor een Oscar is genomineerd, net als The Cave, die andere Syrische documentaire over artsen in een noodhospitaal. Beide films zijn voor even concurrenten, maar boven alles geven ze de oorlog een gezicht. For Sama is het indringende en hartverscheurende bewijs dat getuigen nodig zijn, ook als ze beter zouden kunnen vertrekken.