Fleabag, Sex Education of Chernobyl? Dit zijn de 10 beste series van het jaar

Lang was Fleabag van de geweldige Phoebe Waller-Bridge de gedoodverfde winnaar. Maar kennelijk zagen we nog iets liever een intens vilein verhaal over een smerig rijke familie.

De Amerikaanse Emily Nussbaum, die dit jaar I Like to Watch publiceerde, haar sublieme bundel essays over de kunst van het series kijken, verzuchtte ergens halverwege 2019: ‘Ik wou dat ik de tijd kon stilzetten, zodat ik meer televisie kon kijken.’ We willen de kop boven het serieoverzicht 2019 nog even terughalen: ‘Ze zijn te lang en het zijn er te veel; maar allemachtig, wat een geweldig seriejaar was het weer.’ We kunnen deze inleiding rustig weer van stal halen, als een soort sequel, met de aantekening dat er dit jaar nog veel meer series waren – een aanbod dat we in de verste verte niet hebben kunnen bijhouden. We zeggen het maar eerlijk. En dan kwamen er in november van dit jaar ook nog twee grote streamingdiensten bij: Apple tv + en Disney +, twee partijen met oneindig diepe zakken, die de achtervolging op Netflix hebben ingezet. De gevolgen van deze ‘streaming wars’ zijn nog niet te overzien. Ja, Baby Yoda.

Al eerder is geconstateerd dat er nog maar een paar series zijn die kijkers verbinden; iedereen waait verder alle kanten uit. En we willen niet beweren dat ons Volkskrant-seriepanel een afspiegeling is van het Nederlandse kijkerspubliek (zie daarvoor op 2 januari de uitslag van de serie en film van het jaarverkiezing, volgens de Volkskrant-lezers) maar we bestrijken met dat groepje (deels professionele) seriekijkers een redelijk groot gebied. Op de vraag naar ieders favoriete series werden er in totaal 52 genoemd. Dat betekent dat er ruim veertig buiten de toptien zijn gevallen.

Undercover, de Vlaams-Nederlandse co-productie op Netflix haalde de toptien op een haar na niet, als hoogste Nederlandstalige productie. Luizenmoeder 2, Random Shit en Oogappels werden ook genoemd. In onze eindlijst is de alleenheerschappij van Netflix niet vanzelfsprekend. Bij de eerste vier zitten twee HBO- (Succession en Chernobyl) en twee Amazon Prime Video-series (Fleabag 2 en Undone). Er staan vier vervolgseries in de lijst en zes titels die we in 2019 voor het eerst zagen. Gedramatiseerde recente geschiedenis was dit jaar buitengewoon populair (zie Chernobyl, When They See Us en The Crown, met Unbelievable net buiten de lijst).

Opvallend is ook wat de toptien niet gehaald heeft. En nogmaals, dat kan ook aan de lekker dwarse smaak van ons panel liggen, maar een paar eerdere favorieten (The Handmaid’s Tale, Game of Thrones, Mindhunter, The End of the Fucking World, Stranger Things) vielen af. Niet verrassend genoeg meer kennelijk. Van de nieuwe streamingdiensten hebben een paar titels een vermelding gehaald: The Mandalorian van Disney en The Morning Show en Dickinson van Apple tv +.

De toptien heeft met Succession en Fleabag twee favorieten die mijlenver voorliggen op de rest van het veld en met Undone, als enige animatieserie, een tamelijk verrassende vermelding. 2020 gaat vol gas van start met de eerste volledig Nederlandse Netflixserie Ares, waar we, zoals te zien is in de trailer, duiken in de wereld van de geheime genootschappen, een soort Dan Brown meets Rembrandt. Wilt u een cliffhanger? Komt-ie: gaat 2020 het jaar van Ares worden?

10. Easy 3

(Joe Swanberg, Netflix)

We zijn nog maar net bekomen van de Netflix-film Marriage Story van Noah Baumbach, waarin een huwelijk aan scherven gaat. In de relatiecyclus zou je het derde seizoen van Easy een voorprogramma kunnen noemen, met acteurs die ‘meesters zijn in gesprekken waarin de personages om hun ware gevoelens heen cirkelen’, aldus de recensie. En wat een topensemble aan acteurs, die hier ogenschijnlijk moeiteloos improviserend door de oeverloosheid van het bestaan laveren. Geestig en pijnlijk; ‘wrang’ is het woord.

9. The crown 3

(Peter Morgan, Netflix)

We zijn in het derde seizoen van The Crown aangeland, dat zich in de periode 1964 - 1976 afspeelt. Maar, belangrijker nog, we hebben een nieuwe koningin! De geweldige Claire Foy heeft plaatsgemaakt voor de niet minder formidabele Olivia Colman. Herien Wensink profileerde Colman, de actrice van het jaar: ‘Deze Elizabeth worstelt niet meer met de dwangbuis van het koningshuis, ze heeft zich er verbitterd in geschikt.’ En dan hebben we het nog niet eens gehad over Helena Bonham Carter en Tobias Menzies, die een prachtige nieuwe Margaret en Philip neerzetten.

8. Sex Education

(Laurie Nunn, Netflix)

‘Het zou zomaar de leukste en beste comedy van het jaar kunnen zijn’, schreef Haro Kraak over Sex Education. En dat deed hij al op 25 januari. Zijn voorspelling haalde maar mooi het einde van het jaar. Het is een Britse schoolserie die de klassiekers in het genre van binnen en buiten kent, en die gebruikt als een startblok voor een geestig, ontroerend en heerlijk schaamteloos verhaal over een verlegen jongen, Otis (Asa Butterfield). Hij heeft een enorme kennisvoorsprong op zijn leeftijdgenoten, omdat zijn moeder een sekstherapeut en mannenverslinder is. En laat deze Jean nu worden gespeeld door Gillian Anderson, die nog steeds elk jaar beter wordt, en in de toekomst ook nog Margaret Thatcher gaat spelen in The Crown 4.

7. Euphoria

(Sam Levinson, Ziggo/HBO)

Het was het jaar van een paar sterke en bitterzoete films over het leven van opgroeiende meisjes (Eighth Grade en Booksmart), maar Euphoria was een opzienbarende toevoeging aan een vertrouwd genre. Acteurs Zendaya en Hunter Schafer (als Rue en Jules) speelden de sterren van de hemel in een serie die op zijn best de trippy, visuele flair heeft van een film als American Honey. Je moet er wel tegen kunnen dat het Amerikaanse tienerleven hier als een Danteske hel wordt verbeeld. We treffen werkelijk een catalogus aan tienermisère aan; een soort worst case scenario-puberteit. Zendaya was als kind al een ster op Disney Channel, maar beleeft met Euphoria haar doorbraak.

6. Russian Doll

(Natasha Lyonne, Netflix)

Boomers beginnen meteen over de film Groundhog Day (1993) als ze het concept horen van Russian Doll; heldin raakt verstrikt in een tijd-loop, maar leert in deze eindeloos repeterende cyclus een paar levenslessen die anders aan haar voorbij waren gegaan. Wie kijkt naar de serie waarin scenarist en actrice Natasha Lyonne als een tornado door haar herhalende leven wervelt, was die vergelijking met de klassieker met Bill Murray heel snel kwijt. In elke aflevering komt ze op meerdere spectaculair banale manieren om het leven en keert ze steeds terug naar het uitgangspunt: een wc op het feestje voor haar 36ste verjaardag. Maar elke nieuwe ronde (als de matroesjka uit de titel) onthult nieuwe details en verhaallijnen, waardoor langzaam een subtiele filosofische laag wordt blootgelegd. Want zeg nou zelf: zijn we niet allemaal gevangen in een tijdlus?

5. When They See Us

(Ava DuVernay, Netflix)

Was 2019 het jaar van de woede? Als dat zo was, dan was When They See Us het vlaggeschip; een dramatisering van de gruwelijke gerechtelijke dwaling die vijf jongens treft als ze valselijk worden beschuldigd van de moord op een vrouw in Central Park in New York. De zaak stamt uit 1989, maar het onrecht is heet van de naald, al was het maar omdat de New Yorkse zakenman die destijds in een krantenadvertentie de doodstraf eiste tegen de jongens, tegenwoordig de president is van Amerika. Ava DuVernay weet precies hoe ze activisme en filmmaken verbindt, geholpen door een aantal sterke rollen en het ongelofelijke feit dat dit allemaal echt gebeurd is. Is dit de macht van Netflix? De dertig jaar oude zaak maakte nu pas de brede verontwaardiging los die al die jaren was uitgebleven.

4. Undone

(Raphael Bob-Waksberg en Kate Purdy, Amazon Prime Video)

Misschien wel de verrassing van het jaar, een prachtige, aangrijpende animatieserie van Raphael Bob-Waksberg, ook al de schepper van Bojack Horseman. Met een zeer belangrijk Nederlands aandeel in het verbluffende animatiewerk van Hisko Hulsing. Met rotoscope-animatietechniek worden acteurs als het ware overgetekend, maar blijven de nuances van het spel van Rosa Salazar en Bob Odenkirk bewaard, terwijl ze naar een fantasievol, hallucinerend universum worden verplaatst. Heldin is Alma, een formidabele, zelfdestructieve jonge vrouw die op zoek is naar de zin van het leven, geholpen door de geest van haar vader (Odenkirk). We zouden haar rustig een soulmate van Russian Doll en Fleabag kunnen noemen. Hebben we toch een thema te pakken dit jaar.

3. Chernobyl

(Craig Mazin, Ziggo/HBO)

Deze dramatische reconstructie van de kernramp in Tsjernobyl kwam hard binnen. Je denkt dat je het wel ongeveer weet, hoe het zat, en dat de stof op de geschiedenis is neergedaald. Maar Mazin neemt ons op verbluffende wijze mee in het hart van de grootste kernramp die de mensheid gekend heeft, in vijf afleveringen die als mokerslagen aankomen. We worden geholpen door de twee imponerende centrale rollen van Jared Harris en Stellan Skarsgard, als de wetenschapper en de militair die met de moed der wanhoop een nog grotere ramp moeten voorkomen – over superhelden gesproken. Reconstructie van tijd en plaats is tot in de duizelingwekkende en verbijsterende details volkomen overtuigend.

2. Fleabag 2

(Phoebe Waller-Bridge, Amazon Prime Video/Net 5)

Het was zonder twijfel het jaar van Phoebe Waller-Bridge, scenarist van Killing Eve en de nieuwe James Bond, maar vooral schrijver en hoofdrolspeler van Fleabag, waarvan dit jaar het tweede en laatste seizoen te zien was. De recensieschrijver van de Volkskrant gaf zich in de eerste aflevering al gewonnen: ‘De openingsaflevering waarin een ontspoord familie-etentje in een restaurant vanaf het desastreuze slot wordt terug gevolgd is een meesterwerk van vertelkunst en een brute (en geestige) autopsie van familiedynamiek.’ En toen moest de aflevering met de biecht nog komen. Het broekpak dat Phoebe Waller-Bridge droeg in die ouverture vloog de winkel uit. Tegenspeler Andrew Scott (voortaan synoniem met zijn rol van ‘the hot priest’) werd de meest besproken bijrol van het jaar. Uit een profiel van Waller-Bridge in de Volkskrant: ‘Daar heeft ze haar missie van gemaakt als scenarioschrijver: het onderzoeken van de vrouwelijke geest, inclusief de duistere hoekjes, hoe, in haar woorden, ‘ongewoon en verrot’ het daar ook kan zijn.’

1. Succession 2

(Jesse Armstrong, Ziggo/HBO)

Je moet van goeden huize komen wil je het tweede seizoen van Fleabag van de eerste plaats in onze toptien houden. Maar toen kwam het tweede seizoen van Succession, dat tien heerlijke, vileine afleveringen lang voelde als de juiste serie op de juiste plaats in de juiste tijd. Het gebeurt niet vaak dat een serie zijn vaart en diepgang, zijn hele raison d’être, in het tweede seizoen vindt. Succession, seizoen 2 is de The Godfather, Part II onder de series. Het openingsseizoen is met terugwerkende kracht een proloog waarin de wereld van de familie Roy (denk aan een kruising tussen de Trumps en de Murdochs) wordt voorgesteld, inclusief de koude kant, de lakeien en de concurrentie. Maar in het tweede seizoen, waarin de strijd om de opvolging van pater familias Logan Roy (Brian Cox als een soort King Lear van de boulevardpers) echt losbarst, vindt showrunner Jesse Armstrong zijn toon en stijl, door de Volkskrant omschreven als ‘Shakespeare meets Bunuel’. Armstrong toont het surrealistische spektakel van het perverse en amorele leven der superrijken, dat op sublieme wijze een waarheid over deze tijd vertelt, op een manier waar we kennelijk naar snakken. Succession is het sterkst in het ensemblespel van de grote cast, en of ze zich nu verzamelen voor een verjaardagsfeest, een jachtpartij, een tocht op een superjacht, of een fusiegesprek, elke bijeenkomst heeft een 100 procent catastrofe-garantie.

We verlangen nu al naar het derde seizoen. We hebben Succession nodig.

Uit deze ijzersterke cast willen we één personage tillen, dat we dan maar meteen tot ‘personage van het jaar’ benoemen. Is er iemand die de wereld van de Roys beter belichaamt dan oudste zoon en kroonprins Kendall (subliem gespeeld door Jeremy Strong)? Hij lijkt in een hol vat te zijn veranderd, slaaf van zijn middelengebruik en aan de ketens gelegd door zijn vader, die een verschrikkelijk geheim boven zijn hoofd houdt. In de meesterlijke laatste scène van de slotaflevering komt de ware Kendall naar boven. Zijn we er toch nog ingetuind.