Film Für Film - een mooi en ruim geïllustreerd boek dat Romy Schneiders carrière uiteenzet

In 1962 had actrice Romy Schneider, toen 23, haar carrière eindelijk in eigen hand. Ze was, onder strenge leiding van haar moeder, als bakvis doorgebroken in drie Sissi-films (1955-1957). In die mierzoete romantische drama's speelde ze met groot succes de Oostenrijkse koningin uit een ver verleden. De rol bezorgde haar een imago waarvan ze de rest van haar leven probeerde af te komen. In 1962 leek dat al aardig gelukt. Ze was van Duitsland naar Frankrijk gegaan, speelde daar in een film (Christine, 1958) met de jonge, bloedmooie, Franse acteur Alain Delon, met wie ze subiet een amour fou beleefde. Hij had haar bovendien in contact gebracht met de grote Italiaanse filmmaker Luchino Visconti. In haar dagboek schreef ze: 'Drie mensen hebben mijn leven wezenlijk beïnvloed: Delon, Visconti en Chanel.' De laatste kleedde haar spectaculair voor het filmvierluik Boccaccio '70, waarin zij onder regie van Visconti de hoofdrolspelers van de andere drie delen - onder wie de acteermastodonten van die dagen Sophia Loren en Anita Ekberg - van het doek speelde.

Schneider had zich bewezen als serieus actrice. Niet verwonderlijk dus dat er een uitnodiging kwam van een andere grootheid uit die dagen: Orson Welles, maker van volgens velen de beste film aller tijden, Citizen Kane. Hij liet een telegram naar haar sturen met het verzoek een rol te spelen in zijn Kafka-verfilming Het proces.

De twee ontmoeten elkaar pas aan de vooravond van de eerste draaidag. Zij zit met vrienden in een restaurant wanneer de rijzige gestalte van Welles binnenschrijdt, met aan zijn arm Marlene Dietrich. Schneider is onder de indruk en waagt het niet zichzelf aan Welles voor te stellen. Wel loopt ze op weg naar de wc traag langs zijn tafeltje in de hoop te worden opgemerkt. Dat lukt, waarna de twee de rest van de avond steeds onvoorzichtiger met elkaar flirten. Jaren later zou Dietrich Schneider toevertrouwen dat ze die avond Welles verscheidene malen hard aanstootte: 'Zit toch niet de hele tijd dat kind zo aan te staren.'

De anekdote typeert Romy Schneider als de verpletterende, maar weinig zelfbewuste verschijning die zij was, in en buiten de film. Het is een van de vele typeringen in de nieuw verschenen biografie Romy Schneider. Film für Film, waarin de Franse filmjournalist Isabelle Giordano Schneiders leven schetst aan de hand van álle films waarin ze speelde. Dat waren er 63 en dat zijn er veel, want Schneider overleed toen ze 43 was.

Over de actrice is veel geschreven en gespeculeerd, tijdens haar leven en na haar dood. De in Wenen geboren Schneider had een slechte verhouding met de pers, die altijd maar weer haar persoonlijke leven op de voorgrond stelde, waar zij zo graag als actrice beoordeeld wilde worden. Bijvoorbeeld hoe ze in 1938 in Wenen geboren werd als dochter van twee acterende ouders (die in 1945 zouden scheiden). Hoe ze opgroeide bij haar grootmoeder in Schönau am Königssee (Beieren, Zuid-Duitsland), omdat haar ouders altijd onderweg waren. Hoe haar moeder, de actrice Magda Schneider, en stiefvader haar op haar 15de zonder enige acteerscholing rollen bezorgden in vijf mierzoete muzikale en kostuumfilms die de opmaat vormden voor de Sissi-trilogie. Hoe ze na een mislukte flirt met Hollywood in Frankrijk neerstreek, waar ze in de jaren zestig en zeventig haar beste films maakte. Hoe ze in 1982 overleed, naar algemeen wordt aangenomen door zelfmoord. Schneider kampte in haar privéleven met tegenslagen die ze draaglijk probeerde te maken met te veel alcohol en kalmeringsmiddelen. Nadat drie jaar voor haar dood haar ex en vader van haar zoon, de theaterproducent Harry Meyen, zichzelf had opgehangen - iets waarvoor Schneider zichzelf altijd de schuld heeft gegeven - kwam twee jaar later die zoon, David, om het leven. Hij spietste zichzelf op 14-jarige leeftijd toen hij over een tuinhek wilde springen.

Niet eerder verscheen een overzicht van álle films waarin ze speelde. In haar boek beschrijft Giordano nauwgezet hoe Schneider door de rollen die ze koos een voorbeeld voor een generatie vrouwen werd. Was ze als kindster de publiekslieveling van een natie in wederopbouw (Duitsland), toen ze zelf haar rollen ging kiezen werd ze vertolker van indrukwekkende karakterrollen, waarin de emanciperende vrouwen in de jaren zestig en zeventig zich herkenden. Daarnaast reeg ze een indrukwekkende verzameling namen aan haar cv - bijna allemaal mannen trouwens. Onder hen behalve Visconti en Welles de regisseurs Claude Sautet, Otto Preminger, Claude Chabrol en Joseph Losey en de acteurs Marcello Mastroianni, Michel Piccoli, Jean-Louis Trintignant en Yves Montand. Bij elkaar de voorhoede van de Europese kunstzinnige cinema in de jaren zestig, zeventig en tachtig.

Nadat ze de meer dwingende dan beschermende vleugels van haar moeder was ontvlucht en Schneider zelf haar rollen koos, waren haar personages niet zelden verleidelijke, flirtende en fatale vrouwen in het leven van weifelende en weinig krachtige mannen, gezamenlijk verwikkeld in gecompliceerde driehoeksverhoudingen of andere overspelachtige situaties. In genoemde Boccaccio '70 speelt Schneider Pupe, de bedrogen echtgenote van een Italiaanse graaf die in een prostitutieschandaal is verwikkeld. Na een aantal van sadisme en cynisme vergeven dialoogscènes, waarin hij haar probeert te kleineren, deelt ze hem haar besluit mee: voortaan zal hij ook háár moeten betalen voor haar liefde. Wie Schneider nu in deze film ziet bewegen, kijken, verleiden en praten, zal moeilijk kunnen geloven dat hij werd gemaakt in 1961. En dat de actrice pas 22 was. De vrouw wordt gepijnigd en geïntimideerd, maar toont zich ten slotte de sterkste.

Zeven jaar later zinderde het nog meer. In La piscine, een broeierig liefdes- en wraakdrama rond het zwembad van een mediterrane villa, werd zij herenigd met haar ex Alain Delon. De verleidingsscènes tussen de twee voedden direct de geruchten. Ze was drie jaar eerder getrouwd met Harry Meyen, in een poging wat burgerlijk geluk na te streven: een man, een huis, een kind, minder reizen, minder werken. Het lukte allemaal en ze nam twee jaar rust na de geboorte van David, maar op haar 30ste ging ze weer aan het werk, al zette ze zich op een rantsoen van drie films per jaar, nog altijd een gemiddelde dat maar weinig acteurs halen. La piscine liet haar opnieuw kennismaken met wat zij zo gemist had, het acteren, en wat ze zo verafschuwde: de media-aandacht voor privézaken. Het werd, schrijft Giordano, een film die paste bij de opgewonden stemming onder de jeugd in Frankrijk van die dagen. De meeste mensen waren evenwel nog gewoon geschokt door de openlijke zinnelijkheid die Delon en Schneider in La piscine tentoonspreidden. Ook in 1969 waren de vruchten van de seksuele revolutie nog niet tot volle wasdom gekomen.

Het paste bij de actrice. Provoceren was Schneiders tweede natuur. Al in 1958 zit in de suffe remake van de Duitse kostschoolklassieker Mädchen in Uniform een scène waarin de kus tussen de leerling, Schneider, en de lerares, Lilli Palmer, net iets te lang duurt om onschuldig te zijn.

'Risico nemen heeft me altijd verder geholpen. Of het nu om het leven gaat, of om films, mijn devies is: alles of niets', citeert Giordano Schneiders dagboek. Dat kwam het best tot uiting in de meest intense rol die ze ooit speelde, in de onvoltooide film l'Enfer.

Nadat Schneider haar naam in Europa had gevestigd, tekende ze in 1962 een contract met de Hollywoodfilmstudio Columbia voor het maken van zeven films. Maar na drie mislukkingen - volgens Giordano konden de Amerikanen haar in elke rol doorsijpelende vrijgevochtenheid niet waarderen - keerde ze alweer terug naar Europa.

Ze accepteerde de hoofdrol in een van de meest legendarische mislukte films uit de geschiedenis: l'Enfer, van de megalomane en perfectionistische Fransman Henri-Georges Clouzot. Daarin is ze de liefhebbende echtgenote van een ziekelijk jaloerse hoteleigenaar, die in zijn waanvoorstellingen zijn vrouw erger en erger gaat straffen voor haar vermeende gedrag. Regisseur Clouzot kreeg drie weken na het begin van de opnamen een hartaanval en het werk werd na diens herstel nooit meer hervat. In die weken had Schneider onder zijn leiding alle mogelijke registers van haar acteerkunst moeten opentrekken. Eindeloos werden de opnamen overgedaan waarin Clouzot lange close-ups van haar gezicht nam waarmee zij een duivels overspelige echtgenote geacht werd te verbeelden: uur na uur na uur moest ze met haar tong haar lippen strelen, haar lichaam ingesmeerd met olijfolie. Giordano schrijft met gevoel voor understatement: 'Clouzot leek geobsedeerd door zijn actrice, en omgekeerd.'

_{Tekst gaat verder onder de foto.}

L'Enfer bevat in extreme mate alles wat in haar andere films gedoseerd of verholen voorkomt en toont haar provocatieve kant en experimenteerdrift zoals dat eerder en later nooit meer gebeurde. Door Giordano uitputtend beschreven in haar mooi en ruim geïllustreerde boek - je hoeft alleen maar de veelbesproken, grote en meestal felblauwe ogen van Schneider door de jaren heen te bestuderen om te zien waar haar hoogte- en dieptepunten lagen.

Maar hoe Isabella Giordano ook de nadruk legt op Romy Schneiders werk - aan haar dood besteedt ze niet meer dan een halve zin - uiteindelijk ontkomt ook deze biograaf er niet aan te concluderen dat gedurende haar hele carrière de tragiek van haar leven zich steeds weer naar de voorgrond drong.