Filipijnse journalist werd 90 keer bedreigd met geweld, verkrachting of de dood. Per uur

Maria Ressa houdt de dreigementen niet meer bij. Tienduizenden internettrollen proberen de kritische Filipijnse journalist tussen hun kaken fijn te malen. Ze noemen haar ‘een hond’ of ‘een hoer’, en roepen op om haar ‘af te maken’. ‘Dat is geen prettig gevoel. Zeker niet in een land waar de president geweld aanmoedigt en de lijken letterlijk op straat liggen.’

Maar er staat meer op het spel dan veiligheid, zegt Ressa. ‘Sociale media zijn een wapen geworden. De president zet het bewust in om de democratie lam te leggen.’

Na een carrière bij CNN-Asia en de grootste Filipijnse zender ABS-CBN richtte de 54-jarige Ressa in 2012 haar eigen online nieuwsorganisatie Rappler op, waar nu 120 mensen werken. De Filipijnse autoriteiten trokken maandag de vergunning in, maar president Rodrigo Duterte ontkent iets met het verbod te maken te hebben. Wel noemt hij Rappler een ‘verspreider van nepnieuws’, die ‘vuilnis en smerigheid in de rondte gooit’.

Twee jaar geleden vond Ressa het nog geweldig om te zien hoe Duterte tijdens zijn verkiezingscampagne in 2016 sociale media ontdekte. Hij ontwikkelde een apparaat dat geen van zijn tegenstanders had: honderden vrijwilligers, zowel op de Filipijnen als daarbuiten, verspreidden een constante stroom berichten. ‘Het was indrukwekkend’, vertelt Ressa via Skype. ‘De manier waarop hij miljoenen mensen wist te bereiken was baanbrekend.’

Oorlog tegen drugs

Maar na de verkiezingen ging de campagne door. De Facebook-personalities die tijdens de verkiezingsrace tegen iedereen aantrapten, bleven Duterte’s tegenstanders ook daarna aanvallen. Toen de president zijn oorlog tegen drugs begon - waarbij in anderhalf jaar tijd duizenden doden zijn gevallen - gingen zijn trollen iedereen te lijf die daar kritiek op had. Eerst waren dat de mensenrechtenactivisten. Daarna volgden journalisten.

Nepnieuws bleek daarbij een machtig middel. Zo ging er bijvoorbeeld een bericht rond Zo deed het bericht de ronde dat senator Leila de Lima, een vrouw die Duterte al jaren wegens mensenrechtenschendingen achter de tralies probeert te krijgen, zou paaldansen in Duitsland. Met twee keer doorklikken ontdek je dat het onzin is, maar dat doet bijna niemand. Mobiel internet is op de Filipijnen duur en langzaam. Tegelijkertijd is er geen land ter wereld waar meer gebruik wordt gemaakt van sociale media: er zijn meer smartphones dan mensen in het land met 100 miljoen inwoners.

‘Een dodelijke combinatie van factoren’, zegt Ressa. ‘De grootste onzin wordt onder miljoenen mensen verspreid. Om gebruikers te verleiden toch op een link te klikken, zijn de koppen vaak extra scherp aangezet, maar in de meeste gevallen blijft zo'n kop de enige informatie die mensen tot zich nemen. Weg nuance. Weg context.’

Senator De Lima zit ondertussen achter de tralies omdat ze, volgens de aanklacht, als minister van Justitie miljoenen zou hebben aangenomen van drugsdealers. De rechter moet nog uitspraak doen, maar de volgelingen van Duterte hebben haar allang veroordeeld - net als de president. ‘Als ik haar was, had ik mezelf opgehangen’, zei Duterte in augustus. Kritiek van mensenrechtenorganisaties wuift hij weg, en toen de Amerikaanse president Donald Trump in november voor een hartelijk bezoek in Manilla was, weigerden de twee antwoord te geven op lastige vragen.

Ressa werd zelf doelwit toen Rappler in oktober 2016 een verhaal publiceerde over deze propagandaoorlog. Tienduizenden internetgebruikers begonnen vrijwel direct op haar in te slaan en noemden haar ‘een vrouw die verkracht moet worden tot ze dood is’.

‘Hoeveel serieuze bedreigingen ik op een dag kreeg?’ Ressa lacht even bij de vraag, omdat het antwoord zo onwaarschijnlijk is. ‘Ik heb het een maand lang bijgehouden, en toen waren het er 90. Per uur.’

Zij is niet de enige: iedereen die voor Rappler werkt, wordt overspoeld met dreigementen. Een maand na de publicatie van het verhaal over propaganda volgde de campagne #UnfollowRappler, waardoor de organisatie 52 duizend van haar volgers op Facebook verloor (van de 3,6 miljoen).

Ook andere media zijn het doelwit. De Philippine Daily Inquirer bijvoorbeeld, een prominent dagblad, hield een lijst bij met de namen van alle slachtoffers van de drugsoorlog. Duterte noemde hen publiekelijk ‘een stel hoerenzonen’ en waarschuwde dat ze op een dag de rekening zouden krijgen. Korte tijd later werd de krant gekocht door een rijke zakenman die bevriend is met Duterte.

De brute online-aanvallen komen dus hard aan in de echte wereld. Hoe wapen je jezelf daartegen? Ressa besloot haar team naar een psycholoog te sturen, omdat ze niet wil dat ze er ‘s nachts wakker van liggen, en zette bewaking voor de deur. Ze is er trots op, dat er niemand ontslag heeft genomen. ‘De verslaggeefster die het paleis voor ons doet, een twintiger, stelt nog steeds de lastigste vragen!’

Ressa zette ook haar online gemeenschap in, en vroeg haar volgers om hulp bij het identificeren van degene die gedreigd had haar tot de dood te verkrachten. Het bleek een 22-jarige student te zijn, en toen de universiteit dat hoorde, werd hij gedwongen om zijn excuses aan te bieden.

Door het grote aantal aanvallen is het onmogelijk om iedereen te benaderen of aan te klagen, maar Rappler bewaart elk dreigement voor eventuele toekomstige juridische procedures. Tegelijkertijd geeft de organisatie stukken van haar eigen verhalen weg op Facebook Messenger, zodat mensen het echte nieuws gratis kunnen lezen.

Natuurlijk, geeft Ressa toe, ook zij denkt twee keer na voordat ze een verhaal schrijft dat als een rode lap zal werken op de trollen van Duterte. Maar stoppen? ‘Ik begrijp heel goed dat iemand wegloopt onder deze omstandigheden, maar ik, Rappler en onze journalisten houden stand. Juist in deze tijd is het belangrijk dat er iemand langs de kant van de weg blijft staan en roept dat de keizer geen kleren aan heeft!’