Festival stelt Liszts imago aardig bij met dank aan Brussee

Van onze medewerkster

Pay-Uun Hiu

AMSTERDAM

Voor de twee studenten die er die vrijdagmiddag zitten, lijkt het allemaal geen probleem. Bas Verheijden (leerling van Jan Wijn, tweede prijswinnaar van het meest recente pianoconcours in Scheveningen) en Huib van Diessen (leerling van Willem Brons) stuiven als jonge honden door de Liszttranscripties van Schuberts Erlkönig en Verdi's Rigoletto, lekker los en ruim in het vel. 'Je wordt niet moe?', vraagt Sandór met enige regelmaat na passages vol repeterende oktaafverdubbelingen en andersoortige pianistische akrobatiek. Hij draait zich naar het publiek: 'Er zijn mensen die zeggen dat pijn er bij hoort. Het is gewoon niet waar. Pijn en vermoeidheid zijn de eerste symptomen dat er iets niet klopt.'

De 'laatste leerling van Bartòk', zoals deze òeminence grise onder de klavierleeuwen wordt genoemd, heeft recht van spreken. Inmiddels de tachtig gepasseerd reist hij nog steeds als concerterend pianist blessurevrij de wereld rond. Op uitnodiging van het Franz Liszt Festival siert hij de feestelijke tiende editie niet alleen op met masterclasses, maar verzorgt hij vanavond in het Concertgebouw in Amsterdam ook de afsluiting met Liszts Totentanz, begeleid door het Nederlands Philharmonisch Orkest onder leiding van Haenchen.

De liedtranscripties en de Totentanz horen tot het bekendere werk van Liszt, maar de Franz Liszt Kring (initiatiefnemer en organisator van het festival dat in 1980 voor het eerst werd gehouden) zoekt juist met liefde de onbekende kanten, de 'zwarte gaten' in de Liszt-geschiedschrijving. Uitgerekend deze jubileum-editie pakte op dat terrein buitengewoon gelukkig uit met de presentatie, zondagochtend in Felix Meritis, van de recent teruggevonden eerste versie van de pianocyclus Harmonies poétiques et religieuses uit 1847.

De Nederlandse pianist Albert Brussee, docent piano en 'Historische ontwikkeling' aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag trof in het Goethe- und Schiller-Archiv in Weimar een schetsboek van Liszt. Hoewel het in deplorabele staat verkeerde en er diverse pagina's uitgescheurd waren, wist Brussee de inhoud ervan te identificeren als een voorloper van de Harmonies poétiques et religieuses uit 1853. Daarbij vond hij enkele complete stukken die tot dan alleen als onvoltooid te boek stonden en ook niet eerder in verband waren gebracht met deze cyclus, zoals de Hymne du Matin, de Hymne de la nuit en de Litanie de Marie.

Brussee speelde nagenoeg alle twaalf delen (die door uitgeverij XYZ ook in druk zijn uitgebracht), afgewisseld met korte referaten waarin hij zijn hypothese over de thematische samenhang in de cyclus toelichtte. Hij werd daarin naderhand bevestigd in de lezing door Lisztvorser Serge Gut, hoogleraar aan de Sorbonne in Parijs, die de vondst van Brussee van groot belang achtte voor het inzicht in de evolutie in het oeuvre van Liszt.

Met een dergelijke aanwinst, maar ook met de Nederlandse première van het koorwerk Les quatre élémens (1845) door het Honvéd mannenkoor uit Hongarije zaterdag in de Mozes en Aäronkerk, draagt de Franz Liszt Kring aardig bij aan de bijstelling van het imago dat Liszt nog vaak wordt aangemeten van virtuoos pianist maar niet al te diepgravend componist. Al is Les quatre élémens met veelvuldig geriedel van gebroken drieklanken in de pianobegeleiding en niet al te opwindende harmonische wendingen nog geen voorbeeld van de visionaire Liszt in de latere werken.

In dat opzicht leveren de pianostukken Hymne du matin en Litanie de Marie veel curieuzer materiaal. De cd-opname die in het voorjaar van 1998 moet uitkomen vraagt natuurlijk om grondige vergelijking met de cyclus uit 1853. Maar alle verdiensten van Brussee ten spijt, zou het misschien een beter idee zijn wanneer hij de uitvoering van de cyclus aan een wat technisch soepeler en flamboyanter Liszt-vertolker overliet.