Er is iets opwindends gaande in Londen, en het is jazz

Het Total Refreshment Centre (TRC) in Londen is moeilijk te vinden. Als je door Dalston loopt, in het noordoosten van Londen, is er geen pand aan de non-descripte Foulden Road waar je een feestelijke uitgaansgelegenheid vermoedt. Een duidelijke ingang heeft het TRC ook niet. Het cultureel centrum, dat de laatste jaren naam maakte als een van de verzamelplekken van jonge Londense jazzmuzikanten, heeft de grandeur van een verlaten autogarage.

Maar kijk: daar staat een oud schoolbord met in krijtletters de tekst We Out Here en een pijl die de weg wijst.

Hier moeten we zijn. Twee avonden lang zal een zestal formaties met vooral zwarte muzikanten van gemiddeld 25 jaar zich onder deze naam presenteren aan een al even jeugdig, gemengd en enthousiast publiek. We Out Here is ook de titel van de dubbel-lp die net is verschenen. Daarop zijn negen bands en artiesten te horen die deel uitmaken van een scene die in diverse media wordt aangeduid als Young British Jazz. Ja, ook nu weer is de Britse pers er als de kippen bij om groepjes muzikanten van een etiket te voorzien. Naampje erop en hup, een nieuwe scene.

Maar zelfs het bepaald niet hypegevoelige The Wire, het toonaangevende tijdschrift voor jazz en andere moderne muziek, moet het deze maand beamen: er gebeurt weer iets in de Londense jazz, en ja, er is wel degelijk sprake van een heuse scene, die best Young British Jazz mag heten.

Ook The Wire heeft ze in de smiezen, die stuk of twintig jonge muzikanten, die elkaar niet alleen allemaal kennen maar ook in elkaars bands spelen. Ze maken jazz, maar niet van het stoeltjessoort met na elke solo een beleefd applausje. Er mag gedanst en gejoeld worden.

Een van de muzikanten die het publiek zal opzwepen is de 26-jarige Nubya Garcia. Zij mag vanavond op tenorsax de reeks optredens openen in de band van toetsenist Joe Armon-Jones (24). Nog een beetje schuchter speelt ze haar solo's van lang aangehouden, dun uitgesponnen noten. Ze staat in het midden op een plankier, dat 20 centimeter boven de betonnen vloer als podium fungeert.

De paar honderd man publiek in het TRC staan of beginnen te dansen met een ijskoud halveliterblik Grolsch in de hand. De sfeer is uitgelaten, net als de muziek, die onder leiding van Armon-Jones achter zijn elektrische piano niet per se vernieuwend klinkt, maar wel zeer aanstekelijk.

_{De tekst gaat verder onder de foto.}

Garcia's rol is in dit bandje vrij bescheiden. Maar in de loop van de twee avonden groeit ze uit tot de ster van de We Out Here-presentatie. Vier van de zes optredens is ze het centrale middelpunt. En aan het eind van de vrijdagavond verzorgt ze met haar eigen band een daverende climax.

Dat hoogtepunt laat donderdag even na acht uur nog even op zich wachten, maar je voelt wel degelijk iets van opwinding in de lucht hangen. Het is voor de hipsters duidelijk dat er iets bijzonders staat te gebeuren. Die verwachting wordt een uurtje later ingelost met het trio van Theon Cross.

Cross (25) speelt tuba. Een vrij ongebruikelijk instrument ihn jazz, maar, zo legt hij de volgende dag uit: 'Mijn ouders stuurden me al vroeg naar een muziekleraar, die besloot dat ik moest gaan blazen. Het mondstuk van de tuba gold als het moeilijkste maar bleek mij juist het best van alle blaasinstrumenten te liggen. Dus ben ik die maar gaan spelen. Nooit spijt van gehad.'

Het is ook een mooi beeld, de tengere Cross bijna hangend in zijn grote blaasinstrument. Knap is dat hij er niet alleen ritmisch bastonen mee speelt, waarvoor de tuba in brassbands vooral wordt gebruikt, maar er ook een stevig melodisch partijtje mee kan blazen.

Het publiek wordt vanavond voor het eerst echt opgejut als Cross begint te duelleren met, daar is ze weer, de charismatische Nubya Garcia. Het tweetal speelt vurige soli tegen elkaar in, ondersteund door pittig ratelende drums.

En niet alleen klinkt het opzwepend, deze gierende hoge saxnoten in gevecht met die donkere, ploffende basnoten uit de tuba; het oogt al even aanstekelijk.

Typerend voor de Young British Jazz is dat het meer dans- dan luistermuziek is. Cross: 'Met mijn trio wil ik de boel opschudden. Dat willen we volgens mij allemaal, alleen gebruiken we daar verschillende technieken voor. De ene band zoekt het meer in traditionele 'straight ahead' jazz. Een voortzetting van de hardbop uit de jaren zestig van mensen als Donald Byrd en Hank Mobley. Maar anderen integreren Caribische ritmes of Afrobeat in hun muziek. Als het maar 'uplifting' is.

Dat is de afsluitende band donderdag zeker. Kokoroko heeft de stuwende drums van Fela Kuti, de legendarische Nigeriaanse grondlegger van de Afrobeat, als fundament geleend. Daarop mogen drie vrouwelijke blazers hun vuurtje stoken met fraai samenspel. Prachtig is de melodielijn van Abusey Junction, waarmee net als de plaat ook de eerste avond van We Out Here wordt afgesloten.

Drie optredens hebben we nu gezien. Allemaal verschillend van stijl, maar gelijkgestemd in mentaliteit. 'We willen dan ook echt iets bewijzen. Bijvoorbeeld dat jazz niet iets van vroeger is. Er zit hopelijk niks stoffigs aan onze muziek', zegt Garcia. 'Dat is ons ook ingepeperd door Tomorrow's Warriors. Wees actueel, luister naar wat er om je heen gebeurt.'

Tomorrow's Warriors is de verbindende factor tussen de meeste muzikanten hier in het TRC. Het is de naam van de wekelijkse lessen die jazzbassist Gary Crosby geeft aan klasjes vol talentvolle jonge muzikanten. Het bestaat al sinds 1991 en is door Crosby (62) opgericht toen zijn eigen band, de eind jaren tachtig even zeer succesvolle Jazz Warriors, ter ziele ging. Crosby wilde de Londense jazzspirit levend houden, voor een jong publiek dat zich niet thuis voelde in het pluche van een deftige dure club als Ronnie Scott's, waar alleen oudgedienden stonden geprogrammeerd.

Garcia: 'Met die oudgedienden begon het wel voor mij. Zoals de meesten van ons, ben ik door mijn ouders opgevoed met de jazzklassieken. Dankzij hun platen van Dexter Gordon en Hank Mobley ben ik saxofoon gaan spelen. Eerst alt, maar die voluptueuze, lome melodielijnen van Dexter Gordons tenor bleven maar door mijn hoofd spoken, dus heb ik de overstap naar tenorsax gemaakt. Tijdens een jamsessie in Camden begon iemand over Tomorrow's Warriors, waar ik me toen heb aangemeld. Daar heb ik alles geleerd over presentatie en vooral het samen zoeken naar nieuwe combinaties.'

Dat is wat de muzikanten hier bindt, zegt ook Theon Cross. 'Dat wisselen van plek is iets wat Tomorrow's Warriors erg stimuleert. Niet blijven hangen in je eigen bandje en comfortzone, maar elkaar opzoeken en iets nieuws proberen.'

Op zichzelf niets revolutionairs. In de gouden jaren van het New Yorkse Blue Note-label, de periode 1955-1965, speelden bijvoorbeeld pianist Herbie Hancock en saxofonist Wayne Shorter regelmatig op elkaars platen. De ene keer was Shorter bandleider, de andere keer nam Hancock die verantwoordelijkheid. Maar de bezetting was vaak hetzelfde.

Het is deze beproefde manier van werken die Nubya Garcia bevalt. Ze vindt het heerlijk soms even een meer volgzame rol in de band van een ander te spelen. Zoals ze nu dwarsfluit speelt in de band Maisha, die de tweede avond opent. 'Even iets anders doen en toch de zaal aanvoelen. Dat helpt als ik later met mijn eigen band op mag.'

Een geweldige band sluit het tweedaagse We Out Here-evenement af. Een kwartet met, behalve voor Garcia zelf, een glansrol voor pianist Joe Armon-Jones, die met bloemrijke akkoordenschema's Garcia's langgerekte solo's een kleurige bedding geeft.

Een van de hoogtepunten is het uitbundige Once, dat op de plaat wordt gevolgd door een nummer van saxofonist Shabaka Hutchings. Hij is op dit moment de grote man in de Londense jazz en al een bekende voor de Nederlandse festivalgangers. Dat hij tijdens de We Out Here-presentatie niet optreedt, komt, zegt hij vrijdag als hij incognito even naar zijn jonge muzikale vrienden komt kijken, doordat hij tien jaar ouder is dan de rest.

Als een soort mentor hangt hij meer boven hen dan dat hij zich tussen hen mengt. Maar het was mede op zijn initiatief dat het We Out Here-project gestalte kreeg. Hij voelde vorig jaar dat er iets gaande was in Londen en wilde dit vastleggen, zodat Young British Jazz zijn eigen visitekaartje kreeg.

Theon Cross: 'Shabaka vertelde vaak dat hij ervan baalt dat de Londense jazz uit de jaren tachtig zo slecht is gedocumenteerd. Dat moest nu anders. En als toch niemand het deed, dan ging hij zelf maar aan de slag. Samen met (radiomaker en platenbaas, red.) Gilles Peterson bedacht hij het plan de beste nieuwe jazzbands een paar dagen samen in een studio te zetten en een plaat op te laten nemen.'

En zo geschiedde. Augustus vorig jaar sloten de muzikanten zich drie dagen op in een studio. 'Shabaka was de coördinator, die heel nuttige adviezen gaf', herinnert Garcia zich. 'Soms kon je de volgorde van solo's beter omdraaien vond hij, of moest je tempi en dynamiek wat aanpassen. Ook hield hij in de gaten dat niet iedereen eenzelfde soort stuk op de plaat wilde zetten.'

Het resultaat is een fraaie dubbel-lp, door Hutchings een 'snapshot van het jonge Londense jazzgeluid' genoemd.

En het is niet het einde van de reis maar het begin, benadrukt Garcia. 'Deze plaat en concerten zijn bemoedigend, maar we zijn nog maar net begonnen. De plaat is geen souvenir van wat is geweest, maar het begin van hopelijk iets heel moois.'

De Pizza Express in London Soho en de vlak daarnaast gelegen Ronnie Scott's Jazzclub zijn al decennia-lang de belangrijkste jazzpodia in de Britse hoofdstad.

Recenter zijn: Mau Mau's, 265 Portobello Road. Donderdagavond staat dit kleine café in het teken van jazzmuziek als Jazz Re:freshed de bar overneemt. De programmering is jong en vernieuwend.

Brilliant Corners, 470 Kingsland Road. Optredens van vooral dj's, maar die draaien wel veel jazz.

Café Oto, 18-22 Ashwin Street. Gezellig café, waar 's avonds veel livemuziek te horen is. Veel (free)jazz, maar ook avant-garde en elektronica. Leuke platencollectie in de verkoop ook.