En weer wint een witte man (maar dit keer wel een Schot) de Booker Prize

Je gelooft het niet. De jury van de Booker Prize 2020 stelt een shortlist samen met vier vrouwen en vier auteurs van kleur, en uiteindelijk strijkt de enige witte man van het gezelschap, de in New York woonachtige Schot Douglas Stuart, met de eer. Zijn autobiografisch geïnspireerde, in Glasgow gesitueerde roman Shuggie Bain werd door de Booker-jury uitgeroepen tot het beste boek van het jaar.

Toegegeven: bij de Britse bookmakers was Stuart de uitgesproken favoriet, maar binnen een gezelschap genomineerden waarop met chocoladeletters het woord DIVERSITEIT was vastgespijkerd, leken zijn kansen klein.

Ook de stichting was die mening toegedaan. In het programma dat de Booker Prize Foundation had georganiseerd, was het optreden voorzien van een gekleurd strijkkwartet, het Chineke! Chamber Ensemble, een interview met Bernardine Evaristo, de eerste zwarte winnares van de Booker Prize, een interview met Booker Prize- en Nobelprijswinnaar Kazuo Ishiguro (geboren in Japan!) en een korte maar enthousiaste steunbetuiging van Barack Obama. In een poging werkelijk alle krochten van de Britse samenleving een plekje te geven mocht ook Camilla Parker-Bowles, de leesprinses aan gene zijde van het Kanaal, een duit in het zakje doen.

Toen kwam juryvoorzitter Margaret Busby aan het woord, zelf een vrouw van kleur en geboren in Ghana. In haar aanloop naar de bekendmaking van de winnaar, merkte ze op dat de in 1969 opgerichte Booker Prize pas in 2015 voor het eerst een gekleurd jurylid verwelkomde. En dat de uitgeverswereld er, wat de evenredige vertegenwoordiging van de diverse demografische groepen betreft, nog lang niet is.

Misschien verbeeldde ik het me, maar toen Busby aan het woord was, meende ik dat de via een beeldverbinding geprojecteerde gezichten van Stuart en zijn eveneens witgetinte mede-genomineerde Diane Cook lichtelijk roze kleurden en iets uitgesproken beteuterds kregen. Totdat Busby van onder een zwarte doek Shuggie Bain tevoorschijn haalde en woorden van grote lof sprak. En zo slaagde de Booker-jury er ook dit jaar in iedereen op het verkeerde been te zetten.

Overigens is met de bekroning van de innemende Stuart ook de zaak van de diversiteit gediend. Hij is pas de tweede Schot die de prijs wint (How Late It Was, How Late van zijn grote voorbeeld James Kelman werd in 1994 bekroond) en je weg vinden als homo in het Glasgow van de jaren tachtig is echt wel een niche-thema, zelfs als je moeder – het zal eens niet – alcoholist is.

Ook heel fijn: Shuggie Bain is de enige van de zes genomineerde boeken waarin humor een plek van betekenis heeft. Emancipatie met een glimlach, waar was je al die tijd?