‘En nu allemaal ‘Yo bitch!’ roepen.’ Een ritje door ‘Breaking Bad’-stad Albuquerque, in de drugscamper

Om op deze zonnige novemberochtend in de gewenste stemming te komen doen de gidsen Frank en Jackie Sandoval in hun retrocamper een verzoek dat overal ter wereld volkomen absurd zou zijn, maar niet hier in Albuquerque, New Mexico. Of we allemaal even ‘yo, bitch’ willen schreeuwen – ‘hé, teef’, net zoals de gewoonte is van Jesse Pinkman, de gesjeesde student en kleine drugsdealer die in de serie Breaking Bad volledig ontspoort.

Jackie telt af, iedereen in de camper doet vrolijk mee. En daar gaan we weer, op weg naar de volgende locatie uit Breaking Bad (2008-2013) en spin-off Better Call Saul (2015-2022), twee van de beste series van deze eeuw, die dankzij Albuquerque kleur kregen en door de stad en de omliggende prairie, woestijn en bergen naar een extra dimensie werden getild.

Het echtpaar Sandoval organiseert in Albuquerque op donderdag en vrijdag voor fans al sinds 2014 een ‘Breaking Bad RV Tour’. Het idee kwam bij ze op toen Frank als figurant, een agent van de drugsafdeling van de politie, kennis maakte met de serie. De toenemende populariteit van Breaking Bad en het filmtoerisme dat daarvan het gevolg was, wezen het echtpaar op het gat in de markt.

Deelname kost 75 dollar (70 euro) per persoon en het geld blijkt goed besteed. De groep wordt vervoerd in een RV. Tot in de kleinste details, ook het interieur, is het een kopie van de camper die Jesse Pinkman (Aaron Paul) en de gefrustreerde, terminaal zieke scheikundeleraar Walter White (Bryan Cranston) alias Heisenberg gebruiken voor de productie van een synthetische drug, crystal meth, voluit methamfetamine.

De afgelopen jaren is de tour uitgebreid met locaties uit de succesvolle prequel van Breaking Bad. In Better Call Saul, ook geproduceerd door Sony Pictures, transformeert de even innemende als louche advocaat Jimmy McGill (Bob Odenkirk) aan de zijde van de weergaloze Kim Wexler (Rhea Seehorn) in Saul Goodman. Onafwendbaar glijdt hij af naar de onderwereld.

En dat allemaal in Albuquerque, een weidse en rommelige stad op 1.600 meter hoogte met een inwonertal van ruim een half miljoen en een groot contingent Spaanstaligen en inheemse Amerikanen. Bijnamen zijn er genoeg: ABQ, The Duke City, Burque. Het is de grootste stad van het ‘Land of Enchantment’ (betovering) New Mexico, een staat in het zuidwesten met amper twee miljoen inwoners, met duidelijk zichtbare Mexicaanse en Spaanse invloeden en uitgestrekte reservaten van de inheemse bevolking.

De stad aan de Rio Grande biedt overal zicht op het Sandia-gebergte en wordt doorsneden door de oude, vermaarde Route 66. De ‘old town’, een wijkje met souvenirwinkels en Mexicaanse restaurants en huizen in een kenmerkende bouwstijl, ‘adobe’, wordt gekoesterd. De bonus voor toeristen is een winkel, The Breaking Bad Store, waar allerhande parafernalia van de series te koop zijn, van mokken (ook met de tekst ‘yo, bitch’) tot ovenwanten, borstbeelden van de hoofdrolspelers en T-shirts.

In een klein belendend museum domineren foto’s van Walter White en Saul Goodman en diens kantoor, en staat een manshoge Jesse Pinkman-pop. Elders in de wijk wordt blauw snoep verkocht dat als twee druppels water lijkt op de hoogwaardige crystal meth die Walter en zijn jonge kompaan Jesse produceren.

Wat New Jersey voor The Sopranos was, Washington (de staat) voor Twin Peaks en Baltimore voor The Wire, is Albuquerque voor de twee series en de vervolgfilm El Camino, uit 2019. In het monumentale drieluik van Vince Gilligan, de bedenker die zijn loopbaan begon bij de series The X-Files enThe Lone Gunmen, is de stad niet louter een decor, maar een van de voortdurend zichtbare hoofdrolspelers, een alom tegenwoordige sfeermaker.

Vijftien jaar lang, van 2007 tot 2022, was het circus van Gilligan en Peter Gould (de co-producent van Better Call Saul) voor opnamen in de stad. Voor de vijf seizoenen (62 afleveringen) van Breaking Bad, de zes seizoenen (63 afleveringen) van Better Call Saul en voor El Camino werden in en rondom de stad voor de buitenopnamen 350 bestaande locaties gebruikt: huizen, kantoren, bouwvallige loodsen, restaurants, wasstraten, verlaten fabrieksterreinen, autosloperijen en plekken in de woestijn.

Voor één scène werd uitgeweken naar het Four Corners Monument, het kruispunt van de staten New Mexico, Utah, Colorado en Arizona, op 400 kilometer afstand. Het zou vijf dagen kosten om alle locaties te bezoeken, heeft tourgids Frank uitgerekend. Nog een van zijn geinige weetjes: in Breaking Bad gebruikt Jesse Pinkman 54 keer het woord ‘bitch’, vaak voorafgegaan door ‘yo’.

De gids kondigt aan dat we in een slecht deel van de stad zijn beland, ‘hier wil je ’s avonds niet zijn’. De locatie komt iedereen in de camper bekend voor, helemaal als op de tv-schermen te zien is hoe een jongetje op een fiets een verbouwereerde man doodschiet, Combo, een drugsdealer.

De merendeels oudere inzittenden in de camper roepen nog maar eens een keer na deze fenomenale scène uit Breaking Bad, op verzoek van Jackie: ‘Yo, bitch!’

Het is al de derde camper die sinds 2014 is nagebouwd door het echtpaar en voor de drie uur durende tour wordt gebruikt. Het interieur is bruin-beige. De grote glazen flessen waarin Walter en Jesse de meth maken (befaamde uitspraak: ‘Let’s cook’) ontbreken niet, evenals de royale witte onderbroek die Walter White in de pilot van Breaking Bad draagt.

De bel waarmee Hector ‘Tio’ Salamanca, een drugsbaas, communiceert nadat hij door een vergiftiging grotendeels verlamd is geraakt, klinkt voortdurend. Jackie gebruikt de bel om aan te kondigen dat de tour een nieuwe locatie uit de series nadert, het huis van Walter White en zijn vrouw Skyler bijvoorbeeld of – een van de heilige gralen vandaag – fastfoodrestaurant Los Pollos Hermanos.

Twisters, heet het in werkelijkheid. In beide series fungeert het kippenrestaurant als dekmantel voor de sluwe, charmante, maar bovenal meedogenloze drugsbaron Gustavo ‘Gus’ Fring. De muurschildering met de twee vrolijke kippenbroers is intact gebleven en elders in het restaurant is een eerbetoon ingericht aan de makers, met foto’s van Gilligan en de hoofdrolspelers.

Niet alleen dankzij Breaking Bad en Better Call Saul is Albuquerque in Amerika uitgegroeid tot de beste film- en seriestad, na de ongenaakbare koplopers Los Angeles/Hollywood aan de westkust en New York aan de oostkust. Voor de vierde maal op rij beoordeelde MovieMaker Magazine ‘Burque’ dit jaar als de beste stad voor filmmakers om te wonen en te werken.

Albuquerque is ‘America’s Third Coast for film and TV’, aldus het tijdschrift. Het vierde seizoen van een andere hitserie, Stranger Things, werd voor een deel in Albuquerque en New Mexico opgenomen, evenals tientallen andere producties, series en films, onder meer Captain Fantastic, Independence Day: Resurgence, het derde seizoen van Mr. Robot, Big Sky, Roswell, New Mexico, Logan, Too Old to Die Young en Outer Range.

Een filmploeg is hier geen bezienswaardigheid meer. Vaak wordt gebruikgemaakt van een grote studio in het zuiden van de stad, Albuquerque Studios. Teken aan de wand: de studio werd in 2018 overgenomen door Netflix. Het platform en productiebedrijf investeerde onmiddellijk 30 miljoen dollar, werkt aan vergroting van het complex en kondigde aan dat voor een miljard dollar in producties zal worden geïnvesteerd.

‘Albuquerque Is Winning the Streaming Wars’, was de daverende kop op de financiële site Bloomberg.com nadat de overname was beklonken. Vorig jaar vestigde zich nog een andere grote producent in de stad, NBC Universal, dat 500 miljoen aan investeringen toezegde.

Productiemaatschappijen investeerden in 2021 in New Mexico voor 500 miljoen dollar in films, series en digitale producties, ondanks de coronapandemie een stijging van 100 miljoen. In het fiscale jaar 2022 (dat eindigt op 1 juni) liepen de investeringen op tot 855 miljoen dollar. ‘Het is na wéér een record duidelijk geworden dat New Mexico dé plek is voor film en tv’, stelde gouverneur Michelle Lujan Grisham tevreden vast.

Alleen de opnamen van Breaking Bad, Better Call Saul en El Camino al gingen gepaard met een investering van naar schatting 192 miljoen dollar. De economische gevolgen van de industrie zijn groot. Elke aflevering bood werk aan gemiddeld tweehonderd mensen.

De opkomst van Albuquerque als mediastad leidde daarnaast tot de vestiging in de stad van veel dienstverlenende bedrijven en een toename van het toerisme. Albuquerque is voor veel toeristen niet langer de plaats die op de snelwegen richting de bekende natuurparken, Las Vegas en Los Angeles en de rest van de westkust vol gas wordt genegeerd.

De stad komt van ver. Tv-kijkers kenden Albuquerque voorheen alleen van de serie Cops. Daarin werd aan het eind van de vorige eeuw een dusdanig gewelddadig en grimmig beeld van de stad getoond dat de toenmalige burgemeester Martin Chávez verdere opnamen verbood. De stad heeft grote problemen met drugs- en alcoholmisbruik en de misdaadcijfers gerelateerd aan drugs zijn hoog.

In dezelfde periode nam Weird Al Yankovic een elf minuten durend nummer op, Albuquerque, waarin hij de stad bezingt en tevergeefs probeert de naam te spellen. Twintig jaar later vertelde het toenmalige hoofd van de filmafdeling van de gemeente, Ann Lerner, dat Amerikanen eindelijk weten hoe Albuquerque wordt geschreven. De stad is een merk geworden, zei Lerner voldaan.

Het zijn niet alleen het filmische landschap, het klimaat (310 zonnige dagen per jaar) en de culturele verscheidenheid die producenten en filmmakers naar de relatief kleine, stille stad in de grensstaat met Mexico lokken. Albuquerque werd bij toeval een hoofdpersonage in Breaking Bad en Better Call Saul. Vince Gilligan had zich al voorbereid op opnamen in Riverside, Californië toen producent Sony een aanbieding kreeg die niet kon worden genegeerd.

Albuquerque stelde de producent een royale en verleidelijke belastingkorting in het vooruitzicht, 25 procent, een geste aan filmmakers die nog steeds bestaat. Gilligan reisde naar New Mexico en was snel om. ‘Iets beters had ons niet kunnen overkomen’, zei hij in 2013.

‘Voor cinema voelde het als onontgonnen, maagdelijk terrein.’ Op hetzelfde moment, na zijn verkenning van Albuquerque, besloot hij Breaking Bad om te vormen tot een ‘postmoderne western’, een complex verhaal over moraliteit waarin ruimschoots wordt gebruikgemaakt van het landschap en de couleur locale.

Cyndy McCrossen is de vrouw die daaraan een grote bijdrage leverde. Vanaf het begin in 2008 was ze de locatiescout voor het team van Gilligan, een onvermoeibare ontdekkingsreiziger die jarenlang met het script in de hand in Albuquerque en de rest van New Mexico op zoek ging naar geschikte plekken voor de opnamen. Tijdens haar zoektochten legde ze ruim 480 duizend kilometer af en versleet ze drie Subaru’s. ‘De fabrikant had me best korting kunnen geven.’

Gelukkig was haar voorkennis groot. McCrossen is opgegroeid in New Mexico, in Raton en Gallup. Haar vader, een journalist die voor plaatselijke kranten werkte, nam het gezin in haar jeugd vaak mee op campingtrips. Ze zat in Albuquerque op de middelbare school, studeerde beeldende kunst aan de universiteit van New Mexico en was tien jaar lang danseres en parttime agent bij fotostudio’s in New York.

Na haar terugkeer naar New Mexico betrok ze een boerderij ten zuiden van Albuquerque en werd ze locatiescout en zodoende de stille kracht achter Breaking Bad en Better Call Saul. Tegenwoordig werkt McCrossen voor de filmafdeling van de gemeente. Voor Albuquerque Film organiseert ze festivals, onderhoudt ze contacten met hotels, touroperators, makers en producenten en is ze belast met de uitgifte van vergunningen.

Haar werk beschouwt ze ook als een ode aan haar stad en haar staat, zegt ze telefonisch. ‘Ik houd van de stad en het enorme scala aan locaties in de buurt. Binnen twintig minuten sta je in een pijnboombos of op een hooggelegen plateau in de woestijn; ik houd van de leegheid, het blauw van de hemel, de scherpe contrasten, de rivier en de vergezichten. Er zijn andere mooie plekken op de wereld, maar de combinatie van hardheid, zand, wildernis, wind, grimmigheid en zon vind je nergens anders.’

De wisselwerking met de tragische verhalen van Breaking Bad en Better Call Saul was ideaal, zegt ze. ‘Albuquerque heeft prachtige delen, maar is ook een beetje gritty, vuil en groezelig. Dat maakte het tot een perfect decor voor de series. Er is armoede en de gebeurtenissen zijn tragisch, maar tegelijkertijd zijn er ook poëzie, schitterende zonsondergangen en prachtige vergezichten.’

McCrossen rekent voor dat in elke aflevering van Breaking Bad en Better Call Saul gemiddeld gebruik werd gemaakt van een dozijn locaties. ‘En ik moest per locatie drie tot zes opties aanleveren, zodat de makers de beste keuze konden maken.’ Haar standaardgrap: als ze nog één keer het verzoek zou krijgen om een verlaten loods te vinden voor een drugsdeal, zou ze ter plekke dood neervallen.

Terugkijkend is ‘uitdagend’ het eerste woord dat haar te binnen schiet. De tijd zat haar voortdurend op de hielen, altijd had ze een deadline. ‘Elke dag was een uitdaging. De ene dag kreeg ik het script, de volgende dag moest er bij de producer iets op tafel liggen. Ik kon niet met lege handen aankomen.’

Naarmate Breaking Bad succesvoller werd en het budget van de makers groter, werden de eisen hoger. McCrossen roept een andere bekende scène in herinnering, een treinroof in de woestijn in het laatste seizoen van de serie. Tot haar grote opluchting vond ze de treinrails ten zuiden van Santa Fe, op 120 kilometer afstand van Albuquerque. ‘Vind in deze staat maar eens een geschikt stuk spoor dat je zonder restricties dagenlang kunt gebruiken. Naarmate het verhaal naar een climax ging, werd mijn werk steeds ingewikkelder.’

Filmmakers wordt door Albuquerque Film op het hart gedrukt dat ze respectvol te werk moeten gaan en overlast voor de lokale bevolking zoveel mogelijk moeten beperken. Financiële compensaties worden ruimhartig verstrekt. De mensen moeten het leuk vinden dat we er zijn, zegt McCrossen.

‘Vooral bij langlopende series is dat cruciaal, want de crews komen steeds weer op dezelfde plekken terug. We moeten welkom blijven. Huur een koffietruck of een foodtruck, doneer aan een fonds in de buurt en vooral: deel alle informatie en wees vriendelijk. Als je een industrie op wilt bouwen, moet je investeren in goede relaties.’

Verslaggeversgeluk: als de Volkskrant voor een paar overnachtingen de ‘casita’ van Leah en Dan in 11th street in Albuquerque heeft betrokken, worden er bij het huis ernaast opnamen gemaakt voor een halloweenaflevering van The Really Loud House, een serie op Nickelodeon. Het is een huis met een filmgeschiedenis. In Breaking Bad en El Camino is nummer 511 het ouderlijk huis van Jesse Pinkman.

In het najaar werden er opnamen gemaakt voor When You Finish Saving the World met Julianne Moore, het regiedebuut van acteur Jesse Eisenberg (The Social Network). ‘In het echt is ze nóg aardiger en leuker dan ik dacht’, zegt Dan. Hij kreeg een handtekening van haar.

Het echtpaar is aan filmtoerisme gewend. ‘Op sommige sites staat ons adres als het huis van de familie Pinkman. Daardoor staan er soms mensen bij ons op de oprit te gluren.’ De straat, intiem en bomenrijk, valt in Albuquerque uit de toon en is mede daarom zo geliefd. ‘Dit zou ook het Midden-Westen kunnen zijn, een staat als Ohio of Indiana.’

The Really Loud House speelt zich bijvoorbeeld af in Michigan. In het vierde seizoen van Stranger Things verhuisde de familie Byer, inclusief Eleven, vanuit het fictieve plaatsje Hawkins naar Californië. Het is niet wat het lijkt. Voor de buitenopnamen werd gebruik gemaakt van een huis in Albuquerque, de binnenopnamen werden gemaakt in de Netflix-studio.

Het oog van de makers van Big Sky, een populaire misdaadserie die is gesitueerd in Montana, viel op het huis van Dan en Leah in 11th street. Er was al overeenstemming bereikt over de huursom, 5.500 dollar, en de contracten waren al getekend toen de opnamen vanwege de coronapandemie werden geannuleerd. Een kleine genoegdoening krijgen ze als door de opnamen in de straat voor de Nickelodeon-serie hun oprit even is geblokkeerd. Nadat een medewerker van de producent drie keer zijn excuses heeft aangeboden, biedt hij een vergoeding van 100 dollar aan.

De toestroom van filmmakers naar Albuquerque heeft ook negatieve gevolgen. Het echtpaar dat zijn huis jarenlang beschikbaar stelde voor opnamen van Breaking Bad kreeg daar spijt van. Vijf seizoenen lang was het huis aan Piermont Drive het onderkomen van Walter White en zijn gezin. Althans, de buitenkant, voor de binnenopnamen werd gebruikgemaakt van Albuquerque Studios. Naarmate de serie populairder werd, nam de overlast toe. De oprit werd geregeld geblokkeerd door geparkeerde auto’s, mensen gluurden door de ramen naar binnen en maakten selfies in de voortuin.

In 2017 waren de bewoners de bezoekers zo beu dat ze een hek rondom hun voortuin lieten plaatsen. Voor de meeste hinder zorgden pelgrims die een van de beroemdste scènes uit de serie kwamen naspelen. Ze brachten een pizza mee, in navolging van Walter White. In de tweede aflevering van het derde seizoen gooit hij een kolossale pizza op het dak, uit nijd omdat zijn vrouw Skyler hem niet wil binnenlaten. (Terzijde: de opname lukte in één keer. Voor de zekerheid lagen er twintig pizza’s klaar.)

De scène werd door bezoekers zo vaak nagespeeld dat Breaking Bad-bedenker Vince Gilligan in een podcast een oproep deed om ermee te stoppen. In een tv-reportage kon bewoner Francis Padilla haar woede niet verbergen. ‘Blijf verdomme weg als je je als een klootzak gedraagt.’

Ander ongemak kwam dit jaar aan het licht. Eind juli werden in het congrescentrum van Albuquerque levensgrote, bronzen standbeelden onthuld van de twee mannen die in Breaking Bad gewetenloos een drugsimperium opbouwen, Walter en Jesse. ‘Our biggest claim to fame’, zegt een vrouw in het congrescentrum als ze de Nederlandse bezoeker op zijn verzoek voor de standbeelden fotografeert. Haar cynisme is onmiskenbaar.

De standbeelden werden aan de stad geschonken door producent Sony Pictures, als blijk van waardering voor de ontvangst en de jarenlange medewerking van de bewoners en de gemeente – en voor de gunstige belastingtarieven, dat ook. De ceremonie werd bijgewoond door Gilligan, de acteurs Bryan Cranston en Aaron Paul en de burgemeester van Albuquerque, Democraat Tim Keller.

Verzet kwam er uit Republikeinse en conservatieve hoek, met de beschuldiging dat met de standbeelden twee gewetenloze drugscriminelen werden verheerlijkt en het imago van de stad was bezoedeld. Burgemeester Keller wees, zoals veel anderen, op de zegeningen van de series voor zijn stad, in het bijzonder de stimulans voor de lokale economie. ‘De verhalen zijn fictief, maar de banen zijn echt. En we hebben de kans gekregen onze stad te zien zoals hij is, goed en slecht’.

Gilligan toonde begrip. Het eren van twee fictieve, beruchte meth-dealers zal niet door iedereen in New Mexico worden gevierd, zei hij. ‘Maar ik zie twee van de beste acteurs die Amerika ooit heeft voortgebracht. In de series zijn ze tragische figuren die een verhaal vol waarschuwingen vertellen. Geen helden.’

Na de laatste uitzending bedankte ook de cast van Better Call Saul de stad dit jaar, op Instagram. Gekleed als Saul Goodman, Kim Wexler en Howard Hamlin strooien de acteurs met complimenten. Deze stad was geweldig, zegt Bob Odenkirk, alias Saul Goodman. De verwondering van velen wordt het best onder woorden gebracht door Patrick Fabian, alias Howard Hamlin, de advocaat die in Better Call Saul zo jammerlijk aan zijn einde komt.

‘Toen ik hier vanuit Los Angeles voor het eerst naartoe ging, dacht ik: Albuquerque? En nu denk ik: Albuquerque!’

In een eerdere versie schreven we dat Albuquerque de hoofdstad van de staat New Mexico is. Dat is onjuist, de hoofdstad is Santa Fe.