Elsevier, de ‘bondgenoot van de burgerij’, heeft bijna alle concurrenten overleefd

Je zou het misschien niet verwachten, maar net zoals op de redactie van Vrij Nederland ging het er bij tegenpool Elsevier Weekblad soms behoorlijk heftig aan toe. ‘Wilde toestanden’ waren geen uitzondering, ‘met drinkgelagen en vuistgevechten, met coke snuivende redacteuren en paranoïde hoofdredacteuren, met felle ruzies en paleisrevoluties’.

Het verder keurige Elsevier bestaat 75 jaar en good old Gerry van der List schreef een portret dat je behalve handzaam ook treffend en liefdevol kunt noemen. Met instemming citeert hij de eerste uitgever die stelde dat Elsevier meer was dan een weekblad en gestalte gaf aan een mentaliteit.

‘Die mentaliteit kan het best worden getypeerd als burgerlijk. Inclusief een positieve kijk op deugden als fatsoen, ijver, prestatiedrang, zuinigheid en zelfbeheersing, op de mogelijkheden van wetenschap en techniek, op de prestaties van kleine en grote ondernemers, op de wijsheid van de zwijgende meerderheid, op de vitaliteit van voorsteden en platteland.’

Punt gemaakt. Er is ook wat misnoegen, bijvoorbeeld over een gebrek aan waardering van de ‘culturele elite’. Hoofdredacteur Hendrik Jan Schoo ‘werd pas alom als een interessante intellectueel beschouwd toen hij columns voor de Volkskrant ging schrijven’.

Wat Van der List terecht de ‘onmodieuze wereldbeschouwing’ noemt, heeft Elsevier geen windeieren gelegd. Om maar iets te noemen: naast Elsevier heeft alleen De groene Amsterdammer het als opinieweekblad volgehouden. Hoofdredacteur (sinds 2000) Arendo Joustra liet weten dat het aantal abonnementen weer groeit en er ook online ‘behoorlijk’ wordt verdiend.

De ‘bondgenoot van de burgerij’ waait ook in het jubileumnummer niet met alle winden mee. In een mini-essay vraagt Teun Toonen voor erkenning van de noden van de jeugd in de coronacrisis. ‘Zeuren over verwende en feestvierende jongeren is ridicuul, meestal onterecht en ook nog eens onproductief.’

Hoewel columnist Geerten Waling betoogt dat de koninklijke familie haar boekje te buiten is gegaan met de trip naar Griekenland, is de kleur van de meeste stukken voorspelbaar. Heerlijke verontwaardigde kop boven een stuk over de jongste zendbrief uit Rome: ‘De nieuwe encycliek van paus Franciscus lijkt wel een programma van GroenLinks’.

Elsevier is Elsevier, zoals blijkt uit het overzicht van 75 ‘onvergetelijke’ covers. Handenwrijvend heeft de redactie de cover van 18 maart 2006 afgedrukt, met een foto van Wouter Bos en de tekst ‘De nachtmerrie van een links kabinet’.

Bij de cover met de tekst ‘Wie werkt is de klos’ over de ‘belastingbetaler’ staat een zinnetje dat ongewild de machteloosheid van de jubilaris aantoont: ‘Sommige verhalen kun je in 2020 moeiteloos nog eens publiceren – helaas.’