Ella Maillart neemt je mee op reis naar het begin van de Sovjet-Unie

Wat te denken van een ‘kostelijk mens’ dat ‘vreet als een kerel’ en ‘met smaak’ een pijp rookt? In 1990 dacht de Nederlandse uitgever van Toerkestan Solo lezers te trekken met deze omschrijving van de Zwitserse auteur/reiziger Ella Maillart. Begin jaren dertig van de vorige eeuw maakte ze een lange, soms gevaarlijke soloreis door de jonge Sovjetrepubliek Toerkestan (Centraal-Azië). Aan het in 1932 in Zwitserland verschenen Toerkestan Solo is geen letter veranderd. Gelukkig wel aan de flaptekst van de Nederlandse heruitgave die onlangs verscheen. De moed, onafhankelijkheid en nieuwsgierigheid van de alleen reizende Maillart worden nu zeer terecht geprezen.

Maillart laat ons meekijken naar het begin van de Sovjet-Unie. Sovjetplanners schrijven katoenteelt voor op plekken waar traditioneel rijst werd verbouwd. Gevolg: voedselgebrek en watertekorten. De echo’s klinken nog altijd door: watertekort is een permanent probleem in de nu onafhankelijke Centraal-Aziatische republieken dankzij diezelfde katoen. Ze noteert hoe de laatste resten van moslimverzet tegen de Sovjets worden opgerold, in naam van economische en sociale vooruitgang. Moskou als ongevraagd hersteller van de dagelijkse orde bij andere volkeren – niets nieuws dus.