Elk object in TreurTeeVee tilt de absurdistische serie boven de werkelijkheid

In de absurdistische serie TreurTeeVee komt elk voorwerp uit het eigen universum. Hoe hebben de makers dat gedaan?

Het universum van TreurTeeVee moet zo ‘rond’ mogelijk zijn, legt grafisch vormgever Joost de Haas uit. Hij bedoelt dat alles binnen deze fictieve wereld naar elkaar moet verwijzen. Geen enkel voorwerp of detail mag de kijker aan de buitenwereld doen denken, alsof alles onder een stolp zit, afgesloten van de werkelijkheid. ‘Zo wek je de illusie dat het echt een ander universum is, waarin dus ook andere wetten gelden. En het is ook gewoon vet, toch? Dat je als kijker ziet dat over alles is nagedacht, dat niets aan het toeval is overgelaten.’

Dus zul je nooit een normaal colablikje in het decor zien, geen bestaand boek of tijdschrift, geen enkel product van een bekend merk. Elk voorwerp krijgt van De Haas een eigen etiket, een eigen logo, een eigen kaft en een eigen ontwerp, zelfs een kaartje van de veerpont. Allemaal in de huisstijl van TreurTeeVee, die zich laat omschrijven als retro, minimalistisch en vervreemdend, vaak in pasteltinten.

Circus Treurdier

Vrijdag 22 november begint bij de VPRO het tweede seizoen van TreurTeeVee, de absurdistische sketch- en dramaserie die voortkomt uit theatergezelschap Circus Treurdier. Terugkerende personages zijn de labiele psychiater Yolanda (Ellen Parren), de narcistische showman Frederik Kaak (Jan-Paul Buijs) en de door perverse gedachten geplaagde eenling Uusbief (Peter van Rooijen).

Het eerste seizoen werd veel geprezen, onder meer vanwege de grimmige geestigheid en eigenzinnige sketches, maar vooral ook voor het oog voor detail en de prachtig gestileerde beelden die geïnspireerd zijn op de films van David Lynch, Wes Anderson en Roy Andersson. Daarom zoomen we nu in op de objecten die TreurTeeVee boven de werkelijkheid uittillen en die je normaal gesproken alleen goed kunt bekijken als je de serie op pauze zet (wat veel fans overigens ook doen).

Het middelpunt van dit hermetisch afgesloten universum is Smeureka, het bedrijf dat vrijwel alles maakt dat in Yolandia, de dystopische stad waar TreurTeeVee zich afspeelt, te verkrijgen is: deodorant, bier, hagelslag, wodka, sigaretten, condooms, pindakaas. De verpakkingen doen enigszins denken aan die van Euroshopper. Met een simpel ontwerp, twee of drie kleuren en een letterlijke merknaam: een pilsje heet gewoon ‘Bier’. Op het potje glijmiddel staat ‘Glibber’.

Biggenvet

Het unique sellingpoint van Smeureka is dat in elk product biggenvet verwerkt is. Waarom? De Haas: ‘Tja, je zou het als maatschappijkritiek kunnen zien, een reactie op dat alles in de echte wereld biologisch, diervriendelijk en gezond is, maar het is vooral gewoon goor en grappig.’

Er zijn veel details die vrijwel niemand zullen opvallen, zogenaamde easter eggs, verstopt in de vier afleveringen van elk een half uur. In de pilotaflevering zei tv-presentator Frederik Kaak bijvoorbeeld: ‘Volgende week interview ik schrijver John Kramer over zijn boek Blote Ouders.’ In de aflevering ‘Liefde’ van het nieuwe seizoen leest personage Kalle nu Blote Ouders voor aan zijn partner Lars. Nog geen vier seconden is het boek in beeld.

Een boek dat een veel grotere rol speelt in seizoen twee is De hel die mijn moeder heet van Lucas du Prairie. ‘Een vreselijk boek’, volgens de blurb van Frederik Kaak. In de aflevering ‘Talent’ leveren de ouders van Lucas hem als klein jongetje af bij een pleegmoeder, een zogenaamde ‘traumama’. Op haar deur hangt een borduursel met de tekst: ‘An unhappy childhood is a writer’s goldmine’.

Nadat zij hem opzettelijk een vreselijke jeugd heeft bezorgd om een betere kunstenaar van hem te maken, wordt hij daadwerkelijk schrijver. Op de omslag van zijn boek – die wel wat weg heeft van Het diner van Herman Koch – zie je de groene drilpudding die zijn traumama hem dagelijks voorschotelde. ‘We hebben honderd van die kaften gedrukt’, zegt De Haas. ‘We vouwden de kaften om het boek Allah in Europa van Jan Leyers, waarvan we een grote partij gratis van uitgeverij Das Mag hebben gekregen.’

De naam Lucas du Prairie keert later weer terug op de cover van het roddelblad dat simpelweg Roddels heet (en nogal treffend in de stijl van Privé en Weekend is opgemaakt). ‘Lucas du Prairie al week VERMIST’, staat er in een sensationele rode balk bovenaan de cover. Daaronder een grote foto van Uusbief, met de kop: ‘Wie is Uusbief? De man over wie Kaak zingt’. Dat is ook weer een verwijzing naar een verhaallijn uit de aflevering ‘Talent’, waarin een musicalliedje over Uusbief zit.

Grenzen

De Haas gaat ver om de details precies goed te krijgen, al kent ook hij zijn grenzen. Voor een editie van de krant Yolandia Vandaag bedacht hij een paar geestige koppen en intro’s (‘Dingen blijken toch weer anders’; ‘Smeureka lanceert nieuwe diersoort’) maar als je de artikelen eronder beter bekijkt blijken ze Engels, uit The Washington Post. ‘Die koppen kan waarschijnlijk al niemand lezen’, zegt de Haas. ‘De artikelen sowieso niet.’

Wel weer typisch TreurTeeVee is dat de nieuwskop 'Smeureka lanceert nieuwe diersoort’ verwijst naar een andere scène: een reclame voor ‘varvars', varkens met aan beide kanten een kont. Maar de scène werd op het laatst geschrapt. De Haas: ‘Het werden een beetje veel varkensverwijzingen omdat ik ook al een animatie had gemaakt voor dat andere apparaat waar je varkens in doet.’

Hij bedoelt de Smeureka X-Pork, waar je twee varkenshoofden ingooit en dan komt er een levende sekspop uit. Uusbief is er erg blij mee.