Een tamelijk ondeugend blondje in een minijurk

Vandaag is het exact 150 jaar geleden dat Charles Lutwidge Dodgson, onder zijn nieuwverworven pseudoniem Lewis Carroll, Alice's Adventures in Wonderland publiceerde. Het jubileum is wereldwijd aanleiding voor allerlei manifestaties, variërend van exposities tot voordrachten uit het boek, geleerde lezingen, theateruitvoeringen, vertoningen van de meer dan 25 verschillende verfilmingen en wat al niet.

Alice in Wonderland, zoals de populaire titel luidt, is na 150 jaar nog springlevend. Niet slecht voor een verhaal dat, op 4 juli 1862, drie jaar voor de boekpublicatie, in essentie on the spot werd verzonnen tijdens een boottochtje dat Dodgson maakte in gezelschap van een collega en de drie dochters van de decaan van Christ Church College, Oxford.

De middelste van de drie, de 10-jarige Alice, was zijn favoriet. Zij werd de beroemdste van de honderden 'child friends' die Dodgson in zijn leven heeft gehad en het was op haar verzoek dat hij zijn spontaan verzonnen verhalen te boek stelde.

Waarom is Alice in Wonderland 150 jaar na dato nog altijd zo razend populair? En waarom is dat volkomen terecht?

Om te beginnen omdat het een tijloos verhaal is. Hoewel het midden in de Victoriaanse tijd werd geschreven en de nodige impliciete verwijzingen naar de toenmalige maatschappij bevat, zou het verhaal zich net zo goed anno 2015 kunnen afspelen. Dankzij de eerste illustrator, John Tenniel, hebben velen van ons bij Alice het beeld van een meisje met een schort en lange kousen, maar nadat het copyright van de illustraties was verstreken hebben talloze tekenaars zich aan Alice gewijd en werd ze een Edwardian lady, een flapper of zelfs een tamelijk ondeugend blondje in een minijurk.

Belangrijker is natuurlijk het feit dat het boek, met zijn vele wonderlijke personages en raadselachtige gebeurtenissen, van meet af aan heeft verleid tot interpretatie. Waar het voor de jonge lezer een rijkdom aan soms vermakelijke, dan weer onthutsende of zelfs griezelige miniverhaaltjes bevat, krijgt de volwassene bij elke scène onmiddellijk het gevoel: hier zit vast en zeker meer achter.

Wát er dan precies meer achter de beschreven gebeurtenissen zit, is voor iedere lezer vrij om te bepalen en dat is in de loop der jaren dan ook op de meest uiteenlopende wijzen gebeurd. Carroll liep zijn exegeten daarbij niet voor de voeten, want zelf heeft hij zich altijd van nadere uitleg onthouden.

Vandaag de dag wordt Alice door veel lezers beschouwd als een verhaal over een opgroeiend kind dat probeert zich te handhaven in de verwarrende en onlogische grotemensenwereld, met zijn conventies en gebruiken die je eerst moet leren kennen. Een kind, kortom, dat voortdurend de waaromvraag stelt over zaken die voor volwassenen vanzelfsprekend zijn.

In de jaren dertig werd Alice gretig verklaard aan de hand van Freud, en was het voor menigeen vanzelfsprekend dat het konijnenhol waarin Alice verdwijnt niets anders dan de baarmoeder kon zijn.

In de jaren zestig werd de waterpijprokende rups, die Alice maant van een paddestoel te eten, waardoor ze weer eens van grootte verandert, mede met dank aan Jefferson Airplane gretig verklaard als een verwijzing naar bewustzijnsverruimende middelen. Met LSD experimenterende psychiaters in die tijd verkondigden de boodschap dat Carrolls ongrijpbare verbeeldingskracht verklaard kon worden uit het gebruik van in Victoriaanse tijden vrij beschikbare middelen als opium of laudanum. Voor de goede orde: hiervoor bestaat geen enkele aanwijzing.

In de jaren negentig werd pedofilie een sleutelwoord bij sommige Alice-interpretaties. Was Carrolls - toegegeven: buitengewoon grote - voorliefde voor jonge meisjes wel zo onschuldig? In haar debuutroman Still She Haunts Me (2001) beantwoordt Katie Roiphe deze vraag impliciet met 'nee', maar laat ze in het midden of hij zijn 'impure thoughts' ooit in daden omzette. Ook hiervoor geldt: elke aanwijzing ontbreekt.

Alice in Wonderland: tijdloos en eindeloos interpretabel. Maar het allerbelangrijkste is natuurlijk het pure, door een tomeloze fantasie gedreven vertelplezier dat van de pagina's spat. Veel boeken worden vervelend als je merkt dat je er maar weinig van snapt. Het wonder van Alice is dat je in je verwarring slechts curiouser and curiouser wordt.

Er bestaan talloze edities van Alice in Wonderland. De meest recente Nederlandse uitgave is de vertaling van Sofia Engelsman met illustraties door Floor Rieder.