‘Een steunfonds voor schrijvers is onontbeerlijk, laat makers van boeken niet failliet gaan’

Minister Van Engelshoven van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OC&W) kwam afgelopen dinsdag in het Kamerdebat niet met concrete extra steunmaatregelen voor zzp’ers in de culturele sector. Al gaf ze toe dat de eerder toegezegde 300 miljoen euro niet genoeg is om de cultuursector door de coronacrisis te helpen.

‘Wij zijn zwaar teleurgesteld over de huidige reactie van Van Engelshoven’, zegt Maria Vlaar (1964), voorzitter van de Auteursbond, de beroepsvereniging van schrijvers en vertalers. ‘Voor KLM komt makkelijk een zak geld op tafel maar dit kabinet laat de zzp’er in de cultuursector in de kou staan. Veel auteurs en vertalers vallen tussen wal en het schip omdat zij geen toegang hebben tot de steunregelingen.’

Hoezo niet?

‘De meeste auteurs werken thuis en hebben hun vestiging op hun huisadres staan. Daarom komen zij niet in aanmerking voor de TOGS-regeling, een eenmalige gift van 4.000 euro voor ondernemers. Schrijvers en vertalers komen ook nauwelijks in aanmerking voor de bijstandsregeling voor zelfstandigen (TOZO) omdat de meeste auteurs niet, anders dan acteurs of musici, hun volledige inkomen kwijt zijn maar gemiddeld de helft.

‘Lodewijk Asscher (PvdA) heeft een motie ingediend om deze regelingen voor alle ondernemers en makers in de culturele en creatieve sector open te stellen. Deze wordt volgende week in stemming gebracht. Hopelijk dwingt dat Van Engelshoven in actie te komen.

‘Musici proberen vanaf balkons hele straten door de lockdown te trekken, schrijvers verspreiden online teksten om het vol te kunnen houden. De vitaliteit van kunstenaars en schrijvers wordt door de samenleving gewaardeerd, maar niet door de politiek. Een teken aan de wand was dat bij het Kamerdebat alleen minister Van Engelshoven aanwezig was, geen andere ministers. Waarom niet?

‘De creatieve sector is net zo goed een economische sector. Waarom wordt die onder het ministerie van OC&W geparkeerd? Alle andere economische sectoren vallen onder minister Koolmees van Sociale Zaken en minister Wiebes van Economische Zaken. De creatieve sector is niet alleen een gesubsidieerde kunstsector: in de letteren wordt misschien tien procent gesubsidieerd, de rest is markt.’

Van Engelshoven heeft eerder 300 miljoen toegezegd. Dat helpt toch iets?

‘Van die 300 miljoen komt niets bij de makers terecht. Het gaat allemaal naar de grote culturele instellingen. Het idee is dat door die instellingen overeind te houden, zij opdrachten kunnen blijven geven aan zzp’ers. Wij hebben 1.650 leden en dat zijn allemaal freelancers. Maar wij voorzien dat het geld zal worden gebruikt om de huur van de instellingen te betalen en om de medewerkers in dienst te houden. Niet om makers opdrachten te geven.’

Zijn auteurs nu al zo geraakt door de coronacrisis?

‘Ik vertegenwoordig verschillende groepen auteurs. De scenarioschrijvers voelen het effect nu al. Zij krijgen hun geld vaak pas uitbetaald op de eerste draaidag. Die draaidagen zijn er nu niet. Soms hebben ze jaren aan zo’n scenario gewerkt.

‘We beginnen ook het effect te zien bij de ondertitelaars, die minder opdrachten krijgen en tegen verlaagde tarieven, terwijl die al onder het minimum zaten. En ook bij de toneelschrijvers, die geen opdrachten krijgen zolang de theaters dicht zijn. En bij de journalisten die merken dat hun opdrachten opdrogen.

‘Het grootste deel van onze achterban bestaat uit schrijvers en vertalers van boeken: romans, poëzie, jeugdboeken, thrillers. Zij voelen het ook nu al direct in hun portemonnee, want al hun optredens zijn afgezegd. Voor velen een kardinale bron van inkomsten, vaak de helft.’

Er blijven iedere week boeken uitkomen en boekwinkels zijn gewoon open. De zaken liggen niet helemaal plat.

‘Ja, het is in de boekenwereld anders dan in het theater of in de muziekwereld, waarbij de volledige inkomsten naar nul gaan. Maar bij ons zien we dat het gemiddelde inkomen 50 procent is gedaald, door het wegvallen van optredens en opdrachten. Daarnaast is er is wel degelijk een daling van de verkoop van boeken. Bij bol.com is er een opleving van bestsellers, maar kleine boekwinkels verkopen tot wel 80 procent minder.’

Je zou juist denken dat mensen meer tijd dan ooit hebben om te lezen.

‘Er worden veel klassiekers gelezen, daar zitten geen auteursrechten achter. Bol.com heeft kinderboeken voor 1 cent op zijn site aangeboden. Leuk voor de lezers, maar hoe kun je daar als auteur je geld mee verdienen?

‘Ook de bibliotheken zijn dicht, met name kinderboekenschrijvers en thrillerschrijvers krijgen een groot deel van hun inkomsten uit leenrecht. Dat lopen ze nu ook mis, maar dat merken ze pas volgend jaar, net als de daling van de royalties door de teruglopende verkoop. In de boekenwereld wordt pas na een jaar afgerekend.’

Er zijn volgens uw site 106 meldingen gedaan van inkomstenderving onder auteurs. Dat klinkt niet als veel.

Ons Meldpunt Coronaschade zegt alleen iets over de korte termijn, niets over de lange termijn. Het zijn meldingen van opdrachten die op dit moment zijn afgezegd. De schade die nu al is geleden is ruim 400 duizend euro, dat is gemiddeld 4.000 euro per auteur aan actuele inkomstenderving. Terwijl velen van een jaarinkomen van 20 duizend euro rond moeten komen.

‘De komende herfst en winter zullen naar verwachting zeer moeilijk worden. Voor de middellange termijn is het belangrijk dat de afzetmarkt wordt geholpen. Zorg dat boekwinkels overeind blijven want schrijvers hebben veel aan de kleine boekwinkels. Voor de lange termijn is een steunfonds voor auteurs onontbeerlijk. Het heeft geen zin om de culturele infrastructuur op poten te houden en de makers failliet te laten gaan.’