Een kijkje in de keuken van de krant

Triomfantelijk kijkt journalist Niels Pinborg de grote bazen van tabloidkrant Ekstra Bladet in de ogen. Hij heeft zojuist ontdekt dat de dochter van politica Lone Dybkjær na een lange strijd tegen multiple sclerose is doodverklaard door de officiële instanties. Daarmee is het verhaal rond waarop de redactie al dagen aast. Hoofdredacteur Poul Madsen ziet de vette voorpaginakop al voor zich en grijnst verheugd. 'Vraag Dybkjær opnieuw om een reactie, maar zeg haar dat we hoe dan ook alles publiceren.'

Documentairemaakster Mikala Krogh (41) mocht ruim een jaar achter de schermen filmen bij Ekstra Bladet, de grootste tabloidkrant van Denemarken. Het resultaat is de intrigerende documentaire The Newsroom - Off The Record, waarin Krogh laat zien hoe de hoofdredactie en medewerkers de ethische grenzen van de journalistiek verkennen - en er volgens critici vaak overheen gaan. Inzet van dat dagelijkse spel zijn de almaar dalende oplagecijfers van een krant die door iedereen wordt besproken, maar door steeds minder mensen wordt gekocht.

De oplage van Ekstra daalde de afgelopen vijftien jaar van 130 duizend naar 38 duizend exemplaren. En hoewel ED.dk de grootste nieuwssite van het land is, compenseren de online-inkomsten het verlies van de papieren editie niet. Toch is de krant nog steeds toonaangevend, zegt Krogh. 'Alle Denen kijken dagelijks naar de posters van hun voorpagina in de kiosken en supermarkten. Je wilt altijd even weten: wat schrijft Ekstra Bladet?' De tabloid wordt geprezen om zijn politieke scoops, maar is ook berucht om de voorpagina's vol roddel en de dagelijkse Side 9 Pigen, de Deense versie van de Britse topless page 3-girl. 'People love to hate it', zo vat Krogh het samen.

De hoofdlijn van The Newsroom ontspint zich rondom het verhaal over twee Deense zeemannen die al 200 dagen zijn gegijzeld door Somalische piraten. Ekstra Bladet begint een campagne om het tweetal terug te krijgen, maar jaagt de samenleving tegen zich in het harnas door informatie te publiceren die de onderhandelingen beïnvloedt in het voordeel van de piraten. Bovendien rijst de ongemakkelijke vraag: is hoofdredacteur Madsen werkelijk begaan met het lot van de schippers, of trekt hij de zaak naar zich toe in een wanhoopspoging zijn krant te redden?

Waarom is een documentaire over een Deense krant ook interessant voor Nederlandse kijkers?

'De film gaat niet alleen over Ekstra Bladet. Je ziet een scène waarin een stagiaire naar een huis gaat waar net een jongen is overleden die uit een raam viel. Mag je ouders lastigvallen die net hun zoon hebben verloren, omdat je wilt scoren met een goed verhaal? Dat is een ethische afweging die ook bij andere media speelt.

'Ik wil ook laten zien hoe moeilijk het voor kranten is om te overleven in een tijd waarin nieuws via internet overal gratis beschikbaar is. Mensen moeten zich realiseren dat als je verhalen van goede kwaliteit wilt, je bereid moet zijn daarvoor te betalen.'

U had kunnen kiezen voor een kwaliteitskrant. Waarom wilde u juist bij Ekstra Bladet naar binnen?

'De discussies bij Ekstra Bladet over het wel of niet publiceren van scoops leveren een spannender film op. Bovendien wilde ik laten zien dat bij EB heus niet alleen sensatiejagers werken, maar ook goede onderzoeksjournalisten die de functie van waakhond in de samenleving vervullen. Politici en zakenlui zijn bang voor deze krant en dat helpt corruptie tegen te gaan.'

Hoe heeft u het voor elkaar gekregen een jaar te mogen filmen op de redactie?

'Madsen zag in dat de krantenjournalistiek zich in een cruciale tijd bevindt en begreep mijn wens om dat vast te leggen. Bovendien is hij toevallig mijn buurman. Niet dat we nu zo close waren, maar daardoor dacht hij wel: haar kan ik vertrouwen. Ik heb eerst vier maanden met mijn camera de redactie verkend en de hoofdredactie tien proefscènes laten zien: dit is de film die ik wil maken. Ze gingen akkoord. Ik heb wel een hoop contracten moeten ondertekenen en mocht niemand vertellen wat ik zag en hoorde. Daarom filmde ik ook alles zelf. De afspraak was dat de hoofdredactie geen zeggenschap had in de montagekamer, maar wel mocht controleren of ik geen geheimen zou prijsgeven. Ekstra Bladet werkt natuurlijk met klokkenluiders die anoniem willen blijven.'

Hoe reageerden de journalisten op uw komst?

'Van tevoren heb ik iedere medewerker apart toestemming gevraagd. Journalisten zijn zelf ook afhankelijk van anderen voor hun verhalen, dus de meesten voelden het als hun plicht om mee te werken. Het duurde wel een paar maanden voor iedereen me vertrouwde. Vaak werd me gevraagd tijdens vergaderingen te stoppen met filmen, maar die bijeenkomsten waren juist cruciaal. Een redacteur zit het grootste deel van de dag achter de computer en te telefoneren, dat is niet interessant om naar te kijken.'

Wat vond u het moeilijkst tijdens het filmen?

'Soms had ik het gevoel dat ik tussen twee kampen in stond: enerzijds de hoofdredactionele leiding en aan de andere kant de journalisten op de werkvloer. Ik wilde neutraal zijn, maar het was moeilijk daar een balans in te vinden. Ik ging bijvoorbeeld met de hoofdredactie naar New York voor een bezoek aan de nieuwssite The Huffington Post. Achteraf vroegen journalisten: hoe duur was het hotel, gingen jullie eten in exclusieve restaurants?

'Het moeilijkst was de dag waarop werd aangekondigd dat twintig mensen hun baan zouden verliezen. Ik merkte aan de boze blikken dat niemand het leuk vond dat ik dat moment filmde. Maar ik wist: ik moet het volledige verhaal vertellen.'

Heeft hoofdredacteur Madsen achteraf geen spijt van jullie deal?

'Nee, hij is juist trots op de documentaire. Tijdens een van de scènes waarin hij in de auto naar zijn werk rijdt, gaf hij eerlijk toe dat hij het verhaal over de gegijzelde schippers niet zomaar had moeten publiceren. Vervolgens zie je hem op de persconferentie verkondigen dat hij nergens spijt van heeft. Naar de buitenwereld staat hij zo bekend: de hoofdredacteur die er hard in gaat en niet toegeeft. Ik denk dat hij blij is dat ik ook zijn kwetsbare kant laat zien.'

2Doc: The Newsroom - Off the Record, een film van Mikala Krogh.
Vanavond om 20.25 uur op NPO 2.