Een hoge prijs voor een flauwe grap

Het stuk belandde bovenin pagina 3 van de krant, maar had zomaar op de voorpagina kunnen komen. De rectificatie stond dinsdag op pagina 2: 'Het bericht Fracties Utrecht willen een college zonder PvdA (Binnenland, pagina 3, 1 april) was onjuist. Het betrof hier een 1-aprilgrap.'

Volgens mij ontbrak in die rectificatie een cruciaal woord: misplaatste. Wat is de lol van zo'n een grap? Hoe geloofwaardig zijn berichten van de SP nog? Is dit de manier om de politiek dichter bij de burger te brengen?

De verslaggever heeft voor publicatie gebeld met de opsteller van het persbericht, uit niets is hem gebleken dat het om een (misplaatste) grap zou gaan, al zegt de SP-man dat hij de indruk had dat de verslaggever wist dat het een grap was. Waarom hij dat dacht, is me niet duidelijk geworden. Het kan niet door de verslaggever komen, want die schreef het als nieuws op, er was immers niets grappigs aan.

Dan deze: 'Verkeer en Waterstaat huurt dure skybox in De Kuip', meldt de Volkskrant op 28 maart 1997. De box was voor buitenlandse gasten van het ministerie. Het project zou een half miljoen gulden kosten en ambtenaren mochten voor vijftig gulden de man van de box gebruikmaken als er geen gasten waren.

Het artikel verwees naar het personeelsblad van het ministerie, waarin het project werd beschreven. De schrijver vroeg het stuk op en belde met de woordvoering en het stadion.

Een dag later moest de krant retireren: het bleek een erg vroege 1-aprilgrap. Niks skybox.

'Gispen verhuist naar Kanaleneiland', schreef de Utrechtse editie van de Volkskrant op 3 april 2004. Wethouder Toon Gispen van wijkgericht werken, afkomstig van Leefbaar Utrecht, woonachtig in De Meern, zou een pied-à-terre nemen in de probleemwijk. Later in het jaar zouden alle wethouders moeten gaan wonen in de wijk waarvoor zij verantwoordelijk waren. Gispen werd in het stuk geciteerd. De verslaggeefster die het artikel maakte, vroeg de wethouder nog of het geen 1-aprilgrap was, omdat hij het nieuws op die dag wereldkundig maakte. Het antwoord was dat hij zichtbaarder wilde zijn voor de wijk.

Een week later schreef de redactie: we zijn erin gestonken. Het was wel een grap. Tja.

De drie voorbeelden hebben gemeen dat ze niet waren te voorkomen. Telkens hebben verslaggevers keurig de feiten gecontroleerd en contact gehad met de opstellers van het bericht. Niemand heeft klakkeloos een persbericht overgeschreven of geciteerd zonder het te controleren. Zij, en de krant, zijn telkens moedwillig op het verkeerde been gezet. Maar waarom? Wat bezielt iemand die zoiets doet? Deze humor ontgaat me ten enenmale.

Wat is leuk aan de 'grap' van het ministerie en het persbericht van de Utrechtse SP? Dat je je eigen collega's of personeel voor de gek houdt, is tot daaraan toe. Iedereen ziet het voor zich, al die ambtenaren die zich aanmelden bij hun baas voor een avondje skybox tegen een vriendenprijs. Dat je vervolgens actief de boer op gaat met het 'nieuws' uit het personeelsblad, is mij een brug te ver. Hier wordt de journalist moedwillig voor de gek gehouden op een wijze die het voor hem of haar onmogelijk maakt te achterhalen dat het om een flauwiteit gaat. Bovendien kan hij niets terugdoen. Dat zijn geen gelijke verhoudingen.

Journalisten, politici en woordvoerders werken doorgaans op basis van wederzijds vertrouwen, dit soort akkefietjes - net als andere valse informatie - schaadt die verhouding. Natuurlijk zullen alle betrokkenen zeggen dat de journalist tegen zijn verlies moet kunnen, het was immers een grap, maar dat gaat hier niet op. Hier toont een partij zich onbetrouwbaar en dat maakt ongeloofwaardig. Dat is een hoge prijs voor een flauwe grap.

Thom Meens