Een echt kijkje achter de schermen wordt de Stones-tentoonstelling Unzipped niet ★★★☆☆

Op 14 april 1963 reisden de pas doorgebroken Beatles naar de Londense voorstad Richmond om het jonge huisorkest van de Crawdaddy Club aan het werk te zien: het ruige rhythm-and-bluesbandje The Rolling Stones. Na afloop werden ze door de aanstormende concurrenten uitgenodigd voor een afzakkertje in het appartement in Chelsea dat Mick Jagger (19) deelde met zijn bandmaten Keith Richards (19) en Brian Jones (21).

In die onwerkelijke gribus aan Edith Grove 102 staan we nu zelf. Het appartement is gereconstrueerd in het Groninger Museum, aan het begin van de Stones-tentoonstelling Unzipped, die vrijdag na wat coronavertraging opent voor publiek. Een ranzig keukentje vol vuile vaat. Smoezelige bedden vol rommel. En vooral: peuken. Bergen peuken. De piepjonge Stones woonden in een asbak.

Bij gebrek aan foto’s moest curator Ileen Gallagher het doen met de beschrijvingen die Mick en Keith gaven van het kamertje dat de bakermat van The Rolling Stones was. Het effect is er niet minder om: als je één ruimte van Unzipped onthoudt, zal het deze zwijnenstal zijn.

Een nieuwe tentoonstelling is Unzipped niet. Onder de naam Exhibitionism opende die in april 2016 in de Londense Saatchi Gallery, waar de publieke belangstelling aanvankelijk tegenviel. De boel (‘400 originele objecten!’) kwam in beweging als een ware Stones-tournee en landde eerst in de VS, toen in Azië en nu voor het eerst op het vasteland van Europa.

In het Groninger Museum, dat zich met het fenomenale David Bowie is (2015-2016) het volmaakte Nederlandse onderkomen voor dit soort grote poptentoonstellingen toonde, heeft de hier en daar wat aangepaste expositie voor het eerst de nieuwe naam.

In 2016 stoorde het veel recensenten dat de chronologische vertelling over de opkomst van de Stones in de jaren zestig abrupt eindigde en overging in een wat amorfe reeks thematische presentaties, met nadruk op de Stones als de grootste reizende live-attractie ooit. Dat is nog steeds het geval, maar het doet in Groningen natuurlijker aan, omdat het goudkleurige middenpaviljoen van het Museumeiland met zijn drie etages haast gemaakt lijkt voor Unzipped.

De chronologie van de jaren zestig beslaat de onderste etage. Het is het charmantste deel van de reis: Edith Grove, de piepkleine dagboekjes van Keith Richards, de Harmony-gitaren uit 1963. Nederlands detail: beelden van het concert in het Scheveningse Kurhaus (augustus 1964), het eerste overzeese optreden, dat gierend uit de hand liep.

Precies op het moment in de geschiedenis dat de Stones opstijgen en een mondiale bühneattractie worden, stijgt ook de bezoeker op naar een volgend niveau in het gebouw, waar de Londense opnamestudio is nagebouwd, maar waar vooral veel aandacht is voor de steeds spectaculairdere wereldtournees. We zien kunstige, kleurige setlijsten van Ronnie Wood, maquettes van podiumontwerpen, regisseur Martin Scorsese die over de verschillende Stones-concertfilms vertelt en vooral veel podiumkleding.

De jumpsuits en pandjesjassen van Dior, Gucci, Prada en Alexander McQueen schreeuwen dat de Stones invloedrijke stijliconen zijn, een punt dat de band voelbaar wil onderstrepen. Muziek? Jawel, die hoor je, maar nergens is die zo leidend als destijds bij David Bowie is.

Erg veel verhaal zit er vanaf hier niet meer in de expositie, maar in zekere zin ís dat het verhaal van de Stones, die hun muzikale ei rond 1978 wel gelegd hadden en sindsdien hun spreekwoordelijke ding zijn blijven doen: hits spelen tijdens spectaculaire stadiontournees, vooral.

Op etage drie wachten het verhaal van het beroemde tongbeeldmerk en de ‘finale’: een impressie van het historische concert in de Cubaanse hoofdstad Havana in 2016. De beeld- en geluidskwaliteit is fantastisch, al had hier natuurlijk niet voor Out Of Control moeten worden gekozen, maar voor hét kippenvelmoment van elk Stones-concert: de entree van de rockiconen op de knerpende openingsriff van Brown Sugar, Start Me Up of – in Havana – Jumpin’ Jack Flash. Dát is steevast het moment waarop je weet: je kunt veel van die ouwe Stones zeggen, maar de openingsminuut was vóelbaar, kriebelend langs de ruggengraat. Dat is magie. Die heeft niet elke band.

Vooral de veelheid aan kostuums en de finale in de nok van het pand maken duidelijk dat de Stones goed naar David Bowie is hebben gekeken. Zo goed is het amusante Unzipped niet, omdat er minder ontwikkeling te belichten valt, maar ook omdat het succesverhaal eendimensionaal blijft. Ook in Groningen blijft het traumatische jaar 1969 (de verdrinkingsdood van mede-oprichter van de band Brian Jones en een racistische moord tijdens een concert op Altamont in Californië) vrijwel onbesproken.

Zo onderstreept de naamsverandering onbedoeld wat er wringt: Unzipped (een knipoog naar de open gulp op de hoes van Sticky Fingers uit 1971) suggereert een intiem inkijkje, maar dat blijft na het bezoek aan Edith Grove uit. Exhibitionism was eigenlijk een treffender titel.