Dylans tekstboeken lezen als de mooiste poëziebundels
Het is zover: muzikant Bob Dylan krijgt de Nobelprijs voor literatuur. Hoe briljant is de singer-songwriter in de ogen van kenners? De Volkskrant werpt een blik op zijn oeuvre en ontleedt vijf van zijn beste teksten.
Zelf heeft Bob Dylan een hekel aan het idee dat het vooral zijn teksten zijn die het onderscheid maken, en niet de muziek. In zijn Nobelprijs-waardige boek Chronicles (2004) schrijft hij: 'Tuurlijk, mijn teksten hebben zenuwen geraakt die nooit geraakt waren. Maar als het bij mijn songs alleen om teksten zou gaan, waarom nam de grote rock-'n-rollgitarist Duane Eddy dan een heel album op met instrumentale versies van mijn melodieën?'
Hoe fraai zijn teksten ook zijn, Bob Dylan in zijn beste vorm schrijft er ook sterke liedjes bij. Zijn muziek is soms eenvoudig en klein zoals Blowin' in the Wind, dan weer hard en opzwepend zoals Like a Rolling Stone. Liedjes die iedereen kent en waarin muziek en tekst qua zeggingskracht samenvallen. Eigenlijk is dat bij Dylan altijd het geval. Zijn beste teksten schrijft hij bij zijn beste muziek. Toch hoef je die er niet bij te horen om van hem te kunnen genieten. Zijn regelmatig herdrukte en ook vertaalde tekstboeken laten zich lezen als de mooiste poëziebundels.
Dit zijn, in chronologische volgorde, vijf van de beste Dylanteksten, waar ook nog eens fantastische muziek bij hoort. Maar je hoeft Dylan er niet bij te horen om er toch van te genieten, jaar na jaar, keer op keer.
A Hard Rain's A-Gonna Fall
(album The Freewheelin' Bob Dylan, 1963)
Dylans tweede album, The Freewheelin' Bob Dylan was zijn eerste met louter eigen liedjes. Zijn beroemdste protestsong, Blowin' in the Wind, opent de plaat, maar Dylan zingt er ook een paar wonderschone liefdesliedjes op zoals Don't Think Twice It's Allright. Het sterkst zijn misschien wel de twee politieke songs Masters of War en A Hard Rain's A-Gonna Fall. Deze laatste schreef hij naar eigen zeggen op het hoogtepunt van de Cubacrisis, toen hij echt even dacht dat het einde der tijden nabij was. De apocalyps is zelden zo treffend verwoord als in deze vijf lange strofen:
I'll walk to the depths of the deepest black forest,
Where the people are many and their hands are all empty,
Where the pellets of poison are flooding their waters,
Where the home in the valley meets the damp dirty prison,
Where the executioner's face is always well hidden
Desolation Row
(album Highway 61 Revisited, 1965)
Akoestisch slotstuk op Dylans misschien wel sterkste rock-'n-rollalbum. Meer dan 11 minuten heeft Dylan, enkel begeleid door een gitaar, nodig voor een van zijn langste, meest evocatieve teksten. Je blijft luisteren of lezen na deze openingsregels:
They're selling postcards of the hanging
They're painting the passports brown
The beauty parlor is filled with sailors
The circus is in town
Maar hoewel gezongen als een traditioneel ballade, ontbreekt het aan een helder narratief. Dylan bezingt karakters en taferelen. Zelf heeft hij het over losstaande schilderijen. Verontrustende schilderijen. 'Als ik dit vijf jaar eerder had gezongen', zei Dylan in 1965, 'was ik mogelijk vermoord.'
Visions of Johanna
(album Blonde on Blonde, 1966)
Misschien wel de allermooiste tekst van Dylan, en zeker een van zijn minst eenduidige. Honderden keren kun je ernaar luisteren en dan nog is de betekenis niet helder. Wel nestelen zich bij elke beluistering en lezing meer regels in je hoofd. Hij heeft er lang op geploeterd en kon moeilijk kiezen tussen een rockversie of de uiteindelijke, meer bezwerende, goeddeels akoestische versie.
Ook rijmtechnisch is het een van Dylans beste nummers.
And Madonna, she still has not showed
We see this empty cage now corrode
Where her cape of the stage once had flowed
The fiddler, he now steps to the road
He writes ev'rything been returned wich was owed
On the back of the fishtruck that loads
While my conscious explodes
Tangled up in Blue
(album Blood on the Tracks, 1975)
Zelf denkt hij er anders over, maar Blood on the Tracks wordt algemeen beschouwd als Dylans 'echtscheidingsplaat'. Titels als Idiot Wind en You're Gonna Make Me Lonesome When You Go zeggen genoeg. Het mooist blijft Tangled up in Blue, dat Dylan nog altijd bijna standaard op zijn repertoire heeft staan. Een liefdeslied vol raadsels, prachtig gezongen op even fraaie muziek.
She was married when we first met
Soon to be divorced
I helped her out of a jam, I guess,
But I used a little too much force
Not Dark Yet
(album Time out of Mind, 1997)
Dylan kan ook heel direct zijn in zijn teksten. Bijna was hij ons in 1997 ontvallen. 'Ik dacht echt dat ik snel Elvis zou zien', zei hij na zijn hartaanval. Maar hij kwam terug met een van zijn sterkste albums, Time Out Of Mind, waarop hij zich in een aantal teksten duidelijk uitliet over de dood. Zoals in Not Dark Yet, een van zijn mooiste, ook droevige liedjes.
I've been down on the bottom of the world full of lies
I ain't lookin' for nothin' in anyone's eyes
Sometimes my burden is more than I can bear
It's not dark yet but it's gettin' there.
