Dune, de eerste grote nazomerse blockbuster, hoor je in Venetië van verre aankomen

Ze doen heus hun best, bij de organisatie van het filmfestival van Venetië. De rode loper is versterkt met een extra hoge anticovidmuur, om een massale toestroom van publiek te ontmoedigen. Maar de massa, die zich er desondanks ophoudt, kan nog wel heel hard ‘Timothée, Timothée’ scanderen. En dan komt de ster ook, want zo is Timothée Chalamet (25). En als je twee tienermeisjes opstapelt, zo weten die tienermeisjes, kunnen ze nét boven de afschermende muur uitkijken. Zo wordt het sterrenspotten anno 2021 een soort gezelschapssport, hier op het Lido. Chalamet leunt nog even ver over de muur om wat handjes te schudden, als een sprookjesprins vanaf de kasteelwand.

Publiek blij, fotografen blij, festivalorganisatie vast ook blij. Want zonder aandacht heeft zo’n tiendaagse reeks galapremières nauwelijks zin. Ook de kleinste en meer obscure filmtitels zijn erbij gebaat.

En zo hoor je een grote, of in ieder geval met grote sterren beladen nieuwe film ook al van ver aankomen in het naar Mussolini’s smaak gebouwde palazzo uit 1938, waar het gejoel en geschreeuw dof weerkaatsen in de hoge kale hallen. De cast van Dune, de lang uitgestelde megablockbuster (139 miljoen euro budget), komt aan in de perszaal. We zien Javier Bardem, Oscar Isaac, Rebecca Ferguson, Zendaya, Josh Brolin, hoofdrolspeler Chalamet en regisseur Denis Villeneuve.

De 53-jarige Franstalige Canadees genoot na z’n succesreeks Prisoners, Sicario en Arrival voldoende vertrouwen bij Warner, en kreeg groen licht voor z’n twee peperdure droomprojecten. Eerst het vervolg op Blade Runner, Blade Runner 2049, en daarna Frank Herberts klassieke scifiroman uit 1965. Dune werd in de jaren tachtig al eens verfilmd door David Lynch, maar die was zelf ook ontevreden over het geflopte resultaat.

Villeneuve vangt jolig aan als de eerste vraag van de verzamelde pers wordt gesteld: wat was het lastigst aan de regie van een zo kolossaal project als Dune? ‘O, dat was het regisseren van Timothée’s haar. Dat zat zó wild, en...’ Grijnslach. ‘Sorry. Nee, het lastigst bij het verfilmen van een boek dat zo rijk is en zo veel betekenis legt in details, is het vinden van balans. Hoeveel informatie heeft een publiek dat het boek niet kent nodig om de film te begrijpen? Het verhaal moet te begrijpen zijn, zonder het publiek murw te slaan met uitleg. En dat zo cinematografisch mogelijk.’

Dune, kort samengevat: hoofdpersonage Paul Atreides (Chalamet) dient zijn vader op te volgen als hertog en heerser over twee planeten, maar is – mogelijk – ook voorbestemd iets groots te verrichten voor de mysterieuze kloosterorde van z’n moeder. En de onderdrukte lokale bevolking van de gortdroge woestijnplaneet Arrakis koestert óók verwachtingen. Paul zou de verlosser zijn die hun milieu bevrijdt van de verwoestende spice, de oogst van de boze Harkonnen, de aartsvijanden van het geslacht Atreides.

Villeneuve: ‘Ik denk dat Herbert een portret van de 20ste eeuw in gedachten had toen hij Dune schreef. Maar het leest nu als een voorspelling van wat ons in de 21ste eeuw te wachten staat. Helaas is Dune vandaag de dag alleen maar meer relevant: de mix van religie en politiek, de opkomst van messiasfiguren, de impact van kolonialisme en uiteraard de problemen met het milieu.

‘Ik geloof dat onze film de wereld nu meer te zeggen heeft dan als we hem veertig jaar geleden hadden gemaakt. Ik wil niet al te moralistisch overkomen, maar uiteindelijk gaat het gewoon om overleven. Dáár gaat het boek over: hoe je overleeft.’

Villeneuve benadrukt dat zijn Dune enkel tot z’n recht komt op het grootste doek in de bioscoop. ‘Veiligheid staat voorop natuurlijk, in de zaal. Maar Dune is gedroomd, ontworpen, gedraaid en in elkaar gezet voor de grote zaal. Als je de film daar ziet, op Imax, is het bijna een fysieke ervaring. Dat grote scherm is deel van de taal van deze film.’

Het blijft iets saillants in de hedendaagse filmwereld. Ook de grootste filmmakers laten zich verleiden in zee te gaan met betaalzenders en studio’s die hun films tegelijk (of al snel) óók op hun eigen platform uitbrengen. Vervolgens maken diezelfde filmmakers van iedere gelegenheid gebruik om te verkondigen dat hun werk daar níét tot z’n recht komt. Warner zal Villeneuves Dune in de Verenigde Staten tegelijk met de bioscooprelease in oktober op het eigen kanaal HBO Max aanbieden. In Nederland draait de film halverwege september al in de bioscoop.

Pal na de première oogst Dune in Venetië uiteenlopende recensies van de internationale pers. Er is alom lof voor de enormiteit van de werelden die Villeneuve en z’n ontwerpteam optrekken. De werelden, planeten, vliegtuigen, machines en reusachtige zandwormen ogen nu ook écht zoals Herbert ze ooit in de gedachten van z’n lezers opriep; iets wat eerder nog niet mogelijk was. Maar waar de een sf-klassieker in wording zag, die de dikke pil van Herbert eindelijk recht doet, trof het de ander als een toch wat haastig vertelde film, waarin de vele profetische dromen van hoofdpersonage Paul alvast doen denken aan trailers voor Dune deel twee. Villeneuve weet nog niet zeker of de Warner studio ook dat tweede deel bestelt; het zal van de opbrengst van deel één afhangen.

Het buiten de competitie geplaatste Dune maakt geen kans op de Gouden Leeuw. En halverwege het festival is nog geen van de 21 titels die wel naar de juryprijzen meedingen tot grote favoriet benoemd. Al scoort The Power of the Dog, Jane Campions drama over verdrongen seksualiteit en mannelijke machtsstrijd op een ranch, gemiddeld hoog in journalistenpolls.

Ook Spencer ging al in de eerste festivalhelft in première, de nieuwe en lovend ontvangen film over prinses Diana van de Chileense cineast Pablo Larraín. Hij regisseerde eerder al Jackie (met Natalie Portman), over dat andere zo gedoemde 20ste-eeuwse vrouwelijke icoon, Jackie Kennedy. Spencer betreft koninklijke kersthorror: drie dagen opgesloten op het kille landgoed Sandringham, waar de Britse royals de feestdagen doorbrengen.

In de openingsscène – de tekst ‘A fable from a true tragedy’ verschijnt in beeld – arriveert een colonne van militaire vrachtwagens volgeladen met kisten waarin normaliter machinegeweren en granaten worden vervoerd. Eenmaal geopend in de hofkeuken blijken ze groente, fruit, vlees en kreeft te bevatten. Diana (Kristen Stewart) is geknakt aan het begin van Spencer: door het korset, het overspel van prins Charles, haar eetstoornis, de druk van de media: ‘Het voelt alsof ze me als een insect op een petrischaaltje ontleden.’ Ze doolt als een geest rond, opgejaagd door het nieuwe hoofd hofhouding (Timothy Spall), de verpersoonlijking van de over de traditie wakende paleismacht.

‘Ik wilde een film maken die mijn moeder leuk zou vinden’, zegt Larraín tijdens de persconferentie van de film. ‘Weet je, ik heb zo veel films gemaakt die ze helemaal niet leuk vindt. En mijn moeder zág iets in de persoon Diana, in dat prachtige icoon. Iemand die, hoewel geboren in geprivilegieerde contreien en gelinkt aan de koninklijke familie, normaal overkwam, als iemand met empathie. Mijn moeder kopieerde vroeger zelfs Diana’s kapsel en kledingstijl. Toen ik me verdiepte in Diana werd ik getroffen door het mysterie dat om haar heen hangt. Er is dat mysterie én het gegeven dat ze zo’n aantrekkingskracht had. Die twee elementen vormen samen de perfecte basis voor cinema.’

De Amerikaanse hoofdrolspeler Stewart (31), die naast de regisseur zit: ‘Ik denk dat iedereen het gevoel had dat ze haar kenden, wat ook zo mooi is aan haar. Maar de ironie is dat ze juist de meest onbekende persoon was.’