Dope is een puntig relaas en soms ook een hilarische vertelling ★★★★☆

Sadettin houdt niet van muizen. Hij heeft een glanzende auto, een droomhuis dat strak in de verf staat en hij trekt zijn schoenen uit bij de voordeur. In dat schone mooie leven horen geen muizen. Dus als zijn vrouw hem attent maakt op een langwerpig zwart korreltje in de box van hun paar maanden oude dochtertje, wil Sadettin spoorslags naar het asiel voor een poes. Maar dan blijkt het toch geen muizenstront.

En ook geen hagelslag. Het is een stukje hasj. Minuscuul, maar onomstotelijk iets dat een roes teweegbrengt. Met deze constatering betreden we onverwacht terrein: die van de verslaving van Sadettin, een personage dat veel overeenkomsten vertoont met theatermaker Sadettin Kirmiziyüz. Dope heet diens nieuwe voorstelling, de derde in een reeks van vier over grotestadsperikelen. De grote stad is in dit geval Amsterdam, de van koffieshops vergeven hoofdstad, aan de noordelijke rand waarvan het droomhuis van Sadettin staat. Maar zoals gebruikelijk bij Kirmiziyüz leiden de wegen ook naar Zutphen, de kleinere stad waar het voor hem allemaal begon.

Een persoonlijk relaas dus, Dope, zoals we dat kennen sinds zijn doorbraak met Somedaymyprincewill.com tot en met het veelgeprezen Citizen K.: persoonlijk, maar over iets dat de samenleving aangaat, van discriminatie, identiteit, migratie en racisme tot nu verdovende middelen en alles wat daarmee samenhangt: criminaliteit, milieuvervuiling, maar ook ontspanning en genot. Dope.

Dope zit goed in elkaar en ziet er met het glanzend zwarte podium en fraaie lichtontwerp (Gé Wegman) gelikt uit. Van groot belang is opnieuw de bijzondere rol van muzikant Kaspar Schellingerhout, die ook in Citizen K. indruk maakte. Met zijn kleurrijke masker houdt hij zich als een psychedelische muizenverschijning op aan de rand van het podium, waarvandaan hij de voorstelling van geweldige muziek voorziet. Met energieke en nerveuze percussie wanneer het publiek de zaal binnenstroomt en Kirmiziyüz in zijn hoodie aan de zijlijn wacht tot hij het toneel op kan. En dan meanderend, langs de stemmingen, vragen en verhalen van de theatermaker.

Sadettin is niet zo heftig als in zijn vorige voorstelling, maar hij vraagt zich opnieuw wezenlijke dingen af als: kun je het maken, af en toe een joint, een lijntje, een experiment met iets anders? Kan dat als vader van twee kleine kinderen? Als weldenkend mens en verantwoordelijke burger, terwijl je ziet wat de drugsindustrie aanricht?

Aan de andere kant: als je je even kunt ontspannen in alle hectiek van het kunstenaarsbestaan en in je hoedanigheid van jonge vader, dan is dat toch veel waard? Fijn een jointje roken in je achtertuin na een enerverend optreden in Drachten? Zorgen dat je in slaap kunt vallen, in elk geval? Je dichterlijke vermogens kunnen aanspreken en zonder terughoudendheid werken aan een grensoverschrijdende monoloog? Een beter kunstenaar zijn, met iets op? En gewoon, een vrije jongen ook, die af en toe iets nieuws probeert. Toch? Of?

Dat dit geen moralistisch verhaal wordt, hoeft geen betoog. Afgezien van een kort uitleggerig stukje over het verschil over geluk en genot, is Dope vooral een puntig relaas over een zoektocht, een positiebepaling binnen een maatschappij waarin alles moet kunnen en wordt gedoogd, met goede en minder goede kanten. Een hilarische vertelling soms, wanneer Sadettin bijvoorbeeld teruggaat naar zijn eerste gebruikservaring, samen met vriendjes van school, op de dansvloer en alle weinig aantrekkelijke gevolgen van dien. En de onvermijdelijke ouderlijke tik met de pantoffel.

Stoppen? Vooral doorgaan? Tot een eenduidige conclusie of oplossing komt het – gelukkig – niet. In het grote glanzende huis met de oprijlaan worden er geen harde tikken meer uitgedeeld. Al heeft de vrouw des huizes nog wel een zachte pantoffel achter de hand. En die heeft ook impact.