Donkere culturele tijden? Met deze tips straalt uw beeldscherm u zo door de lockdown heen

En weer ging de boel op slot, vlak voor de feestdagen nog wel. Dat betekent geen live Weihnachtsoratorium, geen Notenkraker of Zwanenmeer, geen museumuitstapje met het gezin op derde Kerstdag.

Het wordt een Kerst zonder kunst, kil en kaal. Of toch niet helemaal?

Want het moet gezegd, na een wat onbeholpen start, die ook hier ter redactie tot enige scepsis leidde, blijkt online kunst nu vaak een vrolijk stemmend substituut. De kunstwereld heeft zich in no time online opnieuw uitgevonden, van complete virtuele musea, tot succesvolle theaterlivestreams, en van mini-guerrilla-concertjes tot massaal bekeken popshows met grootse emotionele impact (Billie Eilish).

Mooi is ook hoe verslagenheid bij artiesten tot vindingrijkheid en nieuwe vormen leidt. Nasrdin Dchar speelde recent zijn nieuwe solo Adem via de livestream van ITA Live voor een publiek van tweeduizend man (normaal is dat vier keer optreden). Hij sprak rechtstreeks de kijker thuis aan, een gloednieuwe vorm van live camera-acteren waarvan we ongetwijfeld meer gaan zien. Nog zoiets: ‘camera-dansen’. Bestond nog niet, maar talloze dansers zijn dit nu aan het leren, in het kader van ‘de livestream’. Ja, die zal vermoedelijk ook post-corona een aanvulling blijven.

Zie hier onze online tips om deze donkere dagen alsnog cultureel te verrijken. En bedenk: volgend jaar (dat is al bijna!) zult u live kunst alleen maar meer kunnen waarderen, en blijft online een extraatje erbij. Fijne feestdagen!

Theater en dans

Kerstgala door Het Nationale Ballet en Het Balletorkest, 19, 27 en 28/12

Ga een middag of avond zitten voor cherrypicking uit het klassieke balletrepertoire, zoals de twinkelende wals van de sneeuwvlokken, uit Notenkraker & Muizenkoning, op Tsjaikovski’s heerlijke balletmuziek. Of de romantische balkon-pas-de-deux van Romeo en Julia uit de gelijknamige choreografie van Rudi van Dantzig, die van Canada tot Hongkong op het repertoire staat van balletgezelschappen. Het online Kerstgala van Het Nationale Ballet (19, 27 en 28/12) belooft bovendien swingende Broadway-glamour van George Balanchine - Who Cares? - op evergreens van George Gershwin en modern werk van Hans van Manen en Wayne McGregor. Ook zit er een Russische liefdestragedie tussen van choreograaf John Cranko. Tot slot maken David Dawson en Wubkje Kuindersma korte wereldpremières, respectievelijk Metamorphosis 1 en Echoes of Tomorrow. Dat alles live begeleid door Het Balletorkest. Het online kerstgala biedt ook kijkjes achter de schermen en wordt gepresenteerd door (voormalig) Vroege Vogels-presentatrice Milouska Meulens.

TING! door Scapino Ballet Rotterdam en de NITS, te zien in januari.

De jubileumvoorstelling van het toen zeventigjarige Scapino Ballet Rotterdam – inmiddels bijna 75 jaar - stond groots in de Ferro Dome en het Nieuwe Luxor, alsook in Carré. Nu, in januari, komt Scapino’s excentrieke spektakel TING! (2016) - vol dans, circus en livemuziek van de NITS - ook online tot leven. Een sinistere clown op een driewieler, een naakte rug boven een rode reusachtige glitterrok en draaischijven vol luikjes waarin dansers verdwijnen en verschijnen. Met een toverstokje – ting! - bewerkt choreograaf Ed Wubbe de Dutch Mountains tot een vleugje Fellini. Ook The Great Bean - dans met variété en vaudeville – wordt via theaters nog als stream aangeboden.

Square 2.1. door Tall Tales Company

Ontdek de verborgen schoonheid van alledaagse vormen. Mooi in zijn eenvoud, bedwelmend in zijn ritme. Tijdens Square 2.1. nemen drie topjongleurs de kijker mee op een verrassende tocht door het eigen huis. Gewoon vanaf de iPad, keuken in, trap op, badkamer door. Aan de hand van een geometrisch vormenspel met vermaarde kunstwerken van beeldhouwer/componist Don Satijn bouwt het trio een ritmisch feestje met ballen, appels, cijfers en citroenen. Noem het praktische wiskunde, bewegende architectuur of speelse schoonheid: Square 2.1. van Tall Tales Company. Eén ticket (voor het hele gezin) is 72 uur geldig.

Broken-Winged Bird van Jouman Fattal, livestream bij Toneelgroep Maastricht, 18, 19 en 20/12

De talentvolle theatermaker en actrice Jouman Fattal debuteert met deze voorstelling bij Toneelgroep Maastricht, waar ze is toegetreden tot de artistieke kern. Hij zou live hebben gespeeld, maar na de nieuwe lockdown is hij in hoog tempo aangepast voor de livestream, als geste naar de bezoekers. In Broken-Winged Bird, een stuk van Timen Jan Veenstra, vertellen Fattal en collega Joy Wielkens het verhaal van Timothy Hood, een zwarte, Amerikaanse soldaat die meevocht in de Tweede Wereldoorlog. Terug thuis werd hij niet als held onthaald, zoals zijn witte kameraden. Hij moest zich voegen in een diep racistisch systeem. Dat werd hem uiteindelijk fataal.

Jeugd

Ik ben er even niet. Dat is de, inmiddels ironische titel van de jeugdvoorstelling van Maas Theater en Dans, die komende woensdag in première zou gaan. Die is uitgesteld. Maar mensen die nu met jonge kinderen thuiszitten, niet getreurd, Maas er de komende weken even wél. Net als in het voorjaar is er weer Maas TV. Via de website van de groep kan je voor €2,99 per voorstelling kijken naar registraties van Gezocht: konijn (3+), Drie (4+) en Juffenballet (6+). Die laatste (coproductie met BonteHond) is een aanrader, over ‘het geheime leven van de juf’, dat ze leeft als ze niet voor de klas staat.

Voor meer jeugdtheater is er vanaf vandaag ook het online platform Podiumkids Thuis, gelanceerd door 16 jeugdpodiumkunstenaanbieders, met daarop 22 online streams van jeugdtheater.

POP

De streamingdiensten overspoelen ons dezer dagen met rood-groen kerstmateriaal, en daar zit natuurlijk ook veel muzikale feestelijkheid bij. Of wanstaltigheid - het is maar net wat u rond de feestdagen kunt verdragen.

De opmerkelijkste ‘kerstspecial’ is te vinden op Netflix, waar Dolly Parton huishoudt in het knusse decor van een gezellig Amerikaans stadspleintje. Christmas on the Square van regisseur Debbie Allen is een wervelende musical in een studiosetting van dwarrelende nepsneeuw, dansende stadsbewoners en stalletjes met glühwein. Parton fungeert als verteller: eerst als een bedelende zwerver op straat, die het geharrewar van de wijkbewoners vanaf de zijlijn observeert en uiteraard bezingt. Er komen al direct een paar fraaie nieuwe liedjes van de countrylegende voorbij, zoals het van orkestrale uitbundigheid uit elkaar spattende musicallied Christmas Is.

Christmas on the Square ontpopt zich daarna tot sentimenteel kerstsprookje en een Amerikaanse vertaling van Dickens’ A Christmas Carol, waarin een kwaadaardige zakenvrouw (Christine Baranski) probeert kleine winkeltjes rond het plein te laten plaatsmaken voor een megalomaan winkelcentrum. Dolly Parton is de Ghost of Christmas Past: zij komt zingend voorbijdrijven op witte wolken en probeert de gierige projectontwikkelaar op andere gedachten te brengen. Dat lukt: de liefde overwint.

Christmas on the Square is mierzoet en vliegt links en rechts uit de bocht. Maar de larmoyante kitscherigheid wordt hier zo openlijk tentoongespreid, dat het ook weer bijna kunstzinnig wordt. En in ieder geval buitengewoon kerstachtig: de choreografieën en ritselende kerstversieringen zijn een lust voor het oog.

Dolly Partons Christmas on the Square is nu te zien op Netflix.

Liedjesambacht

Ook op Netflix, en ideaal voor tussen de gangen van het kerstdiner: het tweede seizoen van de prachtige serie over popliedjes Song Exploder. Met een onthullende aflevering over het songwritersambacht van zangeres Dua Lipa. Te zien op Netflix.

Eenzame Kerst

Een eenzame Kerst is te vieren in het gezelschap van zanger Robin Pecknold van de Amerikaanse folkband Fleet Foxes, op 21 december. A Very Lonely Solstice Livestream, heet zijn online te volgen show, en het wordt vast mooi want Pecknold wordt begeleid door het 60-koppige vrouwenkoor Resistance Revival Chorus. De livestream wordt opgenomen in een kerk te Brooklyn, New York. Kaarten.

BEELDENDE KUNST

National Gallery onlinetour Artemisia

Een grote domper voor kunstliefhebbers: stelt de National Gallery in Londen een langverwacht overzicht van barokschilder Artemisia Gentileschi (1593-ca. 1656) samen, kunnen we er niet heen! De deuren van de tentoonstelling van deze geweldige schilder, die een paar eeuwen dreigde te worden vergeten, zijn voorlopig gesloten. Gelukkig maakte het museum een virtuele rondleiding door samensteller Letizia Treves, die precies kan uitleggen wat Gentileschi zo’n uitzonderlijk kunstenaar maakt. Haar ‘unique selling point’ is volgens Treves dat Gentileschi erin slaagde bijbelse heldinnen vanuit een ‘vrouwelijk perpectief’ te schilderen. Ze maakte haar protagonisten levensecht, wat soms tot gruwelijke taferelen leidde zoals in haar beroemdste doek Judith onthoofdt Holofernes (1620-1621). In de rondleiding, online te huur voor € 8,90, houdt de curator stevig de vaart erin. Het is aan te raden de video af en toe te pauzeren om de schilderijen rustig te bekijken, eventueel met hulp van Google Arts & Culture.

VOMA

Dit najaar opende het eerste 100% virtuele museum, het Virtual Online Museum of Art (VOMA). Goeie timing natuurlijk. VOMA ligt op een prachtige – virtuele – plek die doet denken aan de Japanse kunsteilanden Naoshima en Teshima, ook het museumgebouw is geïnspireerd door modernistische Japanse architectuur. Om tentoonstellingen te maken leent dit virtuele museum uit museumcollecties wereldwijd en dat levert indrukwekkende presentaties op, zoals de tentoonstelling ‘As We Meet’ met kunst van onder anderen George Seurat, Ana Mendieta en Hiëronymus Bosch. In de toekomst zal ook kunst speciaal voor het museum worden gemaakt.

DIY

Liever zelf aan de slag? Of op zoek naar bezigheidstherapie voor meer- of minderjarige huisgenoten? Het MoMA in New York heeft 12 kunstzinnige kleurplaten laten maken door kunstenaar Louise Lawler: de kans om bijvoorbeeld Jeff Koons’ opblaaskonijn je lievelingskleur te geven.

Het nadoen van kunstwerken blijft ook leuk. Het Nederlandse instagramaccount @tussenkunstenquarantaine. (271.000 volgers) verzamelt foto’s van creatieve naäpers. Let op: photoshop is verboden. Het project Learning to Love You More van Miranda July (de filmmaker inderdaad) en Harrell Fletcher is een gouwe ouwe om inspiratie te zoeken voor DIY-projecten. Deze website biedt 70 huis-tuin-en-keuken opdrachten. Soms zijn die poëtisch (‘Voel het nieuws’), soms juist heel concreet: ‘Repareer iets’.

Luisteren naar kunst

De tentoonstelling Surinaamse School in het Stedelijk Museum Amsterdam moest vlak na de opening al dicht, maar gelukkig valt de Surinaamse schilderkunst te beleven via een podcast die het museum maakte (aflevering 2 verschijnt vrijdag). Ook een aanrader: De Vlaamse Kunstroof, een spannende podcast die journalist Ieke Schouts en podcastmaker Lieke Malcorps maakte over de roof van twee panelen van meesterwerk het Lam Gods van Jan van Eyck uit de Sint-Baafskathedraal in Gent in 1934. De slotaflevering (6) verschijnt op 22 december.

KLASSIEK

Kerstmatinee Concertgebouworkest

Er is genoeg klassieke muziek om nog vele quarantaine-decembers mee door te komen, maar lastiger is het om het gevoel te krijgen dat je echt ergens bij bent. Neem de Fidelio van afgelopen zondag, vanuit het Amsterdamse Concertgebouw onder leiding van Jaap van Zweden: het was in twee keer opgenomen, niet live. Maar we waren allang blij dat er eindelijk weer opera op tv was bij de NPO, en nog wel op primetime ook.

Ook de Kerstmatinee van het Concertgebouworkest wordt dit jaar weer gewoon ’s middags op Eerste Kerstdag uitgezonden. Ook niet live, want om 14.00 uur klinkt het al op Radio 4, de uitzending op NPO 2 begint een uur later. Op het programma staan de Lydische nacht van Alphons Diepenbrock en 8 Romances en Ballo della Regina van Giuseppe Verdi. Het concert staat onder leiding van Fabio Luisi, de enige dirigent met een eigen parfumlijn. We hebben er zin in.

Rotterdamse Beethoven

Het Rotterdams Philharmonisch Orkest heeft een online adventskalender. Via de website worden er tot 31 december symfonieën van ‘birthday boy’ Beethoven (zie pagina x) geüpload. Nummers 1 tot en met 8 zijn opgenomen in kamermuziekversies, zaterdag wordt de finale, de Negende, in complete bezetting vastgelegd in de nieuwe RTM Stage van Ahoy. En ja, er is ook gewoon een veertigkoppig koor bij: dat van de Rotterdamse Laurenscantorij. Dirigent van dienst is Andrew Manze.

Nieuwjaarsconcert Wiener

De lol van het jaarlijkse Nieuwjaarsconcert van de Wiener Philharmoniker, vanuit die gouden zaal van de Musikverein in Wenen, zit ’m natuurlijk niet alleen in de walsjes. Staren naar het altijd wat stijve publiek, de heren in rok, is minstens zo’n goed medicijn tegen de nieuwjaarskater. Dit jaar is er geen publiek, dus moeten de circa 50 miljoen kijkers toch eens goed op de klanken van Johann Strauss II letten. Margriet Vroomans doet de presentatie voor de NPO.

Nieuwjaarsconcert NBE

Als er één club is die ondanks het ontbreken van publiek in staat moet zijn toch sfeer te maken, is dat het Nederlands Blazers Ensemble, dat ieder jaar een wild alternatief biedt voor het Weense Nieuwjaarsconcert. Ook dit jaar rekenen we op bont spektakel, en zoals altijd klinkt er ook muziek van piepjonge componisten. De boel wordt uitgezonden op Nieuwjaarsdag op NPO 3 vanaf 19.00 uur.