Dit landgoed laat je van de ene verbazing in de andere vallen

Wie vanuit het Friese dorp Tytsjerk door de toegangspoort van buitenplaats Vijversburg rijdt, krijgt het gevoel in het konijnenhol van Alice te kruipen. Dit is een wonderlandgoed, waar je van de ene verbazing in de andere valt.

Vijversburg was niet altijd zo opwindend. Tot voor kort was het 'gewoon' een van de vele historische landgoederen die Nederland rijk is. De villa met de omliggende tuinen en landerijen werd in 1844 gebouwd door de arts Nicolaas Ypeij en zijn vrouw Baudina Looxma, wier (ongehuwde) zoon het naliet aan een stichting, die het sindsdien beheert als openbaar wandelpark. Het was het summum van romantiek: een liefdesnest in Engelse landschapsstijl, met slingervijvers en -paden, een kluizenaarshut en zelfs een klassieke grotto.

Romantiek

Hoe houd je de romantiek levend? Dat is de vraag waarmee veel landgoedeigenaren worstelen. 'In de jaren zestig trok heel Leeuwarden nog op zondag naar Vijversburg om te flaneren over de kadedijk', vertelt bedrijfsleider Audrey Stielstra. 'Destijds was een auto een zeldzaamheid en was men aangewezen op vertier in de omgeving. Vandaag de dag pakken we voor een weekendje weg het vliegtuig.' Daten gebeurt op Tinder, bij-kletsen via WhatsApp. 'Alles gaat sneller en moet leuk zijn. Een mooi park is dus niet genoeg, de mensen willen iets meemaken.'

Tegelijk biedt die hang naar belevenissen en de bereidheid daarvoor te betalen de kans landgoederen te redden. De lusthoven van toen zijn lastposten geworden: wie kan het zich nog permitteren zo te wonen? Het onderhoud van park en gebouwen kost bakken met geld, terwijl de landerijen niets opleveren. Een nieuw businessmodel bedenk je niet zomaar. Je kunt een pretpark bouwen, maar daarmee help je de culturele waarde om zeep - zie de voormalige landgoederen Hellendoorn en Duinrell. Tegenwoordig kijkt Monumentenzorg goed mee om te zien of er netjes met het erfgoed wordt omgesprongen.

_{Tekst gaat verder onder de afbeelding.}

Kunstexposities

Op Vijversburg bedacht men eind jaren negentig om met kunstexposities in het park dagjesmensen aan te trekken. 'Dat werkte', vertelt Stielstra. 'In enkele maanden hadden we soms wel dertigduizend bezoekers.' Toen drie naastgelegen weilanden beschikbaar kwamen, voegde de stichting de grond toe aan het park, dat zo in oppervlakte verdubbelde.

Afgelopen vrijdag werd Bezoekerspaviljoen Park Vijversburg bekroond met de ARC17 Detail Award voor het 'hoge ambitieniveau in de zoektocht naar transparantie en minimalisme'.

Voor de inrichting van de drie nieuwe parkdelen en de renovatie en uitbreiding van de uitgewoonde villa werd in 2011 een prijsvraag uitgeschreven. De ontwerpers kregen de opdracht een moderne interpretatie te geven van een romantisch landschap. Voor de Duitse kunstenaar Tobias Rehberger was dat de sprookjesachtige tuin van zijn grootmoeder, waar hij als kind avonturen beleefde. In de weilandparken 'Dwaalster' en 'Frijlân', ontworpen door landschapsarchitecten Lola, Piet Oudolf en Deltavormgroep draait het om verdwalen en ontdekken, wat kenmerkend is voor het Engelse landschapspark met zijn kronkelpaadjes en follies. Ze plantten 2 kilometer aan hagen, die de komende jaren zullen uitgroeien tot een labyrintisch park met verschillende uitkijkpunten.

Bezoekerspaviljoen

Kers op de taart is het bezoekerspaviljoen van architecten Marieke Kums en Junya Ishigami, een soort 'gestolde' wandeling door het park. Ze trokken drie vloeiende lijnen langs bestaande elementen in het landschap - villa, vijver, bomen - waarmee de plaats van de glazen gevels bepaald was. Het gebouw wekt de illusie van een buitenruimte, doordat er geen wanden of kolommen zijn. 'We wilden het gebouw één laten worden met de natuur', zegt Kums. Het dak wordt gedragen door gebogen glaspanelen, speciaal voor dit project gemaakt in China; een hoogstandje van techniek, niet eerder vertoond in Europa. De vloer loopt geleidelijk naar beneden tot 1 meter onder het maaiveld. Kinderen staan met hun neus tegen het glas te turen naar een naaktslak in het gras. 'Mooi hoe de architectuur je vanuit een nieuw perspectief naar het park laat kijken', observeert curator Kie Ellens.

Vijversburg is exemplarisch voor hoe buitenplaatsen - van het tot hotel verbouwde kasteel Broekhuizen bij Leersum tot het nog te renoveren paleis Soestdijk - zichzelf met hulp van moderne architectuur opnieuw uitvinden als de plek die biedt wat de drukke stad mist: rust, ruimte, groen. Het park, waarvoor je 2,50 euro entree betaalt, loopt. 'Bijna te goed', lacht Stielstra. 'We kunnen de aanvragen voor evenementen nauwelijks aan.'

Tegelijk ziet Ellens dat de band met het dorp is aangehaald. In het nieuwe parkdeel heeft het Werkverband Friese Rassen een demonstratietuin aangelegd, een groep mensen met niet-aangeboren hersenletsel helpt bij het onderhoud van het park en vele vrijwilligers melden zich. 'Mensen zien niet alleen een wandelpark, maar ook een mogelijkheid om iets bij te dragen.'