Deze Mexicaanse dichter geeft vrouwen in de armste buurten een stem

‘Iedere vrouw in deze wereld heeft een onvoorstelbaar verhaal te vertellen’, zegt de Mexicaanse dichteres, mensenrechtenactiviste en boeddhistisch priester Dolores Dorantes (1973). Dorantes verblijft momenteel als ‘writer-in-residence’ in Rotterdam, waar zij deelneemt aan het 49ste Poetry International Festival, dat dinsdagavond van start ging.

Dorantes stond in 2012 ook al op de gastenlijst, maar kon toen niet komen omdat ze een jaar eerder Mexico was ontvlucht wegens serieuze doodsbedreigingen. In de Verenigde Staten vroeg ze politiek asiel aan en zolang die aanvraag liep, mocht ze het land niet verlaten. Na jaren in Los Angeles te hebben gewoond, verhuisde ze recentelijk naar El Paso in Texas, waar ze voor een organisatie werkt die Mexicaanse vluchtelingen helpt.

Over het waarom van de doodsbedreigingen durft Dorantes zelf geen harde uitspraken te doen, niemand weet wie de doodseskaders opdracht geeft. Maar de kans is groot dat ze te maken hebben met haar werk als schrijfdocent bij een documentatiecentrum voor vrouwenrechten in Ciudad Juárez. Sinds begin jaren negentig van de vorige eeuw zijn in deze stad duizenden vrouwen vermoord, met name arbeiders uit de talloze assemblagefabrieken.

‘In de armste buurten leerden we vrouwen zichzelf uit te drukken en beter na te denken over zichzelf en de wereld. Velen van hen hadden een dochter verloren en voelden zich daar schuldig over. Door hen te vragen deze gevoelens op papier te verwoorden, kwamen ze tot de ontdekking dat niet zij schuldig waren, maar dat de overheid de schuldige was. Deze had hun kinderen moeten beschermen tegen de gewelddadige grupos armados.’

De vrouwelijke stem speelt een belangrijke rol in de prozagedichten van Dorantes, met name in haar boek Estilo uit 2011: ‘We kwamen je bed bezoeken. Een troep schatjes. Alles was heel dubbelzinnig. Alles was zonder bloed. We kwamen. Om je te enteren. Om jouw handen te zoeken voor de marteling. Om je vuil te maken voor wanneer je wakker wordt. We zijn een troep schatjes die spelen dat ze elkaar kussen.’ (vertaling Mariolein Sabarte Belacortu)

'Iedereen heeft een stem'

Naast de vele korte zinnen valt hier ook het gebruik van de eerste persoon meervoud op. Dorantes koos hiervoor omdat ze het probleem ziet als een genderissue; met de wij-vorm doelt ze op alle vrouwen. ‘Maar iedereen heeft een stem. Het is niet de taak van een dichter om namens anderen te spreken. Dan word je een activist. Als ik over geweld en vervolging schrijf, is dat alleen omdat ik het zelf heb meegemaakt.’

Voor haar nieuwste boek Copia, waarvan deze week de vertaling verschijnt, baseerde Dorantes zich op de psychologische en filosofische achtergronden van het reproductieproces: ‘Deze bundel gaat over de structuren die mogelijk maken dat we van dag tot dag geweld en onrechtvaardigheid reproduceren. Over onze neiging om de macht uit handen te geven in ruil voor liefde. Niet omdat dat onze natuur is, maar omdat we zo zijn opgevoed. De gedichten zullen de lezer misschien niet vrolijk stemmen, maar bewustwording is de enige manier om het systeem te doorbreken.’

Naast haar werk als dichter en docent is Dorantes boeddhistisch priester en verzorgt ze in haar opvangcentrum in Texas energetische healings voor getraumatiseerde vluchtelingen: ‘De brug naar Mexico wordt beveiligd door een Israëlisch bedrijf dat ook de grens met Palestina bewaakt. Dat is nou precies wat ik bedoel met het gevaar van reproductie. We houden het geweld zelf in stand, maar zijn niet bereid dit in te zien. Laat staan er verantwoordelijkheid voor te nemen.’

Poetry International, t/m zondag 3/6, Rotterdam. De vertaalde uitgave van Copia wordt woensdagmiddag gepresenteerd.