Deze boeken zijn ook interessant, en wel hierom

Gedenkwaardige woorden van een Haarlemse feestneus

De kortste vriendschap uit het leven van L.H. Wiener, die onlangs 75 jaar is geworden, was die met dichter en schrijver F. Starik. Op 15 maart 2018 spraken ze elkaar voor het eerst echt, in café De Engelse Reet: ‘Voor iemand die niet meer dronk zette je een behoorlijk tempo in, het werkwoord demarreren drong zich op.’ Een dag later is Starik dood.

Wiener herdacht hem in de Volkskrant. Dat gedenkwaardige stuk is nu gebundeld in De zoete inval, naast herinneringen aan zijn initiatiefrijke moeder, een brutale zwerver, een ondervoede buizerd en een mooie meid in een lelijke jurk, die hij in 1975 meekreeg naar zijn flat. Maar daarmee was alles gezegd: ‘Ik ondersteunde haar naar de badkamer, waar ze in grote golven de hele eerdere avond in het toilet uitkotste, terwijl ik haar bemoedigend op haar rug klopte en de pot onophoudelijk doorspoelde. Het was maar goed dat haar gebit nog naast het bed lag, anders was het onherroepelijk in het riool verloren gegaan.’ Ja, voor een opbeurend woord kun je altijd bij de Haarlemse feestneus terecht. (Arjan Peters)

Meester in geestige prentenboeken overtreft zichzelf

De dieren vinden iets vreemds op de grond. Het is rechthoekig en ze zien er dieren in. Dezelfde maar dan omgekeerd, om precies te zijn. Dat is raar. De lezers hebben natuurlijk meteen door wat het is. Maar voor Mandril, Luiaard, Leguaan, Leeuw, Gorilla, Hyena, Neushoorn, Pauw en Nijlpaard blijft het ding een raadsel.

Wat zien ze er gek uit als ze aan de zijkant van dat ding gaan staan. Panter heeft ineens drie ogen, Olifant zeven poten en Zebra een gat in het midden. Alleen de Octopus blijft, tot zijn grote teleurstelling, gewoon zichzelf.

Illustrator Mark Janssen heeft deze eeuw al honderden boeken van anderen geïllustreerd, maar vestigde drie jaar geleden in één klap zijn naam met het dromerige prentenboek Eiland. Hij is een meester in geestige beeldverhalen, waarin hij laat zien hoe eindeloos veel hij op z’n kop kan zetten met een eenvoudig principe.

In Raar overtreft hij zichzelf: het blijkt elke volgende bladzijde nóg gekker te kunnen. Mark Janssen is de prikkelendste prentenboekenmaker van dit moment. (Pjotr van Lenteren)

Hannah van Binsbergen komt als romancier nog niet helemaal uit de verf

Harpie, titel en hoofdpersoon van de eerste roman van bekroond dichter Hannah van Binsbergen (1993), denkt aan zelfmoord plegen. Ze is 22, verlaten door haar vriend, gestopt met studeren, en kwijnt weg op een aftands kamertje in de hoofdstad. Alleen de duivel houdt haar eloquent gezelschap. In een laatste poging tot leven neemt ze een onschuldig baantje als receptionist aan, om in de avonduren als dure escortgirl te werken. Iemand anders worden, is haar verlangen: ‘Seks is waarschijnlijk niet half zo deprimerend als je niet jezelf hoeft te zijn.’

Professionele seks als ontsnapping aan het isolement van een beklemmende identiteit: een valide gegeven voor een roman, maar wel wat anders dan het op de achterflap aangekondigde relaas van een vrouw ‘die onbevreesd en schaamteloos haar seksualiteit viert’, van een schrijver die de vrouwelijke Jan Cremer zou zijn. Vitaliteit is niet bepaald Harpies middle name, ze is bijna onveranderlijk afgestompt. Van Binsbergen, die in Kwaad gesternte (2016) een krachtige, eigenzinnige dichtersstem presenteerde, komt als romancier nog niet helemaal uit de verf. Haar stijl is grofgebekt en stoer, soms grappig, maar het is alsof de schrijver zelf ook iemand anders probeert te zijn. (Persis Bekkering)

Op zoek naar schrijfinspiratie achter de tralies

In 2010 bekende Menno Wigman in een lezing ooit gesolliciteerd te hebben naar de functie van gevangenisbibliothecaris. Hij kreeg de baan niet, wel hield hij er een levenslange fascinatie voor gevangenispoëzie aan over. Des te mooier dat een gedicht van Wigman terugkeert in de nieuwe roman van Christine Otten, Een van ons.

Hoofdpersoon Katrien Achenbach geeft schrijfworkshops aan gedetineerden. Het is werk, maar dat niet alleen. Katrien is ook op zoek naar een nieuwe impuls voor haar schrijverschap. Stiekem hoopt ze dat de gevangenis inspiratie zal brengen.

De hoofdstukken waarin Katrien verslag doet van haar ervaringen worden afgewisseld met fragmenten uit het dagboek van een ex-marinier die om niet nader genoemde redenen levenslang heeft. Deze Luc vertikt het om aan de workshops mee te doen.

Als de stem van Luc verzonnen is, heeft Otten knap werk verricht. Zijn dagboek is, hoe schrijnend ook, een genot om te lezen. Als Otten zich heeft laten inspireren door het werk van een gedetineerde, dan heeft ze achter de tralies een schrijftalent ontdekt. (Peter Swanborn)

Ondanks de knullige vertaling is De duistere bank een aanrader

Aan dikke pillen over falende banken is net zomin gebrek als aan kookboeken van BN’ers. Maar Deutsche Bank faalde afgelopen decennia zo monumentaal dat De duistere bank van David Enrich toch een aanrader is. Het is dat gangsters anno nu zelden stropdassen dragen, anders zou je Deutsche-baas Josef Ackermann (2002-2012) verwarren met een maffia-don. De duistere bank leest als een misdaadroman: belastingontduiking, witwassen, corruptie, boekhoudfraude, rentemanipulatie, er komt geen eind aan. Het boek wemelt van de kleurrijke personages, niet in de laatste plaats Donald Trump, wiens carrière nauw is verweven met Deutsche. De bank was in de jaren negentig de enige die nog zaken wilde doen met de toen noodlijdende vastgoedbaron, en als dank lichtte Trump zijn geldschieters keer op keer op. De enige smet op het boek is de knullige vertaling, vol anglicismen en taal- en tikfouten – het jaar 1893 verandert in één alinea van 1983 in 1839, in een andere alinea gaat het over ‘een batch renteswaps dat het bedrijf had aangeschaft’ en een bank die ‘zouden struikelen’. Wellicht brengt een tweede druk eerherstel. (Jonathan Witteman)

Schat aan licht provocerende ideeën over vaderschap

Zo klein als dit boekje oogt, zo groot is de thematiek die Ontvadering behandelt. En zo rijk aan ideeën heeft de 72-jarige Frank Koerselman, emeritus hoogleraar psychiatrie, het gemaakt. Van de filosofen Coen Simon en Frank Meester kreeg hij de vraag voorgelegd wat de vaderfiguur tegenwoordig nog voorstelt. Het duo rekent zich tot de categorie ‘moderne vaders’ – niet langer de autoriteit in huis, eerder een vriend die zelden grenzen stelt. De onafhankelijke denker Koerselman wordt uitgedaagd na te denken over de consequenties. Er volgt een erudiete beschouwing die het individuele én maatschappelijke niveau omvat – het wegvallen van een vaderlijke autoriteit als God, maar ook het getaande gezag van de overheid en politici komt aan bod. Het proza van Koerselman vergt de nodige inspanning, maar daarvoor krijgt de lezer een schat aan licht provocerende ideeën terug. Overtuigend laat Koerselman zien dat een vader met het tonen van ‘flinkheid, beheersing en zelfrelativering’ vroeger een belangrijke rol vervulde. Die dreigt verloren te gaan, wanneer kinderen worden opgescheept met een man die zich voortdurend als hun vriend opstelt. (Fokke Obbema)

Anton de Koms klassieker is nog altijd indringend

Wat maakt Anton de Koms klassieker Wij slaven van Suriname uit 1934 nog altijd zo’n meeslepend boek, ook bij herlezen? Het moet wel te maken hebben met zijn schrijfstijl en de uitgekiende afwisseling van geschiedenis, aanklacht tegen slavernij en kolonialisme, en persoonlijke herinneringen. Opeens kan hij overgaan in de tegenwoordige tijd en zijn verbeelding aan het werk zetten: hij geeft een rondleiding op een slavenschip, vertelt een verhaal over het leven in slavernij op een plantage, maar brengt ook het milieu van blanke kolonisten tot leven. Hij richt zich bij herhaling tot de witte, Nederlandse lezer, dat geeft iets indringends. Toch is het boek vooral voor de gekoloniseerde Surinamers, de ‘wij’ en ‘ons’ in zijn vertoog. Het perspectief van de geschiedschrijving door Nederlandse historici, die hij uitgebreid citeert, draait hij om naar dat van de onderdrukten. Zijn taalgebruik is soms ouderwets, maar dat stoort niet. Zijn eigen levensverhaal helpt ook: sociaal activist in Suriname, verbannen, in Nederland actief als verzetsstrijder en in 1945 gestorven in een concentratiekamp. Net verscheen de 16de druk, een mooie gebonden uitgave met drie nieuwe inleidingen. (Wim Bossema)

Bondig en zakelijk boekje over klimaatverandering

‘Journalisten zijn dol op rebelse geluiden. Niets zo saai als een wetenschapper die verkondigt wat zijn collega’s verkondigen.’ Daardoor komt het dat we in de media nog geregeld politici tegenkomen die glashard beweren dat klimaatverandering bedrog is. Terwijl iedereen om zich heen kan zien dat de opwarming van de aarde nauwelijks nog te ontkennen valt. In dit handzame boekje zet klimaatwetenschapper Bart Verheggen de feiten en fabels op een rij. Hij doet dat bondig en zakelijk, zonder gejeremieer over de westerse consumptiemaatschappij en zonder de verzuchting dat het terugdringen van de opwarming tóch niet zal lukken omdat de wereldbevolking groeit, en de inwoners van arme landen straks allemaal airco willen hebben en in een auto willen rijden. Verheggen: ‘Wie zijn wij om hun die ontwikkeling te ontzeggen?’ Hij hoopt dat de ontwikkelingslanden haasje-over kunnen springen naar een duurzaam energiesysteem, zonder de fossiele ‘tussenfase’ waarin wij nu zitten en die ons zoveel ellende bezorgt. (Marcel Hulspas)