Design als een sociaal bindmiddel

Met zijn felblauwe kleur en zijn robuuste vorm valt het bankje voor de aanlegsteiger van het pontje van Amsterdam- Noord naar het Centraal Station meteen op. Maar wat dit straatmeubel pas echt bijzonder maakt is de knop van de zitting, waarmee de bluetooth kan worden geactiveerd. Zo kan muziek van een mobiele telefoon worden afgespeeld op de luidsprekers in de rugleuning van de bank. Veel meer is er niet nodig om hangjongeren altijd naar dezelfde plek te lokken.

Aan de noordkant van het IJ staat tussen de flats op de IJ-oever een plastic hek. Tussen de spijlen van het hek zijn plasticzakken gevlochten in een kleurrijk mozaïek. Veel meer dan een idee is er blijkbaar niet nodig om mensen zover te krijgen dat ze niet alleen hun eigen rommel, maar zelfs langs waaiend plastic opruimen.

Jammer eigenlijk dat dit geen bestaand straatmeubilair is, maar twee installaties die deel uitmaken van Urban play, een tentoonstelling die is samengesteld door het ontwerpplatform Droog Design. Naast de dertien ingrepen in de openbare ruimte langs de oevers van het IJ, wordt in een tijdelijke expositieruimte onder de brug tegenover het Muziekgebouw het IJ een overzicht gegeven van dit guerilla design in de openbare ruimte.

Urban Play is op zijn beurt weer onderdeel van Experimenta Design, een nieuw designevenement dat jaarlijks wisselt tussen Amsterdam en Lissabon. Dit evenement (tot 2 november) geeft geen overzicht van nieuwste meubels van bekende ontwerpers of de laatste architectuurtrends, maar belicht de toegevoegde waarde van design voor de stedelijke omgeving. Naast tentoonstellingen gebeurt dit met lezingen door internationale namen als ontwerper Ron Arad en architect Rem Koolhaas.

Want niet alleen aan de IJ-oevers, maar overal ter wereld verkiezen ontwerpers en kunstenaars de straat boven het museum als de plek om hun werk te presenteren, zo blijkt op Urban Play. De reden daarvoor zijn divers. Allereerst is veel van deze kunst locatiegebonden. Zo zijn er de opblaaspoppen van de New Yorkse kunstenaar Joshua Allen Arris, die boven ventilatieroosters in de stoep zijn geplaatst en opbollen als een metrotrein onderlangs raast. Daarnaast kan het ook een statement zijn; wie houdt eigenlijk degenen in de gaten, die ons in de gaten houden, is de boodschap van de camera die een kunstenaar boven een beveiligingscamera plaatste.

Ten slotte is de straat vooral een laagdrempelige manier om zo veel mogelijk mensen tegelijk te bereiken. Maar hoe divers ook, de ongereguleerde creativiteit op Urban Play kan als een sociaal bindmiddel voor een stad werken.

Stedelingen kunnen ook zelf het heft in handen nemen bij het inrichten van loze ruimten als doodlopende straatjes, lege fabrieksgebouwen en braakliggende landjes. Suggesties daartoe worden gegeven op de expositie Sunday Adventure Club in de galerie van Droog Design. Zo zijn er seedbombs te zien, zaadjes verplakt in een bol van mest die op braakliggende veldjes kunnen worden gedropt waardoor deze veranderen in ongeplande stadstuinen. Ook is er een instructieboek voor het opzetten van een online community; deze collectieven van gelijkgestemden geven zelf een nieuwe invulling aan loze stadsruimten.

Guerilla design en do it yourself-architectuur als middel om stadsverloedering tegen te gaan, het is een uitdagende stelling die Experimenta Design inneemt. Want het is nog maar de vraag in hoeverre de huidige tijdsgeest van toezicht en handhaven hiervoor ruimte biedt.