Theater
De voorstelling Mansholt is toegankelijk, documentair theater over de veeteelt en landbouw
Helmert Woudenberg liet weer eens zien dat hij een geheel eigen soort van acteren heeft ontwikkeld: flegmatiek, bijna nadenkend tijdens het spelen, nooit ijdel, altijd ten dienste van het stuk en zijn medespelers. Hij ontving na afloop een koninklijke onderscheiding.
De koeien staan zij aan zij in de stal en zijn toe aan het avondeten: groen gras. Ze kijken wat lodderig naar het publiek dat langsloopt, maar het gras is groener. Op kaasboerderij De Twee Hoeven in Haastrecht heeft Toneelgroep Jan Vos zijn tent opgezet: een spiksplinternieuw, mobiel theater dat plaats biedt aan 350 man publiek. Daarin wordt deze zomer de voorstelling Mansholt gespeeld, een remake van de succesvolle productie die in 2014 langs een aantal boerderijen toerde. De weg door de stal langs al die koeien, die overdag gewoon in de wei staan, leidt in wezen langs de eigenlijke hoofdrolspelers: de koe.
Want in Mansholt, een tragikomedie over de invloedrijke PvdA-minister en latere Eurocommissaris Sicco Mansholt (1908-1995), gaat het over meer dan een halve eeuw Nederlands en Europees veeteelt- en landbouwbeleid. Over de enorme schaalvergroting destijds, de boterberg en melkplassen, de ook toen al boze boeren, subsidies, regelgeving en aantasting van het landschap. Een onderwerp dat actueler is dan ooit, en daarom besloot Toneelgroep Jan Vos de voorstelling weer op te pakken.
Het plan was Mansholt begin dit jaar in een aantal grote schouwburgen te spelen, maar dat ging vanwege de lockdown niet door. ‘Dan maar een eigen theater aanschaffen, waarmee we overal naartoe kunnen, waar en wanneer we zelf willen’, aldus Judith Huizing, zakelijk leider van Jan Vos. Via crowdfunding werd de benodigde 40 duizend euro in rap tempo binnengehaald en voilà: een mooie, efficiënte en zomers ook zeker coronaproof tent zal de komende jaren de thuisbasis zijn.
Toneelgroep Jan Vos heeft met de herneming van Mansholt ook een missie: de partijen die in het huidige landbouwdebat lijnrecht tegenover elkaar staan samenbrengen. Daarom vinden onder de noemer De Toekomst in de tent ook talkshows plaats, met Margriet Brandsma als gespreksleider. Zo ook afgelopen zaterdag, waar landbouwminister Carola Schouten (CU) hoofdgast zou zijn. Maar de minister kwam niet: te elfder ure liet ze zich om ‘agendatechnische redenen’ afmelden. Teleurstelling dus, en het was gissen waarom. Vakantie? Bang voor boze boeren of klimaatactivisten? Onvoldoende beveiliging? Het werd niet echt duidelijk.
De drie mannen die onder leiding van de goed voorbereide Brandsma aan het woord kwamen zorgden evenwel voor een inhoudelijk sterk debat. Een oud PvdA-Kamerlid dat de omslag maakte naar biologische landbouw, een ambtenaar-wetenschapper en een klassieke boerenvertegenwoordiger die enkel heil zag in intensivering van de gangbare landbouw. Zij bespraken onderwerpen als kringlooplandbouw, bodemverzakking, intensivering ja of nee, en de bedenkelijke rol van de banken en supermarkten. Een vrouw uit het publiek vroeg na afloop waarom wij toch zo trots zijn op het feit dat Nederland na de VS de meeste landbouwproducten exporteert, terwijl wij met zijn allen op een postzegel wonen. Ze oogstte applaus.
Applaus was er ook voor de voorstelling Mansholt zelf. Het is tekstschrijver Tjeerd Bischoff en regisseur Jeroen van den Berg opnieuw gelukt een onmogelijke liefdesgeschiedenis te combineren met toegankelijk, documentair theater, zonder een of andere boodschap erin te rammen. En Helmert Woudenberg liet weer eens zien dat hij een geheel eigen soort van acteren heeft ontwikkeld: flegmatiek, bijna nadenkend tijdens het spelen, nooit ijdel, altijd ten dienste van het stuk en zijn medespelers. De rol van Mansholt paste hem perfect: de twijfels van de man die op latere leeftijd inziet dat we met onze expansiedrift de aarde genadeloos aan het verwoesten zijn. De ondertitel van het stuk luidt niet voor niets: ‘Veranderen vergt moed’. Naast Woudenberg maakten ook José Kuijpers als zijn vrouw, Trudi Klever als zijn secretaresse en Stefanie van Leersum als Petra Kelly (destijds in Brussel Mansholts assistent, en veel jongere minnares) indruk.
De terugweg van de theatertent naar de kaasboerderij voerde helaas niet meer langs de koeien, die lagen te rusten. Wel was de boerderijwinkel open, waar kaas werd verkocht, maar ook kogelbiefstuk. Daarom zijn de koeien, althans volgens velen, tenslotte op aarde: om de mens van melk, kaas, boter en vlees te voorzien. Mansholt: ‘De mens is een ziekte op de korst van de planeet.’
Mansholt van Toneelgroep Jan Vos is te zien t/m 12/9.
Koninklijke onderscheiding
Na afloop van de voorstelling Mansholt wachtte acteur Helmert Woudenberg (76) nog een verrassing. De burgemeester van de gemeente Krimpenerwaard kwam naar voren, sprak eerst wat lovende woorden over de voorstelling, maar roemde daarna omstandig de acteur en diens glansrijke carrière. Het mondde uit in het opspelden van een koninklijke onderscheiding: Woudenberg werd ter plekke benoemd tot ridder in de Orde van Oranje-Nassau. De acteur is vooral bekend als medeoprichter van Het Werkteater, een collectief van toneelspelers dat vanaf 1970 geschiedenis schreef met maatschappelijk theater en overal speelde, van gevangenissen tot ziekenhuizen. Daarna was Woudenberg artistiek leider, veelgevraagd acteur, schrijver en docent. Nu hij bij Toneelgroep Jan Vos speelt, voelt dat volgens hemzelf als teruggaan naar de plek waar hij hoort, waar theater wordt gemaakt over het hier en nu, voor een breed publiek. Die constatering ontroerde hem, evenals zijn publiek.
Toneelgroep Jan Vos
Toneelgroep Jan Vos bestaat acht jaar en is niet meer weg te denken uit het theaterbestel. Met de voorstelling Gas, over de gaswinning in Groningen, oogstte de groep veel succes,. In voorbereiding zijn een productie over windenergie, een voorstelling over Ayaan Hirsi Ali, en de productie Fortuyn, over de opkomst en tegenwerking van Leefbaar Rotterdam. Daarmee verkast de theatergroep van het platteland naar de stad, in dit geval uiteraard Rotterdam.
