De verstilde voorstelling Time is een monument voor componist Ryuichi Sakamoto en al zijn mede-stervelingen ★★★★☆

Het toneelbeeld is van een verpletterende eenvoud. In de industriële koepel van de Amsterdamse Gashouder kijkt het publiek tegen een vierkant bassin met ondiep water aan, met daarachter een meterslang beeldscherm als decor. Uit de luidsprekers komt zacht ruisende regen, en het rustgevende geluid van een paar ratelende stokjes. Je voelt als toeschouwer hoe je overbezette hoofd leegloopt en noodgedwongen ruimte maakt voor wat komen gaat.

De Japanse theatermaker en beeldend kunstenaar Shiro Takatani (57) en de componist Ryuichi Sakamoto (69) maakten een muziektheaterstuk over tijd en dromen, op basis van een drietal antieke teksten.Gezien de gebeurtenissen rond de vierkante waterbak gaat Time vooral over de dood en het schemergebied tussen het aardse bestaan en iets van een eeuwigheid. De openingsscène is onbeschrijflijk mooi en alleen dit beeld al is onvergetelijk: een vrouwelijke gestalte, met aan de mond een sho-fluit met twee naar de hemel gerichte luchtpijpen, schrijdt tergend langzaam door het water, van links naar rechts.

Aan de rechterkant van het bassin zit een oude man geknield aan de waterrand. De trage bewegingen van de 76-jarige acteur en danser Min Tanaka zijn bevroren in de tijd: ook de oude man staat op het punt de overgang te maken, maar hij lijkt bang om het water aan te raken en dat rimpelloze oppervlak te verstoren. Maar hij moet. Het leven is eindig, zo hebben we dat nu eenmaal met elkaar afgesproken. In het beeld verschijnen dichterlijke regels van de schrijver Natsume Soseki, en de woorden veroorzaken ook in het videobeeld rimpelingen in het water. Een man zit aan het sterfbed van een vrouw. In haar ogen ziet hij zijn eigen reflectie en de peilloze diepte van de eeuwigheid. En als zij sterft, verandert het beeld in haar ogen in een chaos, alsof er plotseling een stortbui in het stille water plenst. Wat een weergaloze beelden worden hier opgeroepen. En je hoeft geen kenner van de Japanse poëzie of spiritualiteit te zijn om er een diepe betekenis uit te filteren.

Soms stokt de adem je in de keel, bijvoorbeeld als in het droomachtige verhaal de man een graf graaft voor de vrouw, met een scherpe oesterschelp. In de parelmoeren binnenkant van de schelp wordt het maanlicht opgevangen en de man voelt een warm licht langs zijn armen door zijn lichaam trekken. Het is misschien niet al te hoogdravend, en de al te dramatische beelden hebben soms een randje kitsch. Maar de muziek bij de scènes, die zijn aaneengeregen als korte meditaties, is van een serene schoonheid: Sakamoto laat synthesizerbliepjes in de stilte vallen, ook al als dikke druppels in het water. Je hoort hoe de Japanse componist zijn eigen eindigheid in geluid heeft gevat, net als op zijn sublieme laatste album Async: Sakamoto is al geruime tijd ernstig ziek en kon daarom ook niet bij de wereldpremière van zijn stuk aanwezig zijn.

Maar zijn Time is niet alleen een monument voor hemzelf, maar voor al zijn medestervelingen. In de slotscène, bij het onvermijdelijke einde, staat de oude man midden in het water en valt vanuit het hemelgewelf een gordijn van water naar beneden. De man kijkt door de nevel recht naar het publiek en staart ons uiteindelijk aan van achter de waterval, en dus vanuit zijn net betreden tijdloosheid. Het schrille geluid van de sho scheurt de stilte aan stukken en de gedaante van de vrouw in het zwarte gewaad verschijnt weer aan de waterrand. Het is gedaan. Maar de beelden zitten voor altijd gevangen in het geheugen.