De Tweede is een onderzoek naar de Nederlandse standaard: vader, moeder en twee ravottende kinderen in de achtertuin ★★★★☆

Wat is het standaardgezin? Journalisten Jair Stein en Lynn Berger stellen de vraag aan een aantal ouders die onafhankelijk van elkaar antwoorden. Een vader: ‘Twee ravottende kinderen in de tuin en wij er hollend achteraan.’ Een moeder, geen bekende van de eerder aangehaalde vader: ‘Dat ze lekker met z’n tweeën aan het ravotten zijn in de tuin.’

Volgende vraag: waarom dan twee? De podcastmakers wenden zich weer tot de groep en ontdekken opnieuw een constante. Een ­vader: ‘Ik heb niet zo’n zin in een ­stationwagen.’ Een moeder: ‘Met drie moet je een andere auto.’ Een moeder: ‘Twee passen in de auto.’ Een vader: ‘Wat op de achterbank van de auto past, eigenlijk.’

Wat zijn we als Nederlanders toch een fijn stel kuddedieren, blijkt uit dit vrolijke begin van de eerste af­levering van De tweede. Bovendien zit er ook een kern van waarheid in: het standaardgezin bestaat volgens het CBS uit twee ouders met twee kinderen – al rept het onderzoeks­instituut niet over ravotten in de tuin of stationwagens.

Waar komt dit beeld van het ­Nederlandse oergezinnetje vandaan? En wat zijn de gevolgen van deze samenlevingsvorm? Podcast De tweede is een zoektocht naar deze standaard. Maar, zo luidt de disclaimer die Jair Stein al na 43 seconden van de eerste aflevering meegeeft: ‘Een zoektocht die jammerlijk zal mislukken, want dat standaardgezin gaan we niet ­vinden. Maar toch, we gaan een ­poging ­wagen.’

Lynn Berger is zelf eerstgeborene, moeder van twee en werkt als journalist bij De Correspondent. Vorig jaar verscheen van haar het boek De tweede, waarop de podcast voortbouwt.

Jair Stein is de tweede, vader van twee en radiomaker bij de NTR en de VPRO. Vorig jaar stond zijn standaardgezin centraal in Opgejaagd, een steengoede podcast van zijn vrouw Jennifer Pettersson over ons onderwijssysteem.

Om verhalen voor de serie te verzamelen, putten Berger en Stein uit hun netwerk en plaatsten ze een oproep op De Correspondent. Zo gaat Jair Stein in de aflevering ‘Stilte voor de storm’ langs bij een vriend en ­bespreken ze de keerzijde van het gezinsleven. ‘Je hebt een soort rozewolkmaffia: je móét het leuk vinden’, zegt de vriend. En later: ‘Ik merk dat ik een minder leuk persoon ben ­geworden, dat vind ik heel naar.’

Aan de hand van dit soort opnamen gaan de journalisten met elkaar in gesprek, waarbij ze putten uit eigen ervaring en uit kennis die Berger heeft opgedaan tijdens het schrijven van haar boek. Dat is fijn: zo stijgen de voorbeelden boven het anekdotische uit. De gesprekken tussen Berger en Stein klinken ogenschijnlijk spontaan, maar wie goed luistert, ontdekt dat de makers de structuur van de afleveringen tot in de puntjes hebben uitgewerkt.

De journalisten halen ook hun ­eigen gezinsleden er geregeld bij, wat tot verterende momenten leidt. ‘Ik heb een foto van een hond die schoenen heeft’, antwoordt de dochter van Lynn Berger op de vraag hoe ze het vindt om de oudste te zijn. Jair Stein weet zelf mooi te vertellen over hoe hij werd gepest door zijn oudere broer en hoe dat ­later weer goed kwam.

Een minpunt is er ook. Om het ­Nederlandse standaardgezin te ­onderzoeken moet je eigenlijk niet putten uit het ledenbestand van De Correspondent of het netwerk van twee Amsterdamse journalisten. Daardoor wordt misschien het ­verhaal van Youssef en zijn zeven broertjes uit Kanaleneiland in Utrecht of dat van een alleenstaande moeder met twee baantjes uit ­Hoogeveen over het hoofd ­gezien.

De tweede is – gelukkig – geen opvoedpodcast. Het is eerder een verkenning van een maatschappelijk ­fenomeen. Natuurlijk, de podcast is extra leerzaam en interessant voor ouders, maar ook voor de miljoenen Nederlanders die de eerste, tweede, derde of zoveelste zijn, is er genoeg te ontdekken.