De taaiheid van een mythe

ALWEER een Kennedy dood. Is er nu werkelijk geen belangrijker nieuws in de wereld? Niet als je de media mag geloven, de Volkskrant niet uitgezonderd. Zonder afbreuk te doen aan oprechte emoties en minder oprechte nieuwsgierigheid, mag je je afvragen waarom de dood van John F. Kennedy jr. zoveel losmaakt. Het antwoord is minder bij junior dan bij senior te vinden, bij president John F. Kennedy.

Voor Amerikanen is president Kennedy nog steeds een ideaalbeeld, een symbool van het Amerika zoals ze dat graag zien: jong, dynamisch, aantrekkelijk, idealistisch, deugd en daadkracht uitstralend, en toch ook wat roekeloos. De moord op Kennedy graveerde dat beeld als het ware in het Amerikaanse collectieve geheugen. De gebeurtenissen die volgden op de moord, de jaren zestig, de andere moorden, de rassenrellen, Vietnam, het verlies van Amerika's onschuld, hebben dat beeld alleen maar versterkt. Niet zonder hulp.

De eerste ronde van Kennedy-historici, de mannen van de Duizend Dagen, zoals Arthur Schlesinger en Ted Sorensen, deden hun uiterste best om de erfenis van Kennedy (en hun eigen rol daarin) op de meest positieve manier vast te leggen. Zij verzwegen de helft van het verhaal en suggereerden fijntjes dat de oorlog in Vietnam door Kennedy zou zijn voorkomen of dat het progressieve beleid van Lyndon Johnson in de jaren zestig al door Kennedy in gang was gezet. Zij bedachten de naam Camelot.

Latere historici hebben dat beeld behoorlijk ondermijnd en een president geschetst die onverantwoord roekeloos omsprong met zijn verantwoordelijkheden. De seksschandalen, de relaties met de georganiseerde misdaad, schiepen toch een wat ander beeld dan dat wat in het geheugen was blijven hangen.

Maar mythen hebben geen last van de feiten. Alles wat we weten over Kennedy's minder dan fantastische presidentschap is op 22 november 1963 bevroren, in het beeld van de ideale man die het hoogste offer bracht voor zijn land: zijn leven. Alleen in dat licht kunnen de emoties die de dood van JFK jr. losmaakt, worden verklaard.

Het beeld van junior die bij de begrafenis van zijn vader zo keurig salueerde, staat menigeen in het geheugen gegrift als het ultieme beeld van zinloosheid, het wreed ontwaken uit de Amerikaanse droom. Het is nooit meer zo goed geworden als het toen was, denken veel Amerikanen - geheel ten onrechte.

Met alle respect voor John F. Kennedy jr. en met bewondering voor de manier waarop hij volwassen omging met een leven in de media-schijnwerpers en zich verre hield van de excessen van zijn neven: feit is dat hij in het openbare leven van de VS geen rol speelde.

Veel Kennedy's hebben veel gedaan voor de publieke zaak, maar John F. Kennedy jr. niet. Dat is geen verwijt, het is een vaststelling. Maar er was altijd de belofte dat Camelot kon herleven via de zoon. Gezien het karakter van de man die nu is verongelukt was dat altijd een illusie, maar wel een die plezierig paste in het Amerikaanse droomdenken rondom de Kennedy's. Helaas was Kennedy's ongeluk geen moedig offer op het altaar van de Amerikaanse zaak, maar eerder, zoals het er nu uitziet, een gevolg van de roekeloosheid die de Kennedy's eigen is.

Volgens sommigen zijn de Kennedy's Amerika's substituut voor een koningshuis. Ik betwijfel het. Misschien wel in de zin dat ze bij gebrek aan echt blauw bloed graag alles weten over het wel en wee van de rich and famous. De combinatie van macht, rijkdom en glamour gaf de Kennedy's altijd wat aparts, en dat werd helaas alleen maar versterkt door de steeds terugkerende familiedrama's - maar al te vaak het gevolg van het onverantwoordelijke, arrogante gedrag dat royalty niet vreemd is.

Maar laten we wel wezen, de politieke macht van de Kennedy's is niet zo erg groot. Minder groot dan bijvoorbeeld die van de familie Bush, die met een ex-president, een mogelijk toekomstig president en twee gouverneursposten meer aanspraak kan maken op de status van natuurlijke machthebbers.

Ted Kennedy heeft zich na zijn deconfiture bij Chappaquiddick gerevancheerd en is veruit de meest invloedrijke en meest progressieve senator in het Congres. Hij heeft in bijna 36 jaar senatorschap meer invloed gehad op de Amerikaanse samenleving dan zijn beide vermoorde broers.

De jongere generatie heeft tot nu toe behalve drama alleen een paar minder belangrijke afgevaardigden opgeleverd, een bij voorbaat afgeblazen poging om het gouverneurschap van Massachusetts te veroveren (doordat broerlief het deed met de minderjarige babysit) en eigenlijk maar één duidelijk succes: Kathleen Towsend Kennedy, die op het ogenblik onder-gouverneur is van Maryland. Zij geldt als een grote belofte.

Natuurlijk waren er mensen die verwachtten of hoopten dat John F. Kennedy jr., van onbesproken gedrag, welbespraakt en mediageniek als zijn vader, ooit het vaandel zou overnemen, maar er was geen enkele indicatie dat hij daarin geïnteresseerd was. Eerder het tegendeel. Misschien kan met John F. Kennedy jr. het idee van een volgende president Kennedy nu definitief worden begraven.

Afgezien van de dynastie-gedachten, vrees ik dat de tragiek van de Kennedy-familie ook appelleert aan een ander, donkerder aspect van de menselijke psyche: het tevreden stemmende besef dat rijkdom, macht en luxe je niet vrijwaren van rampspoed.

Rijkdom, macht en sterrenstatus hebben een hoge prijs, en we moeten maar blij zijn dat wij die als eenvoudige burger niet hoeven te betalen. Maar van de ellende van een ander willen we niets missen. Vandaar het toch wat ontluisterende mediaspektakel, niet alleen in de VS, maar evenzeer in ons eigen nuchtere land, waar we ons natuurlijk niet door dit soort sentimenten laten leiden.