De steun van het publiek houdt de moed erin bij musea, podia en filmdistributeurs

‘Binnen drie maanden kan een faillissement in zicht zijn’, dat zegt Eva Middelhoff, sinds drie jaar directeur van de schouwburg en De Vereeniging in Nijmegen – een middelgrote cultuurinstelling die bestaat uit een theater en een concertzaal. Haar eerste opdracht is nu aan alle betalingsverplichtingen voldoen – zoals personeelskosten en onderhoud. Haar concertzaal heeft een capaciteit van 1450 mensen, de schouwburg telt nog eens zo’n 900 stoelen. ‘Alleen al het onderhoud van die gebouwen vergt hoge kosten.’ Van de gemiddelde jaaromzet (8,4 miljoen euro) is 70 % eigen inkomsten, verdiend met ticketgelden, horeca en de verhuur voor feesten en congressen. Middelhoff: ‘We stevenen sowieso af op een gigantisch tekort aan het eind van dit jaar, van tussen de vijf ton en een miljoen euro.’

De komende weken was in Nijmegen een breed scala aan evenementen gepland, van een concert van Jett Rebel tot een voorstelling van Orkater, en van een show van cabaretier Henry van Loon tot de jeugdvoorstelling Peter Pan. Sinds haar aantreden heeft Middelhoff ‘de beetje platte programmering’ die er vroeger was, kwalitatief interessanter gemaakt. ‘In de toekomst teruggaan naar een commerciëlere programmering vind ik niet wenselijk. En ik wil ook niet alleen maar een feesten- en partijentent worden. Maar kostenbeheersing is nu natuurlijk cruciaal. ’

Over eventuele ontslagen wil Middelhoff nu nog niet nadenken. De huur van de gebouwen, 90.000 euro per maand, wordt in elk geval opgeschort, mogelijk tot 31 augustus. Daarnaast is een deel van de subsidie door de gemeente alvast vooruitbetaald. ‘De gesprekken met de gemeente zijn gelukkig heel constructief. Maar dit zijn natuurlijk tijdelijke oplossingen. Als we straks die paar maanden huur alsnog moeten betalen, verplaatsen we het probleem alleen maar.’ Middelhoff voert nu gesprekken met de gemeente over structurele oplossingen, ‘zoals een financiële injectie, een lening of een kredietverstrekking.’ Maar over de uitkomst valt nog weinig te zeggen.

Toch houdt ze goeie moed. ‘We krijgen veel hartverwarmende reacties van het publiek dat ons mist, bloemen, brieven, kaarten. Dat doet me goed. De redding van onze sector is natuurlijk ons publiek, waarvan ik hoop dat het straks weer in grote getalen zal komen.’

_{Herien Wensink}

Peter van der Aalst (53) was een week aangetreden als interim-directeur bij 013, toen de coronacrisis de deuren van het Tilburgse poppodium dicht gooide. Hij kon zich zetten aan een monsterklus. ‘We hebben hier niet met zijn allen al vier weken vakantie. Integendeel: het is alle hens aan dek.’ Van der Aalst combineert zijn directeurschap met een baan als manager bij de Breda University of Applied Sciences, waar de boel ook op zijn kop staat. ‘Ik heb geloof ik nog nooit zo veel overleg gevoerd.’

Podium 013, met een totale zaalcapaciteit van 3.700 bezoekers een van de grootste poppodia van Nederland, zag zich gesteld voor een enorme opdracht. ‘De programmeurs en marketeers hebben er alles aan gedaan zo veel mogelijk concerten te verplaatsen en daar goed over te communiceren, of als dat echt niet anders kon af te gelasten.’ Deze operatie was van groot belang voor het podium, ook om te voorkomen dat duizenden kaartkopers massaal hun geld terug zouden vragen. ‘Als er een soort bank-run was ontstaan, dan zouden de gevolgen van de crisis nog ernstiger kunnen zijn. Tot nu toe gebeurt dat niet: er is opvallend veel begrip bij het publiek, maar ook bij de gemeente Tilburg en bijvoorbeeld onze leveranciers. Wij zitten met zijn allen in deze crisis, dat beseft iedereen zich.’

Poppodium 013 is een gezond bedrijf, zegt Van der Aalst. Dat valt niet zomaar om. Toch is de gemeente Tilburg het poppodium met een eerste maatregel al tegemoet gekomen, bijvoorbeeld door de huur voor drie maanden op te schorten. ‘Dat draagt bij aan onze liquiditeit, waardoor we op een basale manier kunnen blijven draaien en de rekeningen kunnen blijven betalen. Op die rekeningen kunnen we wel bezuinigen: we hebben vorige week het gebouw dichtgegooid. Daar zaten altijd nog een man of vijf te werken, op afstand van elkaar. Maar we hebben nu een paar werkplekken in een klein kantoor tegenover het gebouw beschikbaar gesteld: het scheelt veel elektriciteit en verwarming, als je zo’n groot pand kunt afsluiten.’

De 013 heeft geen personeel hoeven ontslaan, al is er tijdelijk geen werk voor ZZP’ers. ‘Die proberen wij zoveel mogelijk te steunen, ook bij hun aanvragen voor financiële tegemoetkomingen. We proberen contact te houden met onze vrijwilligers en het vaste personeel, en die laatste groep de mogelijkheid geven hier te werken als ze thuis even gillend gek worden.’

_{Robert van Gijssel}

Het was een geluk bij een ongeluk, dat de nieuwe tentoonstelling net was ingericht en geopend - een bijzondere reconstructie van de in 1965 uiteengevallen kunstcollectie van Unilever-industrieel Paul Rijkens. De coronasluiting trof het Stedelijk Museum Alkmaar zodoende niet midden in de altijd roerige periode van binnenhalen en retourneren van bruiklenen. Alle 25 vaste medewerkers hadden vier weken geleden binnen een dag hun werk verplaatst naar huis, zegt directeur Patrick van Mil.

‘Om de stille bedreigingen voor het museum in de gaten te houden hebben we een rooster opgesteld. Een paar keer per week maakt er iemand een ronde door het gebouw. Is er een kleine lekkage? Hoopt zich spinrag en stof op? Doet alle apparatuur het nog?’

Voor het gebouw is extra beveiliging geregeld nu de 25 vaste krachten hun kantoorbureaus hebben verlaten. Voor de tientallen vrijwilligers die het museum in normale tijden helpen, is er een wekelijkse nieuwsbrief om ze bij de club te houden.

‘Wie onderzoek doet of tentoonstellingen voorbereidt, kan daar thuis mee verder. Voor het personeel dat alleen in het museum kan werken, hebben we steun aangevraagd bij de rijksoverheid vanwege weggevallen inkomsten. Maar het is onzeker of we die krijgen, want subsidies tellen ook mee als inkomsten en die lopen door. Hooguit krijgen we dus een kleine vergoeding.

‘We raken niet meteen in de problemen, maar langer dan een half jaar houden we zo’n totale sluiting niet vol. We teren in op onze buffer, en die is niet zo groot. De subsidieregels schrijven namelijk voor dat je reserves niet meer mogen zijn dan 15 procent van je subsidiebedrag. De kosten voor collectiebeheer en het gebouw worden gedekt door subsidies. Maar om publieksactiviteiten en tentoonstellingen te kunnen organiseren zijn we afhankelijk van eigen inkomsten, fondsen en begunstigers.

‘Van de provincie Noord-Holland heb ik nog niets gehoord, maar die doet ook niets aan cultuur. Met de gemeente Alkmaar zijn we wel in gesprek over een tijdelijk huurvermindering. Ik ben blij dat er daar nu wat gebeurt, maar onze aanvraag moet nog wel worden beoordeeld.’

_{Alex Burghoorn}

‘Iedereen in Brabant kent wel iemand die aan de gevolgen van het virus is overleden’, zegt Wim Vringer, directeur van het Muziekgebouw Eindhoven. ‘Een van onze medewerkers verloor zijn broer, hij was pas 35 jaar oud. Daarbij vergeleken stellen de problemen van de culturele sector niet veel meer voor.’

Het Muziekgebouw Eindhoven heeft ervaring met crises. Vorig jaar was er een gat in de begroting van een half miljoen euro. De zaal werd net op tijd gered. Tot en met 2021 dekken de gemeente, de provincie, het lokale bedrijfsleven, de stichting Brainport en de gebouweigenaar samen de mogelijke tekorten af. ‘Maar dat geldt niet voor de tekorten die ontstaan door de coronacrisis’, zegt Vringer, die nu 20 jaar directeur is.

‘Onze jaarbegroting is bijna 10 miljoen euro. We krijgen 4,5 miljoen subsidie van een gemeentelijke stichting. Al die andere inkomsten vallen weg voor in ieder geval de maanden maart, april en mei. We halen jaarlijks 2,8 miljoen op uit tickets en verhuur, 1,8 miljoen uit horeca. Ondertussen zitten we wel met hoge huurkosten – 2 miljoen per jaar – en personeel. Alle tijdelijke contracten hebben we stopgezet.

‘We hebben een aanvraag gedaan voor de NOW-regeling. Als die wordt gehonoreerd, betekent dat de overheid ongeveer 45 procent van de salarissen kan betalen. De salarissen zullen niet volledig worden vergoed, omdat de subsidie doorloopt en we dus niet op 0 euro omzet zitten. Ja, de salarissen worden dus deels betaald van geld dat ooit bedoeld was als vergoeding voor concerten.

‘Hoe lang we het volhouden? Onder de huidige omstandigheden, zonder regeling? Hooguit een paar maandjes. Maar ik kan me niet voorstellen dat we omvallen. De concertzalen zijn allemaal prima donna’s, maar werken nu echt goed samen. Ik maak me meer zorgen om wat er gebeurt als we weer opengaan. Durft het publiek wel te komen? Ik kan geen orkest uitkopen als er maar 500 man in de zaal zit. We proberen al de 80 concerten die nu zijn afgelast te verzetten, want alleen dan blijft het geld van de verkochte tickets, à 1,5 miljoen euro, in kas. Maar het gevaar is dat we na de zomer een enorm overaanbod krijgen.’

_{Merlijn Kerkhof}

‘Voor dit jaar stonden er in Nederland zo’n vijfhonderd bioscoopreleases gepland. En voor volgend jaar staan er ook gewoon vijfhonderd klaar’, zegt Pim Hermeling, directeur en eigenaar van September Film. En juist dat enorme aanbod is ‘zorgwekkend’ volgens de filmdistributeur, een van de grotere in het arthousesegment. Voor de aankopers van het vertoningsrecht op films is de corona-pijn acuut: met de quarantainestop vielen de recette-inkomsten vanuit de filmtheaters prompt weg. Zonder de noodsteun van overheid en Filmfonds zouden er vermoedelijk nu al partijen (distributeurs, filmhuizen, producenten) onderuit gaan. September Film, met vijftien man personeel - was bezig met een uitstekend filmjaar, als distributeur van titels als het Zuid-Koreaanse Parasite en het Nederlandse De beentjes van Sint-Hildegard, en verkeert niet in gevaar. Zeker die laatste titel, met Herman Finkers in de hoofdrol, trok nog volop bezoekers toen de zalen sloten. Hermeling: ‘Die gaan we straks wéér in de bioscoop uitbrengen - er zit meer in.’

Hij maakt zich met name druk om het moment waarop de bioscopen straks weer open gaan. ‘Hoe moet dat, met al die films? Maken je investeringen, de titels die je vorig jaar of het jaar daarvoor al aankocht, nog een kans? Er zullen films commercieel sneuvelen.’

Video-on-demand, waar de nodige distributeurs nu naar uitwijken om ondertussen toch iets aan te vangen met hun filmwaar, vormt vooralsnog ‘geen reddingsboei’, ervaart Hermeling. ‘Het groeit, maar nog niet enorm. Er is online ook zóveel te zien.’

Toch brengt ook September Film de komende weken alvast een aantal titels uit op de platforms. ‘Dat is vooral om ruimte te creëren op de plank.’

De titels waar echt veel van wordt verwacht, houden de distributeurs voorlopig nog op de plank. Voor wat betreft de planning van het bioscoopnajaar turen ook de distributeurs van arthouse allereerst naar het kalendergedrag van de Amerikaanse studio’s en hun blockbusters. ‘Wat doet de nieuwe James Bond? Daar wil je niet gelijktijdig mee uitgaan. En verder zijn we ook deels afhankelijk van de grote festivals, zoals Cannes en Venetië. Films die we al hebben aangekocht, zouden daar normaal gesproken in première gaan, voorafgaand aan de release. Maar gaan die festivals nog door? En zo ja, in welke vorm?’

_{Bor Beekman}