De stad werd ons museum (als we er tijd voor namen)

Sommige mensen denken (al dan niet onbewust) dat kunst pas waardevol is als er een belachelijke prijs voor wordt betaald op een veiling, als het als een juweel is uitgelicht in een museumvitrine, of als er over de kunstenaar boekenplanken vol in de bieb te vinden zijn. Maar al die dingen zijn slechts een soort stutbalken voor onze onzekerheid, omdat het lastig is schoonheid op te merken als niemand je erop gewezen heeft. Lastig ís het ook echt, maar volgens mij vooral omdat we druk zijn met andere dingen. Wat we nodig hebben is een klein beetje tijd en stilte, dat is alles. Dan vind je overal kunst. En hoe rot het ook is dat musea dicht moesten, tijd en stilte kregen we gratis het afgelopen jaar. Ik heb mijn stadje Amsterdam nog nooit zo mooi gevonden als nu. We fietsten met de kinderen over de muisstille Wallen en ineens vielen de gevels op, we zagen beelden op pleinen die ons normaal ontgingen, en de ingenieuze graffiti, en de gedichten op de stoep. Krullende deurlijsten en kleurige hekken, kleine space invaders tegen de muren geplakt, kortom, de stad werd ons museum (als we er tijd voor namen dus, hè. Ik ga niet liegen, dat was af en toe, tussen het thuisscholen, werken en netflixen door.).

De tofste kunstwerken in de stad – in vele Hollandse steden – zijn misschien wel de gevelstenen. Een soort voorlopers van de huisnummers uit een tijd dat huizen nog bij naam werden genoemd. Gelukkig zijn er mensen die zich ontfermen over deze kunstwerkjes in de buitenlucht, en ze ook behoeden als er weer eens een eeuwenoud gebouw gesloopt wordt. In Amsterdam heeft de Vereniging Vrienden van Amsterdamse Gevelstenen (VVAG) een paar mooie routes uitgezet die perfect zijn voor een avondwandeling. Deze steen komt uit de Wallenroute.

Omdat zo’n steen een detail is in een gebouw, bespreek ik deze hier in z’n geheel. Van de darmen van de geit tot de krulstaart om de hangstok en de strikken aan de sokken van de vleeskeurmeesters. Dat ze vanaf de straat – het Nesplein, bij Vlaams cultuurhuis de Brakke Grond – goed te zien zijn, is te danken aan de inzet van de VVAG die het voor elkaar kreeg dat deze steen werd gerestaureerd en na korte afwezigheid op (vrijwel) de oorspronkelijke plek werd teruggeplaatst; de plek waar heel vroeger de vleeshallen van de stad stonden. Die op hun beurt weer deels in een door de reformatie leeggebonjourd klooster huisden. Op een 18de-eeuwse tekening is deze gevelsteen nog te herkennen. Buiten zijn mannen bezig karkassen schoon te maken.

Zo maakt zo’n steentje iets zichtbaar van het alledaagse leven van vier eeuwen terug op die plek in de stad. Een leven dat je nu niet meer ziet; hangende karkassen en slachters, slagers en keurmeesters met vlees in de weer in het midden van een stad. Er zitten ook raadseltjes in; ik weet bijvoorbeeld niet zeker wat ‘KM’ betekent op het bouwsel (keurmeester ligt voor de hand), en ik vraag me steeds af wat of wie er in het blauw achter het venster linksboven zit. Ik weet ook niet wat de man met de houten kuip doet, wordt het vlees daarin gepekeld? Wordt er bloed mee opgevangen? En zoals bij elke oude voorstelling, krijg je ook een blik op de mode uit die tijd; die dubbele capes met kraag, de halflange haren, de sierlijke witte sokken en het peplumjasje van de man rechts. Door de gevelstenen loop je even alledaags Amsterdam-centrum in van vier eeuwen terug.