De schuchtere romanticus van Rowwen Hèze

Waar je nooit uitgekeken raakt op het leven is in America - met een c, niet met een k. Het is een dorp in de Limburgse Peel langs de spoorlijn van Eindhoven naar Venlo, oorspronkelijk de nederzetting van straatarme turfstekers. Hier koesteren de mensen de vertrouwdheid van het kleine en het gekende.

Voor Jack Poels, zanger en tekstschrijver van de band Rowwen Hèze, geboren en getogen in America, is vakantie daarom een onrustig avontuur. Vooraf is er de stress van het naderend vertrek. Aan het eind van het verblijf is er de nog veel beklemmender stress van de terugkeer. Veronderstel nu eens dat je niet meer thuiskomt!

Een verhaal over de man die een Limburgse dialectbandje tot een soort nationaal bezit maakte, moet wel gaan over wortelzucht. Ook wel over weemoed, maar dat in de tweede plaats. Wortelzucht, zoek het op in Van Dale en je treft niks aan. Het begrip komt voor in het boek Het dorp & de wereld, over de geschiedenis van Rowwen Hèze. Meer dan heimwee of verlangen naar geborgenheid drukt wortelzucht een essentie uit: het is de binding aan 'thoes', aan thuis. 'De ruimte, de stilte. Misschien is het wel het licht,' staat er dan.

Rockbandje

Al 32 jaar bestaat Rowwen Hèze, Jack Poels behoort tot de Urhebers. Het begon als een rockbandje. Poels bewaart pijnlijke herinneringen aan een zanger in een leren broek, wijdbeens. Die pose legde hij snel af. 'Ik wil niet iets zijn wat ik niet ben,' zei hij in Elsevier. Rowwen Hèze had het geluk dat de plaatselijke wethouder een carnavalslied van de groep verbood. Mooiere publiciteit was niet denkbaar. In de Randstad wisten ze in één keer van het bestaan van de band.

Dit weekeinde ging in Venlo Pinkpop in première, een theatervoorstelling van toneelgroep Maastricht over het gelijknamige festival. Rowwen Hèze verzorgt de livemuziek, Poels schreef de nummers. Regisseur Servé Hermans: 'Pinkpop gaf Zuid-Limburg weer de nodige kleur, na de grijs-grauwe gevolgen van de mijnsluiting.' Pinkpop ligt ook verankerd in de geschiedenis van de band van Jack Poels. Hun optreden op het festival in 1992 bracht de doorbraak naar nationale roem.

Rowwen Hèze, dat is zes jongens uit hetzelfde dorp, dezelfde kroeg. Dat je een instrument speelt, spreekt vanzelf. Je kent elkaar van de harmonie en de fanfare, van bruiloften en partijen, van carnaval. Je speelt een potpourri van klanken: polka's en walsen, Ierse folk, fanfaremuziek en tex-mex, het typische geluid van het Texaans-Mexicaanse grensgebied.

De jongens van toen zijn vijftigers, Poels is 59 en nog steeds doen ze drie optredens per week. Muziek maken als bestemming van het bestaan. Tren van Enckevort, de accordeonist: 'We zijn volgens mij nog nooit zo productief geweest. Er is Ehrgeist in de groep. We zijn hongerig en gretig om nieuwe dingen te doen. Jack heeft die houding heel sterk. Als het idee goed is, krijgt hij honger.'

Slaap krijgt Poels als vergaderd moet worden. Over triviale zaken als een nieuwe vaatwasser voor het hoofdkwartier, een kantoor naast bakkerij Ummenthun (wereldberoemd in het dorp vanwege de Polonaisevlaai). Een band, en zeker een collectief als Rowwen Hèze is ook een organisatie. Poels keert het liefst zijn rug naar al dat vergaderen, door hem ook wel aangeduid als 'onze loopgravenoorlogen'.

_{Tekst gaat verder onder de foto.}

Dorp van weinig

De muziek maakt nog steeds alles goed. Als in de zomer om elf uur 's avonds de bus staat te toeteren omdat om één uur 's nachts nog een optreden is geboekt in een of ander weiland,voor tweeduizend zwetende fans, gaat hij opgewekt van huis. 'Als het lekker loopt op de bühne, voel je je blij en groei je in je rol,'zei hij in de Volkskrant over de vreugde van het optreden. 'Op zulke avonden bereik je een euforische staat en wil je nooit meer iets anders.'

Zijn vrouw Jolanda zal hem niet benijden. 'Maar ik zie hoe geweldig hij het vindt om op het toneel te staan, nog altijd. De zwaarte van het leven laat hem dan los.' Om direct de relativering aan te brengen: 'En daarnaast is er natuurlijk ook de massale aandacht waarin Jack kan zwelgen.'

Hoe laat het wordt, hoe ver van huis, altijd keert de bus terug naar America. Het is een dorp van weinig. Een spoorlijn, het station is al jaren geleden afgebroken, een kerk. Hij mag zeggen dat het weinig voorstelt, anderen niet. Het is zoiets als klagen over je ouders: als anderen het jou nazeggen, pik je het niet.

America is zijn veilige haven. Je kent elkaar. Je weet dat die blonde er een is van Polak en die daar, dat is er een van Reulen. Bij mooi weer hoor je de mensen 's avonds na het werk oefenen, bij het open raam. St. Cecilia draaft op bij muziekconcoursen, begrafenissen, carnaval, bruiloften en Allerheiligen.

Het is geen nostalgie. Hij heeft geen foto's van vroeger, zijn verhalen gaan niet over het verleden. Jolanda zegt erover: 'Jack leeft in een eigen wereld. Ik vermoed dat de idee van hier thuis te zijn voor hem vooral een mooi beeld oplevert in zijn hoofd. Het gaat niet over vervlogen tijden. Het gaat veel meer over dat wat nog moet komen. Het beeld van een plek waar je naar kunt verlangen.'

Het dorp heeft hem nooit benauwd. In tegendeel. 'Hip gedoe in de stad is aan mij niet besteed', verklaarde hij in de Margriet. 'Het is uiterlijk vertoon. In een dorp zijn mensen authentieker. Ze zeggen eenvoudige waarheden die mij met beide voeten op de aarde houden.'

In een dorp zijn minder mensen dan in de stad - ook dat pleit voor het dorp. Jolanda vertelt dat als ze boodschappen gaan doen Jack het moment kiest. 's Middags om drie uur is er weinig te doen in de Spar, weet hij. Dan is het makkelijker mensen te negeren. Is hij schuw? 'Ja, dat zeg ik wel eens tegen hem.'

Het dialect draagt bij aan de vertrouwelijkheid en de gemoedelijkheid. Als een Limburger in het Nederlands tegen hem zou zeggen dat het optreden van de band cool en te gek was, dan zou hij terughoudendheid bij zichzelf voelen. 'Zegt die Limburger "Dat waas 'n schon optrijje", dan zit het goed,' zei hij in de Margriet.

Teksten om in te verdrinken

'De ziel van Rowwen Hèze komt het best tot zijn recht in het theater, meer dan in de feesttent,' constateerde Leon Verdonschot, journalist en fan van de band, een paar jaar geleden in de tv-documentaire Het verhaal van Rowwen Hèze. 'In het theater,' zei hij, 'kan je verdrinken in de teksten van Jack Poels. Hij gebruikt nooit grote woorden, terwijl zijn liedjes wel over grote emoties gaan.'

Een illustratie uit het nummer Auto, vleegtuug: 'Wat is de werlt toch groet/Als ik mien oege sloet/Zij ik elke daag wat mier.' Verdonschot: 'Het is een zinnetje dat bijna onopgemerkt langskomt, maar het gaat op treffende wijze over de kracht van verbeelding: als je je ogen sluit zie je elke dag wat meer.'

Het is de opdracht die Poels zichzelf stelt: zonder opsmuk teksten leveren over hoe het bestaan draaglijk te houden: 'In de verte schient zachtjes 't verlossend licht'. Leon Giesen, filmer en muzikant die met Poels een cd maakte: 'Jack kan wat Willem Wilmink kon en dat is mijn hart breken met gewone woorden.'

_{Tekst gaat verder onder de video.}

Tren van Enckevort, de accordeonist van de groep noemt hem een romanticus, 'een klassieke romanticus die de onvervulde verlangens koestert die niet vervuld moeten blijven.' Ludo Diels, journalist en vriend stelt vast dat de weemoed in de liedjes zit, niet per se bij de maker. Hij ziet in Poels een muziekmaker in de Amerikaanse traditie van mensen als Woody Guthrie en Hank Williams. Verhalenvertellers, lui die de wereld bekijken vanuit een raam,met een bijzonder oog voor het detail. Diels: 'Jack kan emoties oproepen en deze neerleggen daar waar deze thuishoren: bij de luisteraar.'

Een andere vriend, grafisch ontwerper en popjournalist Geert Henderickx kan daarvan op een bijzondere manier getuigen. Jack Poels schreef een graflied bij het overlijden van Henderickx' vrouw: 'Dat nummer bestaat uit louter herinnering aan mijn vrouw. Wie herinnerd wordt is niet weg, maar wordt herbeleefd. Ik vond het geweldig.'

Is een romanticus ook een leider? Verdonschot heeft daarvan gezegd: 'Jack Poels is een van de meest hartelijke, lieve mensen die ik ken, maar hij is ook een Limburger. Dat betekent dat hij conflicten vermijdt.'

'Hij is de belangrijkste man, hij is niet de leider,' beaamt Geert Henderickx. 'In bepaalde situaties, toen de spanningen hoog opliepen had hij met de vuist op tafel moeten slaan. Maar dat deed hij niet. Hij kon het niet. Wilde het niet. Hij wil pais en vree.'

Tren van Enckevort: 'Van Jack hangt veel af. Eigenlijk alles. Er is door de buitenwacht vaak genoeg tegen hem gezegd: "Hé Jack, ga solo, daar ben je aan toe." Hij wilde het niet. Hij wil dat bandje.'

CV

1957 geboren te America
1973 Grafische school Eindhoven
1976 start van de band Bad Edge
1984 start van Rowwen Hèze
1992 nationale doorbraak met een optreden op Pinkpop
1995 eerste slotconcert dat jaarlijks in november terugkeert
1997 eerste theatertour
2002 muzikaal project Holland America Lijn met Leon Giesen
2009 start van muzikaal project Herberg de Troost met gastmuzikanten
2010 prijs voor bijdragen aan Limburgse volkscultuur
2017 theatertour Pinkpop met Toneelgroep Maastricht

_{Zie ook www.jackpoels.nl}

De keuzen van Jack Poels

Rowwen Hèze jubileert in 2015; al dertig jaar staat de Limburgse band drie keer per week op het podium. Volgens frontman Jack Poels een kwestie van constant gas geven: 'Voortkabbelen heeft geen enkele zin'. Lees hier het interview terug (+).