De oude letterbak doet het nog altijd goed, zeker onder grafisch ontwerpers

Een grote innovatie in de grafische industrie van de 20ste eeuw was de opkomst van offsetdruk en fotografisch zetten, technieken die het arbeidsintensieve en ongezonde werken met loden zetsel overbodig maakten.

Een onvoorzien gevolg van die omwenteling, die zich bij de Volkskrant rond 1980 voltrok, was het aanzien van de Nederlandse huiskamer: toen drukkerijen en masse de ladenkasten voor hun loden letters van de hand deden, bedachten interieurontwerpers een nieuwe toepassing voor de afgedankte exemplaren.

Hang zo’n houten letterlade of -bak aan de wand en je hebt een geinige miniatuuretalage voor je bric-à-brac, was de boodschap. Woon- en hobbybladen vonden het een mooi idee en zo werd een nieuwe rage geboren. Met de citroenplant in de vensterbank en de macramédecoratie in het raam hoort de letterbak tot de vergeten interieurtrends van toen.

Helemaal passé is de oude letterbak daarmee niet, en zeker niet onder grafisch ontwerpers, die het vakjespatroon nog altijd op omslagen toepassen. Oliver Munday gebruikt het in zijn ontwerp voor Colson Whiteheads gangsterroman Harlem Shuffle (de Amerikaans editie, de Engelse editie heeft een iets ander omslag).

Elk vakje bevat een andere verwijzing naar Whiteheads crime noir over misdaad en racisme in het Harlem van de jaren zestig: een koevoet, soulpijpen, een waakzaam oog. Ook het geel, rood en groen heeft betekenis: het zijn de pan-Afrikaanse kleuren van de Afro-Amerikaanse emancipatie van toen.

Hetzelfde palet, zonder die bijbetekenis, zien we op Diedrik van der Wals Alles begin met A. Het letterbakstramien is hier nog beter op z’n plaats: Van der Wal schreef een geschiedenis van A tot Z over de oorsprong en ontwikkeling van onze 27 alfabetletters.

Alles begin met A is eind vorig jaar bij De Harmonie verschenen en werd de afgelopen week bekroond met de Taalboekenprijs 2021.