De onvervalste lulligheid viert hoogtij in De verschrikkelijke jaren tachtig ★★★☆☆

Eigenlijk is de eerste aflevering van De verschrikkelijke jaren tachtig het leukst. In die eerste 24 minuten van de serie naar het gelijknamige boek van Tim Kamps, krijgt de kijker een hilarisch nieuw universum voorgeschoteld – dat van een uitgebluste wooncommune anno 1986. Soundtrack en set design zijn perfect, van badkamertegel tot keukenontwerp. Brillen, onderbroeken, walkmans, oranje tafellampen, bruine gordijnen – alles klopt, en ademt voor kijkers van een zekere leeftijd precies de juiste smoezelig nostalgische sfeer: deels weerzinwekkend, deels onweerstaanbaar.

Met Our House van Madness knalt de serie er hoogst aanstekelijk in, en daarna volgt elke paar minuten wel weer een ander heerlijk hitje, van Huey Lewis & The News, Cindy Lauper of Jermaine Jackson met Pia Zadora. Je wilt onmiddellijk een playlist van de serie. En naar een jaren tachtigverkleedfeest. Misschien zijn de makers zelfs iets te verliefd op hun muzieksmaak, zo allesoverheersend is de soundtrack. Maar dat is ze vergeven.

Een introductie in haar huiselijke omgeving door het schrandere, eenzame meisje Piet (Rosa van Leeuwen) leidt langs de beste Nederlandse acteurs in schokkend onherkenbare gedaanten. Sowieso loopt iedereen in huis steevast in onderbroek (huisregel van communeleider Bert), en uiteraard dragen de vrouwen geen bh – uit principe. Lekker zichzelf, opzettelijk onverzorgd en onderuitgezakt, maken we achtereenvolgens kennis met Karin (Bianca Krijgsman), Marja 1 (Maria Kraakman), Joyce (Malou Gorter) en Marja 2 (Hannah van Lunteren). Marja 2, de moeder van Piet, ligt depressief en rokend op bed, en stuurt haar dochter met een briefje van vijf naar de supermarkt voor maandverband, ‘extra large’. En dat zijn pas de eerste vijf minuten.

Daarna doet ook Bert zijn intrede – Jacob Derwig zoals je hem nooit eerder zag: een verbijsterend zelfingenomen sukkel, een volstrekt talentloze narcist; zo’n man die vindt dat hij alles kan en overal recht op heeft – seks, verzorging, aandacht, enthousiasme, zonder dat ooit duidelijk wordt waar hij dat op baseert. De bereidheid van alle acteurs om zich van hun aller-onaantrekkelijkste kant te laten zien is bewonderenswaardig en buitengewoon aanstekelijk. De onvervalste lulligheid viert hoogtij.

Uiteraard zijn er huisvergaderingen, reiki-sessies, lesbische retraites en stiltedagen. Er bestaat in huis geen individueel bezit. Kinderen in de woongroep krijgen een ‘anti-autoritaire opvoeding’ en ‘naakt ben je zonder schild’, vindt Bert. Maar het is duidelijk dat de klad in de groep is gekomen. Het idealistisch vuur is ver te zoeken, de dagen van de woongroep lijken geteld – het is tenslotte ook al 1986. En dan is ook nog de wc verstopt.

Maar na de verrassing van de eerste paar afleveringen raakt de glans er een beetje af. Dan willen scenarist Kim van Kooten en regisseur Tim Kamps de gimmick iets te lang uitmelken. Om de een of andere reden is iedereen in huis permanent chagrijnig. Derwig lijkt uitsluitend nog verongelijkt te schreeuwen, en de lethargie van zijn arme harem dreigt op de kijker over te slaan. De geforceerde raamvertelling, waarin Piet over haar leven vertelt aan een medewerker van de kindertelefoon, gaat in de weg zitten.

Als vervolgens in aflevering 5 de kinderbescherming in beeld komt, én een grote tragedie de groep blijkt te hebben getroffen, raakt de balans tussen sublieme kolder en serieuze materie zoek. In het geestige en vindingrijke maar onevenwichtige scenario komt de diepgang aan de late kant. Maar als die komt, beleeft de serie op het nippertje een hartverwarmende opleving, en slaat onverbiddelijk alsnog de ontroering toe.