ReportageBestaat 5 jaar
De Ombudsclown verhelpt al vijf jaar geen enkele klacht (maar stuurt wel doekjes voor het bloeden)
De Ombudsclown van Volkskrant-achterpagina Dag In Dag Uit bestaat vijf jaar. Daarom vandaag: getuigenissen van lezers die zich ooit hebben gewend tot het instituut voor klachten waar niets aan te doen is.
Lezer Line Wiener uit Amsterdam had nog een taart tegoed. In mei vorig jaar richtte ze zich met een klacht tot de Ombudsclown. ‘Ik weet niet wanneer u jarig bent, maar ik neem aan dat dat één dag per jaar is. Eens per tien jaar een kroonjaar. Voor organisaties en situaties (huwelijk of werk bijvoorbeeld) kennen we lustrums en jubilea bij vijf jaar of veelvouden daarvan.’ Wieners klacht: waarom worden lustra en jubilea in de Volkskrant ook vaak aangeduid als verjaardag, zoals bijvoorbeeld de 85ste verjaardag van de Libelle Zomerweek?
Vijf jaar geleden besloten de makers van de deels satirische achterpagina van de Volkskrant, Dag In Dag Uit, ruimte te maken voor een nieuwe lezersbrievenrubriek. Voor vragen, klachten en opmerkingen over de inhoud van redactionele pagina’s en journalistieke aanpak behandelde was er (toen nog) elke zaterdag de Ombudsvrouw. ‘Het komt voor dat lezers klachten hebben waarvan ze bij voorbaat weten dat die geen weerklank zullen vinden’, luidde de introductie van de Ombudsclown. ‘Dat is vervelend. De Ombudsclown behandelt vanaf nu vragen, klachten en opmerkingen over zaken waaraan eigenlijk niets te doen is.’
De Ombudsclown beloofde klagers wier klacht in behandeling werd genomen op gepaste wijze op te vrolijken, met een cadeau. Zo kreeg Wiener te horen dat de Ombudsclown op 28 november 2019 haar eerste lustrum zou vieren. Tegen die tijd zou er een verjaardagstaart met daarop het gezicht van het feestnummer bij haar worden bezorgd.
Veel van de klachten die de Ombudsclown de afgelopen jaren ontving gingen over cartoonist Gummbah, klachten met altijd dezelfde strekking, hoewel ze niet altijd ‘klacht’ mochten heten. ‘Beste Ombudsclown’, mailde Jan Bais uit Franeker bijvoorbeeld. ‘Nee, geen klacht over Gummbah. Iedereen heeft zijn eigen humor. Echter, al jaren bekijk ik meerdere keren per week zijn bijdrage aan de Volkskrant. Niet één keer ontstond ook maar het begin van een lach. Het gaat volledig aan mij voorbij. Daarom zou ik het op prijs stellen als iemand die wél moet lachen om zijn bijdragen kan duiden wat er leuk/humoristisch is aan Gummbah. Ik weet het, als je een grap moet uitleggen gaat er al iets mis, maar al is het maar voor één keer. Misschien dat ik dan de humor begrijp, ook al kan ik er dan nog steeds niet om lachen. Begrip voor een ander is het begin van tolerantie.’
Tientallen lezers reageerden op het verzoek van de Ombudsclown om op te treden als de absurdistische humorhulphond van Jan Bais. Fokko van der Veen uit Haren: ‘Omdat ik vermoed dat de heer Jan Bais zichzelf – en vermoedelijk de rest van de wereld – wellicht té serieus neemt, geef ik in antwoord op zijn vraag het woord aan Frank Zappa: ‘Anything Anytime Anywhere for No Reason At All.’
Jan Kuijperij uit Doetinchem nodigde Jan Bais uit voor een toiletbezoek – Kuiperij zal de enige niet zijn met een Gummbah-tekening in de wc. ‘Onlangs kwam kleinzoon Jonne (9) lachend terug uit het toilet, toen hij bij ons logeerde. Hij had op het prikbord een plaatje gezien van een man in een gevangeniscel. Een bewaker kijkt om de hoek van de deur: ‘Goed nieuws: je onthoofding wordt een half uuruitgesteld.’ Waarop de gevangene reageert: ‘YES!!’ Ik moet zelf ook altijd lachen als ik naar het plaatje kijk, dat al jaren op het prikbord hangt. Ik weet zeker dat Jan Bais ook zal lachen als hij bij ons naar het toilet gaat. Het is de reis van Franeker naar Doetinchem waard!’ De Ombudsclown zegde toe de reiskosten te vergoeden, maar het is er nog niet van gekomen.
De Ombudsclown zegt altijd maar zo: beter laat dan nooit. Op 28 november werd een kaart bezorgd op de redactie van de Volkskrant: van Line Wiener, die ‘de zeer gewaardeerde Ombudsclown’ feliciteerde met het eerste lustrum. Een attente manier om de Ombudsclown te attenderen op gebak dat er nog moest komen.
In januari bezorgde de Ombudsclown alsnog een red velvet-clownstaart bij Line Wiener. Bij een kop koffie benadrukte Wiener dat de Ombudsclown niets te veel had beloofd: haar klacht is nooit verholpen. Onlangs struikelde ze weer over het verkeerde gebruik van het woord verjaardag. ‘Jarige Hubble-telescoop maakt adembenemende foto van monsterstelsel’, las ze begin januari in de Volkskrant. ‘Het is de eerste ‘verjaardagsfoto’ van Hubble: de ruimtetelescoop werd 30 jaar geleden gelanceerd, in april 1990.’ Line Wiener: ‘6 januari is dus niet zijn verjaardag.’
En toch: klagen loont. Zij en vele anderen kunnen het weten.
Ria Verhoeven uit Noordwijk (‘al meer dan 40 jaar abonnee’ – ze is 83 jaar) diende een klacht in over het verdwijnen van het weer in Europa en de wereld van de servicepagina’s in de Volkskrant. ‘Met twee zoons en familie in het buitenland mis ik dit! Altijd een goed begin van de dag om te weten hoe het weer bij hen is!’
De Ombudsclown zegde een ‘troostponcho’ toe. ‘Erg hip!’, liet Verhoeven weten toen de ruitjesponcho was gearriveerd, maar het weer in de krant kreeg ze er niet mee terug. ‘Nu moet ik in een of andere app gaan zoeken wat ik eerst in een oogopslag dagelijks kon bijhouden.’ Heeft ze de poncho weleens gedragen? Dat laat het weer in Noordwijk zelden toe, zegt Verhoeven, het waait en regent er volgens haar meestal tegelijk. ‘Dan is eerder een oliepak nodig. Maar de poncho was wellicht bestemd voor het buitenland? Hoewel ik daar niet meer kom eigenlijk, dus helaas overbodig nu.’
Martijn Gosman uit Purmerend klaagde over het gebruik van het woord ‘kut’ als scheldwoord in de Volkskrant. Hij pleitte ervoor om ‘kut’ alleen te bezigen wanneer het de vulva betreft. ‘Ere zij Kut! In welke en door welke alle mensen zijn! Durf dit eens te plaatsen.’
De Ombudsclown kocht voor hem een prent van een vulva. Die viel bij Gosman in de smaak: ‘Ik heb het cadeau aan mijn Zweedse broer laten zien nadat hij ook mijn klacht bij de Ombudsclown had gelezen. Hij stuurde mij meteen het bericht dat hij het volledig met mij eens was en stuurde mij een prent met een Zweedse kut. Ze komen beide in mijn nieuwe huis aan de muur te hangen. Misschien begin ik een verzameling.’
Puzzelaar Leo van Aken uit Huizen kreeg in december 2017 een sneeuwschuiver toegezegd. Als filippine-liefhebber vond hij dat de filippine-maker van de Volkskrant te weinig complimenten kreeg toebedeeld ‘voor de originaliteit van de wekelijkse puzzel, die als het even kan ook nog eens héél actueel is’. Een voorbeeld uit de week waarin Van Aken zich bij de Ombudsclown meldde: ‘Nog voordat er ook maar één sneeuwvlok was gevallen (en nog voordat het hele land door zware sneeuwval zo’n beetje tot stilstand was gekomen) schotelde de maker de Volkskrant-lezers een filippine voor die de oplossing ‘sneeuwschuiver’ opleverde.’
Het duurde even voor de sneeuwschuiver in Huizen arriveerde. Van Aken: ‘Eind maart 2018 trok ik de stoute schoenen aan om de Ombudsclown eraan te herinneren dat de mij toegezegde sneeuwschuiver tot op dat moment niet was gearriveerd. Begin april (!) van dat jaar werd die alsnog aan mij toegezonden. De in de winter van 2017/2018 in redelijk grote hoeveelheden gevallen sneeuw heb ik daarom nog met mijn oude bezem moeten wegvegen, wat indertijd tot vervelende rugklachten mijnerzijds heeft geleid. Dat is echter niet het treurigste van die verlate toezending. Het treurige ligt meer in het feit dat, sinds de Ombudsclown mij in april 2017 de sneeuwschuiver heeft toebedeeld, er geen enkele reden is geweest de sneeuwschuiver uit de schuur te halen. Door het ontbreken van enige sneeuwval van betekenis tijdens de winter van 2018/2019, om van die in de huidige winter maar niet te spreken, staat de sneeuwschuiver er namelijk nog steeds ongebruikt bij; het prijsje zit er nog ongeschonden op.’
‘Om weldoordachte redenen ben ik feminist (ja, ook heren der schepping kunnen het feministische gedachtegoed omarmen) en uit dien hoofde sta ik 100 procent achter het idee dat vrouwen een gelijkwaardige positie behoren te hebben als mannen’, schreef Rudolf Bohlmeijer uit Brummen. ‘Al vele jaren volg ik de Ombudsclown met veel genoegen. Maar ergens huist bij mij het idee dat de Ombudsclown een man is. De wijze waarop telkenmale gereageerd wordt, doet niet erg vrouwelijk aan.’
De Ombudsclown antwoordde: ‘Ter geruststelling: de Ombudsclown is een vrouw, een vrouw die nu eigenlijk wel benieuwd is wat haar antwoorden ‘niet erg vrouwelijk’ maakt. Zou feminist Bohlmeijer de Ombudsclown ook hebben gemaild als hij vermoedde dat de Ombudsclown een man is, wiens antwoorden niet erg mannelijk aandoen?’
Hij ontving het essayboek Bad Feminist van de Amerikaanse cultuurcriticus Roxane Gay. Doet hij die titel nog altijd eer aan? Bohlmeijer: ‘Wat betreft het boek van Roxane Gay moet ik constateren dat ik niet tot die doelgroep behoor. Ik ben wel feminist, maar de essay’s zijn in mijn ogen toch meer gericht op vrouwen die op vrouwen vallen. Het ligt nog steeds klaar om door te geven aan een paar buurvrouwen die tot die categorie behoren.’
‘Niets fijners dan in de ochtend, met een sneetje brood en een bakske koffie, de Volkskrant doornemen’, mailde Toon Brok uit Vlijmen. ‘Ja, het kan nog fijner: idem, maar dan op de zaterdagmorgen. Echter, nu wordt al twee zaterdagen op een rij het lokale sufferdje door de deur geschoven. Ontsteltenis alom en spoorslags een expeditie ondernomen naar de nabije winkel. De bezorgservice bezorgt me digitale toegang, die ik al heb, en ik hoef die dag niet te betalen. Dat levert een voordeel op van 1,70, terwijl ik in de winkel 4,20 moet afrekenen.’ Of de Ombudsclown kon zorgen voor een tegemoetkoming die meer naar waarde is. ‘Dan ga ik, in voorkomend geval, wel door weer en wind op pad.’
De Ombudsclown stuurde Toon Brok naar de Hema in Den Bosch voor Ombudsclowntompoucen. Hij legde daarop zijn ontbijtritueel vast en toonde zich tevreden. ‘Hiermee is op clowneske wijze een stukje onrecht terecht rechtgezet.’
Niet iedereen blij
De Ombudsclown begon als een rubriek in een rubriek: DiduLab, een testrubriek voor rubrieken ‘waarvan we niet weten hoelang ze leuk blijven’. Niet iedereen begrijpt dat de Ombudsclown het intussen al vijf jaar volhoudt. ‘Na twee jaar van een andere krant te hebben genoten ben ik weer terug bij de Volkskrant’, mailde Jacqueline Kohl kort geleden. ‘Tot mijn verbazing is er maar weinig veranderd, maar dat de ongein van de Ombudsclown nog bestaat verbaast mij in hoge mate!’
De Ombudsclown krijgt vaker klachten over de Ombudsclown. Geert Bril uit Metslawier vond vorige maand dat de Ombudsclown zich er goedkoop vanaf maakte met een paar grapjes over de achternaam van een lezer die zich beklaagde over de plaats van Arnon Grunbergs column Koptekst op de achterpagina. Bril sloot zijn bericht af ‘met gepaste groet’, waarna de Ombudsclown een ansichtkaart voor hem ontwierp.
In 2018 werd de Ombudsclown voor de Raad voor de Journalistiek gedaagd. Die concludeerde dat de Volkskrant niet journalistiek onzorgvuldig handelde door in de rubriek aandacht te besteden aan een brief van een lezer gericht aan de hoofdredacteur. ‘Klager had bij verzending rekening kunnen houden met de mogelijkheid dat de inhoud van zijn brief, die betrekking heeft op berichtgeving in de krant, voor publicatie zou worden gebruikt. Verder is duidelijk dat de column de persoonlijke mening van de Ombudsclown behelst en dat de column satirisch is bedoeld. In dat licht bezien is de gebezigde schrijfstijl niet onaanvaardbaar. Bovendien is klager geanonimiseerd en voor het grote publiek niet herkenbaar.’
