De nieuwe kleren van de zoekbutler

‘Die vraag kan ik niet beantwoorden’, zegt Antonio Gulli. ‘Als ik dat doe, vermoorden ze me eerst en dáárna ontslaan ze me.’

De Italiaanse computerwetenschapper zegt het met een glimlach, maar hij meent het wel. De vraag luidde wat de wonderformule is die de internetzoekmachine Ask.com gebruikt om zich van de concurrentie te onderscheiden. Als technisch directeur voor Europa van Ask.com weet Gulli vanzelfsprekend wat de (rekenkundige) ingrediënten zijn, maar op last van zijn Amerikaanse broodheren houdt hij de lippen stijf op elkaar.

Gulli’s zoekmachine is een dwerg onder de reuzen. Van de 6,4 miljard vragen waarop de Amerikaanse internetters afgelopen maart een antwoord zochten, werd een kleine 6 procent aan Ask.com gesteld. Ter vergelijking: Google kreeg 42 procent van de zoekopdrachten, Yahoo 28 procent en Microsofts MSN iets meer dan 13 procent.

Met 6 procent lijkt Ask.com een te verwaarlozen speler. Maar de zoekmachine ziet elke maand 43 miljoen bezoekers uit de Verenigde Staten langskomen en 137 miljoen uit de rest van de wereld. Dat maakt de website aantrekkelijk genoeg voor adverteerders.

Ask.com is ooit wel een grootmacht op internet geweest. De pioniers kennen de zoekmachine beter onder zijn oude naam Askjeeves, ontworpen in 1996 door twee Californiërs. Garret Gruener en David Warthen bedachten dat internetters het makkelijker zouden vinden als ze in gewone mensentaal vragen konden stellen (‘Wat is de hoofdstad van Kazachstan?’) in plaats van de strakke formules die andere zoekmachines vereisten.

Om de ervaring nog meer te ‘vermenselijken’, kozen Gruener en Warthen als boegbeeld Jeeves, de fictieve butler uit de romans van de Britse schrijver P.G. Wodehouse. Tot de eeuwwisseling was Askjeeves een zeer populaire bestemming op internet, tot de ‘butler’ steken begon te laten vallen en bezoekers hun heil zochten bij nieuwkomers als Google.

Het afgelopen jaar heeft Ask.com hard gewerkt aan zijn terugkeer. Begin dit jaar opende het bedrijf een Europees onderzoekscentrum in de Italiaanse stad Pisa. Nog is het niet meer dan een klein kantoor, verstopt in een historisch pand in een drukke winkelstraat, met een man of twintig in dienst.

Hoewel hij de bijzonderheden niet mag prijsgeven, kan Gulli wel iets zeggen over de gedachte die achter de technologie van Ask.com steekt. ‘Wat we doen, is alle beschikbare informatie op het web op een speciale manier rangschikken. Dat is een andere werkwijze dan die van bijvoorbeeld Google, die de populariteit van een website weegt. Hoe meer andere pagina’s ernaar verwijzen, hoe hoger een site bij Google in de lijst van verwijzingen eindigt.’

Dat kan leiden tot vreemde resultaten. Gulli: ‘Zoek je bijvoorbeeld op internet naar ‘‘python’’, dan zul je bij veel zoekmachines bovenaan de lijst met antwoorden veel verwijzingen vinden naar een programmeertaal met die naam. In plaats van websites met informatie over de slang.’

Ask.com probeert dat te ondervangen door webpagina’s te bundelen in wat Gulli ‘gemeenschappen’ noemt. Elke ‘python’ heeft op internet zijn eigen reservoir aan expertise en daarbinnen kiest Ask.com weer voor de meest gezaghebbende bronnen. De aanpak leidt er ook toe dat bij een kwestie als euthanasie zowel voor- als tegenstanders in de eerste tien zoekresultaten zijn te vinden.

Hoe dat precies in zijn werk gaat – met een algoritme dat Expert-Rank heet – blijft bedrijfsgeheim. Het slimme indexeren is volledig geautomatiseerd. Ask.com heeft software ontwikkeld die websites kan beoordelen. Gulli: ‘Het kan ook niet anders dan met een computer. Je kunt onmogelijk alle informatie op internet door mensen laten rangschikken.’ Het web telt volgens een studie waaraan de Italiaan meewerkte 11,5 miljard pagina’s – en dat cijfer dateert alweer van een jaar terug.

Er zijn in Ask.com meer slimmigheidjes ingebouwd die internetters helpen sneller de informatie te vinden waarnaar ze zoeken. ‘Binoculars’ (verrekijker) geeft een vooruitblik op een webpagina, zodat de gebruiker een idee krijgt van de inhoud voordat hij op een verwijzing klikt en de browser de gekozen webpagina opent.

Bij sommige zoekopdrachten geeft Ask.com de optie ‘Narrow your search’. Een gebruiker die de term ‘Harry Potter’ invoert, krijgt daarin de keuze voorgelegd of hij meer over boeken, over films of over games met de beroemde tovenaarsleerling wil weten.

Een vraag is ook uit te breiden met termen die dicht bij een onderwerp liggen Ask.com noemt bij Potter het Potter-personage Sirius Black, maar ook de tv-serie Charmed), terwijl de zoekmachine ook ‘gerelateerde namen’ voorschotelt (zoals die van Daniel Radcliffe, de Britse puber die de rol van Harry Potter in de film speelt). ‘Smart Answers’ geeft in sommige gevallen direct antwoord, zoals bij de zoekterm ‘Italië’ de hoofdstad, het inwonersaantal en de namen van het staatshoofd en de premier.

In maart introduceerde Ask.com lokale versies voor Italië, Frankrijk en Nederland - samen met Duitsland en Groot-Brittannië de landen die de actiefste internetpopulatie hebben. De Nederlandse website oogt kaal: voor een beter inzicht in de mogelijkheden is de Nederlandse internetter voorlopig nog aangewezen op de Amerikaanse editie.

Gulli heeft niet de illusie dat zijn Europese team, samen met collega’s in de VS en China, een gigant als Google kan verslaan. ‘Ook al doen we dingen beter.’ De zoekvraag ‘hoe word ik gelukkig’ leidt bij Ask.com tot een gerichter resultaat dan bij de grote rivaal. De geest van Jeeves, de behulpzame butler, dwaalt kennelijk nog steeds ergens in Pisa rond.