De nieuwe generatie rappers gebruikt geen coke of xtc, maar pijnstillers of antipsychotica

De nieuwe generatie Amerikaanse rappers gebruikt geen xtc of coke, maar slaappillen, pijnstillers en antipsychotica. In hun muziek verheerlijken ze zelfdestructie en medicijngebruik.

Begin mei pakte Lil Xan, een 21-jarige rapper uit Californië met tatoeages onder zijn ogen en een glimmende grill in zijn mond, zijn telefoon om zichzelf te filmen. ‘Ik wil jullie laten zien wat een psychische stoornis met je doet’, zei hij tegen zijn miljoenen volgers. ‘Dit heb ik net met mijn auto gedaan.’

Hij draaide de lens naar een zwarte Mercedes G-klasse ter waarde van 180 duizend euro. De motorkap en deuren van de zwarte jeep zaten onder de krassen. ‘Ik ben een slaaf van mijn management’, zei hij. ‘Ik heb geen toegang tot mijn bankrekening, ik mag mijn auto niet eens gebruiken. Fuck iedereen.’

In interviews heeft Lil Xan, die zichzelf vernoemd heeft naar het kalmeringsmiddel Xanax, verteld dat hij sinds zijn 18de angstaanvallen heeft, waarvoor hij medicatie gebruikt. In het refrein van zijn grootste hit Betrayed, 194 miljoen keer beluisterd op Spotify, rapt hij: Xans gon' betray you. Op de lyricssite Genius.com schreef hij erbij wat er achter die tekst zat: hij belandde door afkickverschijnselen steeds in het ziekenhuis.

Een nieuwe lichting rappers spreekt openlijk over depressieve gevoelens en mentale aandoeningen, en beschrijft daarbij voortdurend het gebruik van zware pijnstillers, kalmeringsmiddelen en antipsychotica. Ook in Nederland hebben rappers het sinds een jaar of twee over Xanax, vaak afgekort als ‘Xannies’. Hoe moeten we dit fenomeen plaatsen?

Zelfdestructie

Lil Xan, wiens debuutalbum Total Xanarchy in april uitkwam, behoort tot een tamelijk nieuw subgenre dat ‘sad rap’ of ‘Soundcloudrap’ wordt genoemd, naar het platform waar deze artiesten naam maakten. Jonge rappers als Lil Pump, XXXtentacion, Smokepurpp, Lil Skies, Lil Peep, Yung Lean en Lil Uzi Vert oogsten ieder tientallen miljoenen streams en delen een bepaalde sound, esthetiek en thematiek.

Bijna allemaal hebben ze tatoeages op hun gezicht, gekleurde dreads en blinkende tanden. Deze rappers zijn zowel stoer als androgyn, even vaak wit als zwart. Hun invloeden komen net zo goed uit de hiphop als uit de grunge of punk. Op sociale media scheppen ze niet op over geld maar over escapisme en zelfdestructie.

De tracks kenmerken zich door simpele en rafelige lo-fi-producties, een ‘do it yourself’-punkmentaliteit, trapbeats (een populair subgenre van de hiphop uit het zuiden van Amerika met snelle hihats en trage zware bassen) en dromerige en troebele synthesizermelodietjes. Het tempo ligt laag, de raps zijn vaak loom en lui, de flow klinkt als gemompel.

De teksten zijn tegelijkertijd nihilistisch en gedesillusioneerd. Weltschmerz, depressies en andere mentale stoornissen worden expliciet besproken. All my friends are dead / Push me to the edge, rapt Lil Uzi Vert in XO TOUR Llif3, met 781 miljoen Spotify-streams een van de grootste hits van 2017. Daarna zingt hij: I might blow my brain out / Xanny, help the pain, yeah.

Zonder uitzondering rappen deze artiesten over drugsgebruik, met name over ‘prescription drugs’, pijnstillers, kalmeringsmiddelen, opiaten en antidepressiva als Xanax, Valium, Prozac, Vicodin, Adderall, Oxycontin en Percocet (zie onder aan dit artikel voor uitleg). Of ze werkelijk lijden aan aandoeningen als paniekaanvallen en ADHD of dat ze de pillen vooral recreatief gebruiken, blijft meestal onduidelijk.

Popmuziek over drugs is natuurlijk niets nieuws. Van psychedelica in de jaren zestig en zeventig tot coke en xtc in de jaren tachtig en negentig – drugs waren nooit ver weg in de hitlijsten, impliciet of expliciet. Maar de laatste jaren zien we een directheid en letterlijkheid in de drugsverwijzingen die voorheen ondenkbaar was.

In Nederland staat Drank & Drugs van Lil Kleine en Ronnie Flex ('Alle tieners zeggen ja tegen mdma'), dé hit van 2015, symbool voor die ontwikkeling. Sindsdien is het de norm geworden om zeer expliciet over harddrugs te rappen. De rock-’n-roll-aantrekkingskracht daarvan spreekt voor zich. Maar nu is het dus kennelijk óók cool om te rappen over middelen tegen PTSS, slapeloosheid en paniekaanvallen.

Xanax-taart

Elk tijdperk kent zijn drug of choice, bleek uit een onderzoek naar rapteksten van Genius.com. Sinds de jaren negentig tot nu waren opeenvolgend wiet, coke, lean (een mix van hoestdrank en frisdrank) en mdma (‘molly’) populair. De eerste vermelding van Xanax was in 2011 van Tyler, The Creator in het liedje Yonkers. I slipped myself some pink Xannies / and danced around the house in all-over print panties. Hier klinkt de werking van Xanax nog feestelijk, in plaats van afstompend.

Sinds 2016 ging het hard. Grote rappers als Kanye West, 2Chainz, Migos, Future en Young Thug noemden Xanax in hun tracks. De 17-jarige rapper Lil Pump vierde zijn miljoenste volger op Instagram met een taart in de vorm van een gigantische Xanax-pil. Er zaten, schreef hij erbij, 500 tabletten in de taart.

De hunkering naar verdoving hoor je terug in de lyrics: de pijn moet verzacht worden. Zelfs de muziek van nu klinkt wazig, de beats door filters gehaald voor een onder-watergeluid of beneveld gevoel. Die nevelige sound past perfect bij de chemisch opgewekte nonchalance. De tegencultuur van nu is er een van onthechtheid. Zie het credo: zero fucks were given.

Het is niet verwonderlijk dat de Xanax-trend samenvalt met de opiatenepidemie in de Verenigde Staten. Per dag overlijden er 115 Amerikanen aan een overdosis voorgeschreven opioïden en benzodiazepinen, veel meer dan aan heroïne en cocaïne, zelfs meer dan aan wapens, die zo’n 90 sterfgevallen per dag veroorzaken.

Rappers zijn de chroniqueurs van de straat, en de straten stromen vol met pijnstillers. Er klinkt lof voor het feit dat ze mentale aandoeningen uit de taboesfeer halen, maar ook kritiek omdat (recreatief) gebruik van 'prescription drugs' zo genormaliseerd wordt.

Het nihilisme van Xanax-rap loopt bovendien gelijk op met de opkomst van zelfmoord, depressie en burn-outs onder jongeren. Tieners van nu slapen slechter, hebben minder face-to-face-contact met vrienden en voelen zich vaker eenzaam dan de generatie voor hen, blijkt uit meerdere onderzoeken. De smartphone en sociale media worden telkens als oorzaken aangehaald.

Wat de oorzaak ook is: de vreugdeloze teksten van rappers vallen in de smaak bij tieners. Het refrein van de hit Mask Off (600 miljoen streams) van Future bestaat letterlijk uit de staccato gemompelde woorden: Percocets / Molly, Percocets / Percocets / Molly, Percocets. In het lied Rockstar, met 1 miljard streams een van de grootste hits van 2017, zingt rapper Post Malone op een ellendige toon: I've been fuckin' hoes and poppin' pillies / Man, I feel just like a rockstar.

Imago?

Ook in Nederland horen we rappers sinds kort over Xanax. Op hun nieuwe album Leuk heeft De Jeugd van Tegenwoordig het meermaals over hiphops favoriete kalmeringsmiddel. In het lied Torpedo rapt Faberyayo: Eén strip Ritalin / Eén vuist vol Xannies. Op dezelfde track zingt Vjèze Fur: Voor de realiteit / heb ik zeker geen tijd / Ik pop een Xannie of 5 / Das een heleboel kwijl.

Andere populaire Nederlandse rappers die over ‘Xannies’ en 'lean' rappen zijn Ronnie Flex en Bokoesam. ‘In die periode voelde ik me gewoon kut en ik leande heel veel’, zei Bokoesam onlangs tegen muziekjournalist Job de Wit in zijn podcast Studio De Wit. ‘Je wordt er numb van, je voelt gewoon niks meer.’ Inmiddels zei hij gestopt te zijn met lean en Xanax.

Zoals in alle kunst spelen ironie, fantasie en imago een rol. Zeker De Jeugd van Tegenwoordig staat erom bekend hiphopclichés te gebruiken en te bespotten. Bovendien zijn rappers van oudsher bedreven in het creëren van alter ego’s en het uitvergroten van hun persoonlijkheid. Of zoals Jay-Z onlangs tegen David Letterman zei in zijn Netflix-talkshow My Next Guest Needs No Introduction: ‘95 procent van de opschepperij in hiphop is niet waar.’

Zeker sinds de opkomst van sociale media hebben rappers, nog meer dan andere artiesten, geleerd hoe een controversieel imago enorm kan helpen in het vergaren van aandacht. Relletjes worden uitgevochten en opgestookt online, voor maximale reuring. Problematisch daarbij is dat mensen posts op sociale media zijn gaan beschouwen als toneelspel. Kijk naar Lil Xan en zijn gekraste auto. Schept hij op of is het een roep om hulp?

Rapper Lil Peep, door de New York Times de Kurt Cobain van de Soundcloudrap is genoemd, is het schrijnendste voorbeeld van deze exhibitionistische zelfdestructie. Een dag voordat hij een fatale overdosis nam, postte hij een filmpje op Instagram waarin hij Xanax-pillen in zijn mond laat vallen. Een van zijn laatste updates ging gepaard met de tekst: ‘When I die you'll love me.’

Honderdduizenden mensen liketen zijn berichten. Niemand greep in. De schok was des te groter toen bleek dat Lil Peep – onder het toeziend oog van miljoenen – opeens gestorven was, vermoedelijk geveld door een namaak-Xanax-pil die hij van een fan zou hebben gekregen en waar ook fentanyl in zat, de zware pijnstiller waar ook Prince en Michael Jackson aan overleden.

In de hiphopwereld ontstond al gauw na het tragische incident een moment van bezinning. ‘We zouden heel graag stoppen’, twitterde Lil Uzi Vert, nadat hij zijn avatar in een foto van Lil Peep had veranderd. ‘Maar we zitten al het hele jaar aan de Xanax.’ In de dagen daarna beschreef hij zijn afkickverschijnselen, hoe hij zonder inspiratie in de studio zat en zonder reden zijn dierbaren uitschold.

Ook Lil Pump en Smokepurpp kondigden aan te stoppen met Xanax. In interviews distantieerde ook Lil Xan zich van drugs en Xanax. Hij kondigde aan zijn artiestennaam te veranderen naar Diego, zijn echte voornaam (wat hij nog niet gedaan heeft). En op de track Humble zette Kendrick Lamar zich af tegen de zelfmedicatie van rappers: Watch my soul speak / you let the meds talk.

Geen nihilisme dus, maar overgave en betrokkenheid. Als de tegencultuur mainstream én triest dreigt te worden, zullen mensen zich er altijd tegen afzetten. In dit geval: de pillen door de plee spoelen.

Het medicijnkastje

Xanax

Bijnamen: Xannie, Xan, Z-bar, Bricks, Benzos

Producent: Pfizer

Een benzodiazepine die als paniek- en angstremmer en kalmeringsmiddel gebruikt wordt. Alleen verkrijgbaar op doktersrecept. Meestal in de vorm van een witte rechthoekige pil die in vier partjes kan worden opgebroken. Kan verslavend zijn.

Oxycontin, Oxycodone

Bijnamen: Oxy, OC of Hillbilly Heroine

Producent: Purdue Pharma

Een semisynthetische opioïde (want deels gemaakt van natuurlijk opiaat). Als pijnstiller tweemaal krachtiger dan morfine, onder meer voorgeschreven bij ernstige zenuwpijn, na operaties of bij kankerpatiënten. Kan een euforisch effect hebben. Sterk verslavend. Een van de grootste oorzaken van de opiatencrisis in de VS.

Lean

Bijnamen: Sizzurp, syrup, purple drank

Een zelf te mixen drankje, oorspronkelijk uit het zuiden van Amerika, bestaande uit hoestdrank (liefst van het merk Actavis, met daarin de pijnstiller codeïne), frisdrank als Sprite of Mountain Dew en snoepjes, zoals de Jolly Rancher-zuurtjes. De codeïne zorgt voor een euforisch verdovend gevoel.

Fentanyl

Bijnamen: Apache, China Girl, Jackpot

Producent: Janssen

Zeer krachtige synthetische opioïde pijnstiller, ongeveer 80 keer sterker dan morfine. Wordt gebruikt bij hevige langdurige pijn, zoals na operaties en bij zware verwondingen. Komt in verschillende vormen: pleisters, injecties, neusspray, zuigtabletten. Sterk verslavend.