De nieuwe directeur van Witte de With weet nu al dat ze kritiek gaat krijgen

Vier maanden leidt directeur Sofía Hernández Chong Cuy (42) nu kunstcentrum Witte de With. Ze voelt zich thuis in Rotterdam, vertelt ze. Vorige maand bezocht ze een kunstenaar in ­Berlijn en betrapte ze zichzelf al op heimwee. Toch had ze geen gemakkelijke start.

Witte de With zal niet lang meer Witte de With heten. Dat beloofde de raad van toezicht vorig jaar nadat de kunstinstelling in de Witte de Withstraat kritiek had gekregen op de naam. Die verwijst naar VOC-zeevaarder Witte Corneliszoon de With (1599-1658). Het besluit tot naamsverandering leidde wederom tot verhitte reacties.

Hernández Chong Cuy was toen al aangenomen, maar nog niet begonnen. Naast het samenstellen van een interessant programma, waarvoor haar voorganger Defne Ayas veel is geroemd, wil ze er de komende tijd voor zorgen dat de instelling ‘inclusiever’ wordt. Zondag openden haar eerste tentoonstellingen. Wanneer er een nieuwe naam op de gevel komt staan, kan ze nog niet zeggen.

Waarom wilde u directeur worden van Witte de With?

Ik kreeg over dit instituut les in New York op de curatorenopleiding aan Bard College. Hier werden kunstenaars getoond die verder nog nergens te zien waren. Ik denk dan aan de tentoonstelling met ­Hélio Oiticica in 1992 en de programmareeks over Arabische kunst onder leiding van Catherine David. Later bezocht ik Nederland vanwege de vooruitziende exposities.

Wat hoorde u over de discussie rond de naamsverandering?

De bijeenkomsten rondom het project Cinema Olanda: Platform (waarin werd geopperd dat Witte de With een ongepaste naam is, red.) waren besloten, daar was ik niet bij. Ik kwam op de hoogte via de kennisgeving en de open brief. Ik woonde toen nog in New York, waar ik veel las over de ontstane commotie rond het schilderij van Dana Schutz op de Whitney Biennale, de standbeelden in Virginia en de controverse rondom de installatie van Sam Durant bij The Walker Art Center (zie kader rechts). Gezien die context was het geen verrassing dat de naam van Witte de With werd bevraagd. Wat me wél verraste was dat Rotterdam overal als voorbeeld werd aangehaald.

Hoe is het voor u?

Het is een interessante uitdaging. Ik kom uit Mexico, een voormalige kolonie, daardoor kijk ik hier anders naar dan bijvoorbeeld jij. Common sense is een mythe. Ik zal worden bekritiseerd, wat ik ook doe. Maar juist in culturele instellingen moeten we over de betekenis van onze symbolen nadenken. Elke dag praat ik over deze kwestie. Er zijn mensen met wie ik graag in gesprek wil gaan, maar die mijn uitnodiging nog niet hebben geaccepteerd.

Waarom ligt het zo gevoelig?

Het is alsof je een wond aanraakt of wijst naar een litteken dat niemand wil zien.

Trof u de medewerkers getraumatiseerd aan?

Het is emotioneel zwaar geweest. Maar zij hebben heel goed gereageerd. Zij zijn het gesprek aangegaan, hebben open bijeenkomsten georganiseerd, veel gelezen en geleerd.

Is er al een nieuwe naam?

Ik heb een voorstel ingediend bij de raad van toezicht over de stappen die we zullen nemen. Ik heb hier binnen Witte de With een taskforce samengesteld en ik wil het met veel betrokkenen bespreken, zoals kunstenaars en critici.

Hoe lang gaat dat duren?

Belangrijke structurele veranderingen hebben tijd nodig. Dit is geen marketingcampagne, maar een filosofisch onderzoek: hoe visualiseer je bepaalde problemen? Hoe betrek je mensen die met die problemen te maken hebben? Kijk, niet alles hoeft voor iedereen leuk te zijn. Tentoonstellingen bestaan zodat we het perspectief van iemand anders kunnen zien.

Wat gaan we in Witte de With zien onder uw directeurschap?

Beneden komt een experimentele ruimte ‘Zonder titel’, een tentoonstellingsruimte slash boekwinkel slash café slash klaslokaal, die moet mede door jongeren uit de stad, door medewerkers en door ons publiek worden bepaald. Verder werk ik met kunstenaars die zich op onderzoek baseren, op veldwerk en op samenwerkingen met plaatselijke gemeenschappen. Ik wil hier laten zien hoe dat kunstenaarsonderzoek materialiseert. Zoals de schilderijen die Irene Kopelman maakte op basis van haar reizen naar afgelegen gebieden, de performances en sculptuur van Teresa Margolles over Venezolanen die naar Colombia vluchten en de verfpigmenten die Susana Mejía in het Amazonegebied vond.

Ik las dat Susana Mejía de kunst- wereld de rug had toegekeerd.

Dat heeft te maken met de nadruk die de westerse kunstwereld legt op specialistische kunsttaal, daar knapte zij op af. Zij baseert zich op praktijken van native americans. Kijk, er speelt angst, overal. Angst om afgewezen te worden, buitengesloten te worden. Dat speelt ook bij de naamsverandering.

Op welke manier?

Mensen zijn bang dat met een naamsverandering de geschiedenis wordt uitgewist. Waarom zou die angst belangrijker zijn dan de angst dat delen van de geschiedenis niet erkend worden? Sommigen vrezen het uitwissen van de geschiedenis, anderen vrezen dat zij zijn uitgewist.

Wat staat er tegenover die angst?

Dappere en uitzonderlijke kunstenaars. Ik zal uitleggen waarom wat je hier straks ziet hedendaagse kunst is: niet omdat het nu gemaakt is, maar omdat het eerder niet gemaakt had kunnen worden. Vrouwen hadden eerder geen kans! De generatie van onze moeders kon echt niet op expeditie naar het Amazonegebied. Ik vind dit een heel goede tijd voor kunst.

De komende maanden zijn vijf nieuwe presentaties in kunstcentrum Witte de With te zien, met werk van o.a. Angie Keefer, Irene Kopelman, Teresa Margolles en Susana Mejía.