De nattepatatformule van Ilke

'Wat idioot dat jullie me deze prijs hebben gegeven.' Dat zei Ilke Paddenburg toen ze een paar weken geleden de Colombina won, de prijs voor de beste vrouwelijke bijrol in het theater voor haar vertolking van Marie in Een soort Hades. Het was niet koket. Niet vals bescheiden. Natuurlijk, dit wist ze: Marie, de jonge vrouw die een eind aan haar leven wil maken, is een typische nominatierol. Zo goed geschreven dat... Nee, niet dat iederéén er een prijs mee zou winnen; ze wil haar eigen prestatie niet naar beneden halen. Maar wel: zo goed geschreven dat de kans groot is dat je ermee in de prijzen valt.

Het idiote zat 'm in het feit dat ze het moest opnemen tegen Sylvia Poorta, van wie ze op de toneelschool les heeft gehad. In Huis Oostpool, waar ze deze weken te zien is in een nieuw stuk van theatermaker Joeri Vos, zit Paddenburg achter een bordje eten: 'Sylvia Poorta! Dat is nogal een naam. Terwijl die van mij nog nergens dik staat geschreven.'

Ilke Paddenburg (28) wordt gezien als een van de grootste talenten van haar generatie. Uit het juryrapport: 'Haar diepe wanhoop speelt Paddenburg zo concreet, dat je het bijna kunt vastpakken.' Hans Croiset, éminence grise van het theater, blogde: 'Ik heb de geboorte van een groot talent gezien.' Om dat in perspectief te plaatsen: die opwinding had hij twee keer eerder gevoeld, bij een jonge Pierre Bokma en bij een jonge Halina Reijn. En Hein van der Heiden, die haar vader speelde in Een soort Hades, zegt: 'Ilke durft alles. Voor zo'n emotioneel kwetsbare rol als die van Marie heeft ze diep in zichzelf moeten afdalen. Dat heeft ze op een manier gedaan die je vaak pas ziet bij acteurs die verder zijn in hun carrière.'

Discozwemmen

Paddenburg: 'Elke avond voor de voorstelling begon, dacht ik: ik heb geen zin, ik voel me goed en nu moet ik weer drie uur door allerlei emoties heen, me kwaad maken en tranen met tuiten huilen. Maar elke keer had ik na die drie uur het gevoel dat je na discozwemmen hebt: van tevoren heb je geen zin in het koude water, maar als je er eenmaal doorheen bent en een avond van alles hebt meegemaakt, zit je daarna met je natte patat: toch een leuke avond gehad.'

Zaterdag gaat De lankmoedigen in première, geschreven en geregisseerd door Joeri Vos. De voorstelling speelt zich af rond het ziekenhuisbed van de in elkaar geslagen transgender Hansje. Naast een satire over de verdraagzame mens is De lankmoedigen ook een eerbetoon aan de ploeteraars die in de schaduw werken, staat er op de website van Toneelgroep Oostpool. Maar vraag Ilke Paddenburg in deze fase niet naar het hoe en waarom van haar rol, het duizelt haar zo vlak voor de première, waarin ze steeds losse fragmenten repeteren. Dit is wat haar betreft de zin waar het stuk om draait: 'Fuck de succesformule. We moeten de mislukkingen vieren en koesteren, want een van hen zal er voor zorgen dat we blijven bestaan.'

Met de ziel onder de arm

Haar wieg stond in Noordwijk. Een gezin met vijf kinderen, waarvan zij de oudste is. Vader heeft een kapsalon, moeder een kinderkledingwinkel. 'Het was altijd chaos bij ons thuis. Ik heb een niet-opvoeding gehad. Niet uit overtuiging, meer uit onvermogen van mijn ouders. Leuk onvermogen. Weer een avond geen eten op tafel? Ga maar patat halen. We hebben alles zelf moeten uitzoeken. Dat had verkeerd kunnen uitpakken, maar dat is niet gebeurd. Het gebrek aan opvoeding heeft bij ons alle vijf creativiteit aangewakkerd, en eigengereidheid. Er zitten drie acteurs in de familie.'

Nadat Paddenburg vijf jaar geleden afstudeerde aan de toneelschool in Arnhem, ging ze als freelancer aan de slag. Ze stond in het theater met het Arnhemse gezelschap Keesen en Co en speelde een jeugdvoorstelling bij Oostpool. 'Ik heb de eerste jaren vooral in de komische hoek gezeten. Gekke dingetjes en timing. Thuis dacht iedereen dat ik cabaretier zou worden, omdat ik vaak verhalen vertelde waar iedereen om moest lachen.'

Nu zal de telefoon wel roodgloeiend staan, dacht ze na het winnen van de Colombina. Maar: 'Ik ben alleen gebeld voor een gratis horrorfilmpje.' Het is het lot van elke freelancer in de theaterwereld: hopen dat je wordt gevraagd voor een mooie rol, en dat de klussen op elkaar aansluiten. 'Anders vallen er gaten in je agenda en dan zit je toch met je ziel onder je arm over het leven na te denken.'

Of ze niet liever een vaste aanstelling zou hebben bij een groot gezelschap? 'Dat is zo'n hypothetische vraag. Die vaste aanstellingen zijn er bijna niet meer. Als je een gezelschap ziet als een familie, dan kom je als acteur verder doordat je elkaar door en door kent en het achterste van je tong durft te laten zien. Maar je kunt ook vastlopen in die familie omdat je altijd dezelfde rol krijgt toebedeeld. Dan is de vraag: waar eindigt verdieping en begint voorspelbaarheid? Het leuke van freelancer zijn, vind ik nu nog: steeds met andere mensen werken en daardoor nieuwe registers opentrekken.'

De lankmoedigen, première zaterdag 22/10, daarna tournee.