De man bij wiens dood de Joden in Warschau hun winkels sloten

Neurenberg, 30 juli 1904

Mooi weer. Met Hugo en Fred naar Heilbrunn gereden. Tot 4 uur gebabbeld voor hotel de l’Europe. Hugo vertrekt, Fred en ik gaan naar München. Alleen door naar Neurenberg, waar ik om 1 uur ’s nachts aankom in hotel Württemberger Hof.

Nog eenmaal het verhaal over Theodor Herzl (op 3 juli 1904 overleden zionist, red.) dat gisteren zo’n indruk maakte op Hugo; namelijk dat deze man, bij wiens dood de Joden in Warschau hun winkels sloten om in de synagoge te gaan bidden, waarna paniek uitbrak door het gerucht dat Port Arthur was gevallen en de commandant de Joden door kozakken terug liet jagen; dezelfde man aan wie de Engelse kranten lange hoofdartikelen wijdden; wiens weduwe condoleances van alle grote vorsten ontving; die een vooraanstaande positie in de ­wereld innam en acht dagen voor zijn overlijden, in een voorvoelen van zijn dood, twee uur lang tegen mij filosofeerde over de vraag of hij nu een schrijver van de eerste of de tweede rang was; die twee jaar geleden, op het toppunt van zijn leven, in de Bosporus voor anker lag, wachtend op het moment dat hij bij de sultan zou worden ontboden – deze man dus, die het ondanks alles geen dag kon vergeten dat de ­toneelstukken van ­Lothar werden uitgevoerd en de zijne níét.