'De Malinese muziek zal nooit zwijgen'

Voor iemand die net per vliegtuig en tourbus uit een overspannen Afrikaans conflictgebied is komen rollen, maakt de Malinese muzikant en bandleider Bassekou Kouyaté een uiterst ontspannen indruk. Op de Utrechtse Vredenburgmarkt slentert Kouyaté zaterdagmiddag langs viskraam en notenbar, het oor constant aan de smartphone, in schaterlachend contact met het thuisfront. Niet bepaald een man die gebukt gaat onder de spanningen in het land van herkomst en zo te horen houden ze er in Bamako ook de moed wel in.

'Weet je', zegt Kouyaté, een paar uur voor zijn optreden in het Utrechtse podium Rasa, 'ik snap best dat iedereen zich in het Westen druk maakt om de situatie in Mali, vooral ook omdat er westerse militairen actief zijn. Maar gek genoeg leeft de oorlog in Mali zelf een stuk minder. Pas als we het land uitgaan en hier komen spelen, moeten we weer over die oorlog praten. Best vermoeiend. Ja, er zijn spanningen in Bamako, ook na de recente aanslag van moslimextremisten op een restaurant. Maar Mali is altijd een land van tegenstellingen geweest, van bevolkingsgroepen die met elkaar de problemen moeten zien op te lossen. Waar Toearegs strijden voor een separate staat. Dat nu de jihadisten proberen het land in gijzeling te nemen is zorgelijk, maar er is niemand die denkt dat ze in Bamako een poot aan de grond krijgen. Van alle moslims die ik ken, is er niet één die zou willen leven onder een sharia, die zou willen dat van dieven de handen worden afgehakt. Een belachelijk idee. Gaat niet gebeuren, die extremisten zullen het binnenkort weer voor gezien houden in Mali, geloof me nou maar.'

Hij is duidelijk iemand die de ellende bestrijdt met relativering en zelfs een opmerkelijke achteloosheid. Wegwerpgebaren, als de steeds herhaalde dreigementen van Malinese terreurcellen ter sprake komen. Al jaren geleden riepen islamitische fanatici dat musici in Mali moesten zwijgen. Wie zich nog zou wagen aan de goddeloosheid van de 'haram' verklaarde muziek, zou dat met de dood moeten bekopen.

Nu laat Kouyaté zich niet snel bang maken - dat zie je ook wel aan zijn onverzettelijke verschijning: een beer van een kerel. Dus nam Kouyaté twee jaar geleden in Bamako doodleuk een daverend Afrikaans album op, Jama Ko. Midden in de stad, in een studio die weigerde onder jihadistische druk de deuren te sluiten. Vorige week verscheen opvolger Ba Power, een al net zo zinderende Afrikaanse plaat, wéér opgenomen in hartje Bamako. Kouyaté: 'De Malinese muziek zal nooit zwijgen. De muziek is de hartslag van het Afrikaanse continent.'

Bassekou Kouyaté is de meest opwindende Malinese muzikant van het afgelopen decennium. In zijn band Ngoni Ba, met echtgenote Amy Sacko als zangeres, laat hij de eeuwenoude houten oergitaren, de ngoni's, razen in opmerkelijk moderne Afrikaanse rock. Met die zinderende en opzwepende muziek trad hij ver buiten de grenzen en beperkingen van de wereldmuziek. Kouyaté speelde op alle grote westerse popfestivals, inclusief Lowlands, Glastonbury en Roskilde. Hij speelde met grote westerse muzikanten, is herhaaldelijk uitgeroepen tot Afrikaanse artiest van het jaar en werd genomineerd voor een lange reeks muziekprijzen.

Opmerkelijk dat Kouyaté en zijn band Ngoni Ba juist in deze getroebleerde Malinese tijden tot grote artistieke daden komen. En niet alleen hij: de laatste jaren werd een opvallend sterke reeks Malinese muziek uitgebracht; van zangeressen als Fatoumata Diawara, van de 'koningin van Timboektoe' Khaira Arby en natuurlijk van de in noordelijk Mali gevestigde Toearegband Tinariwen.

Komt de Malinese muziek juist onder politieke en religieuze druk tot bloei, omdat er in moeilijke tijden nu eenmaal veel te vertellen valt? 'Zou kunnen', zegt Kouyaté, 'maar dat geldt niet voor mij. Dat Ngoni Ba het nu zo goed doet, komt omdat de band evolueert en simpelweg steeds beter wordt. Ja, mijn nieuwe plaat klinkt harder en gemener dan de vorige, maar niet omdat ik verbitterd ben geraakt door de toestand in mijn land. Het is gewoon de volgende stap in mijn zoektocht naar de volmaakte Afrikaanse rock.

De liedjes op Ba Power gaan ook niet over de situatie in Mali, maar over grotere en meer universele thema's. Over de beroerde situatie waarin vrouwen zich wereldwijd bevinden, bijvoorbeeld. Dat houdt me momenteel erg bezig. In mijn wijk in Bamako moest ik pas een vrouw naar het ziekenhuis vervoeren in mijn auto die zwaar was mishandeld door haar man. Of ik haar misschien even naar de dokter kon brengen voor een behandelingetje, alsof het de normaalste zaak van de wereld was. Als je het mij vraagt, is de beroerde positie van de vrouw een veel groter probleem dan het opkomende extremisme. Juist omdat misbruik van vrouwen in alle lagen van de bevolking voorkomt, in alle culturen. Daarover moet mijn muziek gaan, niet over dat stelletje extremisten dat het nu probeert te verzieken in Mali.'

En Kouyaté zal die muziek altijd blijven vertolken op de ngoni, dat curieuze antieke snaarinstrument dat in Afrika bijna uit het culturele leven verdwenen was. Kouyaté: 'Het is het hogere doel in mijn leven: de ngoni behouden voor de volgende generaties. In Afrika speelde bijna niemand meer op de ngoni, omdat de elektrische gitaar voor jonge musici veel aantrekkelijker is. Maar volgens mij is de ngoni de sleutel tot de hele Afrikaanse cultuur, waar eeuwenlang muziek op is gemaakt en waarmee we ook nog jaren vooruit kunnen. Dat ik de ngoni elektrisch versterk, door effecten trek en zwaar laat vervormen door wahwah en distortion, wordt me in Mali niet door iedereen in dank afgenomen. Er zijn traditionalisten die vinden dat de muziek niet mag veranderen. Maar ik denk er anders over. Heel Afrika loopt nu toch ook met een mobiele telefoon? Waarom zou de vooruitgang dan niet mogen klinken in de Afrikaanse muziek?'

_{De plaat Ba Power van Bassekou Kouyaté & Ngoni Ba is verschenen bij Glitterbeat/ Xango. Ngoni Ba speelt 13/5 in Muziekgebouw Frits Philips, Eindhoven en 14/5 in de Oosterpoort, Groningen.}