De luisterhemel binnen handbereik: nieuwe initiatieven gaan het streamen van klassieke muziek verbeteren

Liefhebbers van klassieke muziek zijn niet te benijden. Dat beweert tenminste een handjevol jonge bedrijven dat een prille markt betreedt: het streamen van klassieke muziek. Breed meten ze de plagen uit waarmee de popreuzen Spotify en Apple Music de gevoelige klassieke oortjes zouden teisteren.

Het begint er al mee dat die laatste muziek doorseinen in gecomprimeerde kwaliteit. Afgeknepen geluid, bah! Probeer met hun op pop toegesneden zoekfunctie verder maar eens een klassiek meesterwerk te vinden. Dan de afspeellijsten: die lijken wel samengesteld door toondove kleuters. En cd-boekjes? Ho maar. Geen teksten en operalibretto’s om je een avond lang in te begraven.

Bieden de gespecialiseerde nieuwkomers meer streamingplezier? Om die vraag te beantwoorden vlooien we zeven diensten uit: de klassieke uitdagers Idagio, Primephonic en MeloMe, de gemengde aanbieders Tidal en Qobuz, en de beschimpte giganten Spotify en Apple Music. Met acht praktische zoekvragen leggen we ze op het rooster.

1. Hoe groot is de catalogus?

We beginnen met een dieptepeiling. Welke streamingdienst heeft de ruimste voorraad van een vaak opgenomen meesterwerk, zeg Beethovens Zevende Symfonie? Tidal hoest ruim driehonderd albums op (inclusief enkele verdubbelingen), Spotify volgt met 225, Qobuz vindt er 180. MeloMe is de hekkensluiter met tien. Intussen is het eerste waarschuwingslampje rond het zoeken in streamingdiensten aangesprongen. Bij Tidal maakt het uit via welk apparaat je de Zevende van Beethoven wilt vinden. De iPad toont alle driehonderd opnamen, de Windows-desktop stopt bij vijftig.

2. Kan ik ook verse waar beluisteren?

U kent de sensatie: de nieuwe plaat van die-en-die móét u horen. We laten de zoekmachines los op Mahler; zijn Vijfde Symfonie is zojuist opgenomen door het Zweeds Radio Symfonieorkest onder dirigent Daniel Harding. Het album is bij alle diensten te beluisteren, behalve bij MeloMe. Staat tegenover dat MeloMe als enige een recente Edisonwinnaar in huis heeft: de box met liveopnamen vanuit het Concertgebouw, door de Russische klaviermagiër Emil Gilels. Kras geval is het nieuwe Mozart-album van violist Isabelle Faust en pianist Alexander Melnikov. Hebben we niet, beweert Qobuz op zijn mobiele apps. Hebben we wel, zegt Qobuz op zijn desktop-app.

3. Wat als er meerdere artiesten met dezelfde naam bestaan?

De weg naar dirigent André Rieu (1917-1992) ligt bezaaid met voetangels en klemmen. Zijn beroemde zoon heet immers ook André Rieu. De echte wereld duidt de twee daarom aan met ‘senior’ en ‘junior’, maar die nuance gaat algoritmen boven de pet. MeloMe noemt de jonge Rieu in een tekstje over de Mastreechter Staar. Idagio vindt senior, maar toont de kop van junior. Ook de rest gooit vader en zoon vrolijk op een hoop.

4. Wat als je een naam op verschillende manieren kunt spellen?

Russen zijn de schrik van elke streamingdienst. Of beter gezegd: de manier waarop je de naam van Russische componisten spelt. Neem Дмитрий Шостакович. Wij kennen hem als Dmitri Sjostakovitsj, maar elders schrijven ze Schostakowitsch (Duits), Chostakovitch (Frans) of Shostakovich (Engels). We houden ons van de domme en typen ‘Sjostakovitsj’ in. Dit hadden we niet verwacht: de popmoloch Spotify wint. Al na vier letters duiken handenvol Sjostakovitsj-albums op (die mysterieus genoeg weer verdwijnen als we de naam aftypen). Idagio en Primephonic kennen geen Sjostakovitsj. Tidal en Qobuz vinden elk één album, afkomstig van Nederlandse musici. MeloMe heeft er geen problemen mee, al herspelt die Nederlandstalige dienst de naam in het zoekscherm stiekem als ‘Shostakovich’.

5. Is er voldoende aanbod voor fijnproevers?

Ook fijnproevers kunnen voor hun pareltjes terecht bij de streamingdiensten. Je zou bijvoorbeeld denken: schrijf Mikrophonie I van de Duitse avant-gardecomponist Karlheinz Stockhausen maar op je buik. Aan dat halve uur bonk-, schraap- en raspgeluiden valt geen cent te verdienen, toch? Nou, alle diensten blijken het stuk aan te bieden, in die ene uitvoering op het Amerikaanse kennerslabel Mode Records.

6. Hoe is het gesteld met het aanbod van playlists?

Die zijn ruim voorradig. Stel, u zoekt klanken bij een maandagochtendblues. Maakt niet uit wat, als het maar melancholiek is. Alle streamingdiensten schieten te hulp met playlists, oftewel themacollecties die met algoritmen of gewoon met de hand zijn samengesteld. Tidal kent ‘Autumn Piano’, gevuld met herfstige pianomuziek van Erik Satie tot Philip Glass. Qobuz schuift ‘Melancholia I’ naar voren. Idagio heeft de functie ‘Moods’. Selecteer een stemming, van bedroefd tot feestelijk, en het muzikale equivalent stroomt uw oren binnen.

7. Zijn de ‘Hollandse meesters’ goed vertegenwoordigd?

U pikt ergens op dat de Nederlandse dirigent Willem van Otterloo (1907-1978) het Haagse Residentie Orkest in de jaren vijftig opstuwde tot de wereldtop. Van die man wilt u iets horen, en wel nu. Apple Music serveert bijna tachtig Van Otterloo-albums uit. Spotify houdt het op een dikke vijftig. De rest hobbelt erachteraan met zestien (Qobuz) of minder.

8. Kan ik het cd-boekje lezen?

Popfans die vooral luisteren naar tracks uit het hier en nu, zullen erom lachen. Maar voor liefhebbers van klassiek is een cd-boekje van levensbelang. Het genre put nu eenmaal uit duizend jaar muziek, van middeleeuwse kerkzang tot aan de nieuwste compositie van Louis Andriessen. Wie zijn Bach-cantates even niet op orde heeft, is reuze geholpen met een boekje dat de achtergrond schetst en in één moeite door de gezongen teksten toont. Twee streamingdiensten hebben dat begrepen. MeloMe laat bij een beperkt aantal producties door de boekjes bladeren. Qobuz levert ze bij recente albums vrijwel standaard.

Ons advies

De ideale streamingdienst voor klassieke muziek bestaat nog niet. Bij de aanstormende specialisten (Idagio, Primephonic, MeloMe) groeit de catalogus met de dag, maar vooralsnog leggen ze het af tegen de gemengde aanbieders. Gaat u voor een grote collectie in gecomprimeerd geluid, kies dan Spotify. Vindt u een Nederlandstalige omgeving prettig, probeer dan MeloMe. Zoekt u geluid in hoge resolutie, probeer dan Tidal en Qobuz, en kijk welke het best bevalt. Eist u én een brede catalogus én een voorraad cd-boekjes én uitstekend geluid, dan blijft er op dit moment maar één streamingdienst over: Qobuz.

Over geluid

Niets is zo omstreden als geluidskwaliteit. Raakt de een al ontroerd door Bach uit een transistorradio, de ander spendeert tienduizenden euro’s aan de perfecte akoestische reproductie. Wij zeggen: ga af op uw oren. Geneer u niet als u de klank van Spotify en Apple Music wel prima vindt. Maar beknibbel evenmin als u in muziek van cd-kwaliteit of hoger meer rust, diepte of sprankeling hoort.

Streamingdiensten versturen ingepakte, samengeperste bestanden. Sommige methoden om geluid in en uit te pakken veroorzaken kwaliteitsverlies, zoals die van Spotify (Ogg Vorbis) en Apple Music (AAC). Andere protocollen werken zonder verlies (lossless). Het veelgebruikte audioformaat FLAC streamt muziek in cd-kwaliteit (16 bit/44.1 kHz) of hoger.

High resolution, oftewel hi-res, is in de klassiekestreamingbusiness het toverwoord. Of u die luisterhemel ook bereikt, hangt af van veel factoren. Hoe presteren bijvoorbeeld uw versterker en uw speakers? Knijpt een bluetoothverbinding de geluidsstroom af? Hoe is de akoestiek van de kamer? Wat voor koptelefoon gebruikt u? Wie kritisch is op geluid, heeft huiswerk.