De Lakenhal: van muurbloempje naar brutaal zusje ★★★★☆

Met de renovatie van De Lakenhal vestigt architectenbureau Happel Cornelisse Verhoeven definitief zijn naam.

De Lakenhal zat gevangen in een verkeerd lichaam. Het brutale kleine zusje van het Rijksmuseum, zo zag directeur Meta Knol het museum voor kunst, kunstnijverheid en geschiedenis van de stad Leiden. Maar met zijn verrommelde, krappe en weinig zichtbare gebouwencomplex, bestaand uit de ‘Laecken-Halle’ aan de Oude Singel uit 1641, de Harteveltzaal (1890) en de Papevleugel (1921), was het eerder een muurbloempje.

Maar nu, na ruim vijftig jaar plannenmaken, is in navolging van het Rijks ook de Lakenhal grootscheeps verbouwd en staat daar dat brutale zusje aan de Lammermarkt: de uitbreiding van het museum. Een kloek pand opgetrokken uit groen-grijze baksteen, gemetseld in ‘puntig’ muizentand-verband; net of de gevels bedekt zijn met studs.

Het valt op en past tegelijk op zijn plek, doordat de kleur van de baksteen hetzelfde is als het natuursteen in de voorgevel terwijl het metselpatroon de puntdakvorm van de aangrenzende huisjes volgt. Naar boven toe gaan de stenen vloeiend over in een reeks puntvormige erkers - drie verdiepingen hoog - die de ‘kop’ vormen waarmee het gebouw zich aan de stad presenteert.

Met de renovatie van de Lakenhal vestigt architectenbureau Happel Cornelisse Verhoeven, opgericht in 2008, definitief zijn naam. Ninke Happel, Floris Cornelisse en Paul Verhoeven hebben een voorliefde voor het werken met bestaande gebouwen, waarbij ze oud en nieuw, traditie en moderniteit, moeiteloos met elkaar weten te verweven. Ze verbouwden eerder het Noord-Hollands Archief in Haarlem en wonnen in Vlaanderen via de zogenoemde Open Oproepen die de overheid organiseert een aantal mooie opdrachten; daar gelden ze inmiddels als een ‘groot bureau’. Het was tijd om ook aan Nederland te tonen dat ze de fase van jong talent voorbij zijn. Van de speciaal voor dit project vervaardigde baksteen tot de op maat gemaakte eiken meubels en messing deurkrukken; ze hebben ze alles uit de kast gehaald om van dit museum een gesamtkunstwerk te maken.

De opdracht die ze in 2014 wonnen was drieledig. Het complex moest gerestaureerd worden, alle installaties vervangen, en er werd gevraagd om extra tentoonstellingszalen, publieksruimtes, kantoren en laad- en losruimte. Knap hoe de ontwerpers al die ruimtes in een relatief kleine nieuwbouwvleugel gepuzzeld hebben, die past bij het curieuze karakter van het museum.

Driehonderdvijftig onderdelen uit de gebouwen – gevelstenen, ramen, trappen – behoren namelijk tot de collectie, wat Knol tot het besluit bracht om het hele 17e-eeuwse monument tot collectiestuk te benoemen en voor bezoekers als zodanig leesbaar te maken. Happel Cornelisse Verhoeven zocht daartoe samenwerking met de Britse restauratiearchitect Julian Harrap, die onder meer werkte aan de renovatie van het Neues Museum in Berlijn. Hun ‘redigerende’ werkwijze is even gewaagd als geslaagd.

De lompe glaskap die in de jaren negentig over het voorhof was gebouwd, is verwijderd, de – in de loop der tijd aangebrachte - witte verf van de natuurstenen voorgevel gekrabd. Wat er uit zag als een neo-classicistische ‘slagroomtaart’ ademt nu weer de sfeer van de oude lakenstad; als je door de toegangspoort binnen stapt, is het alsof je in een Hollandse Meester belandt.

De monumentale Joristrap op het achterhof, in 1874 ontworpen om het voormalige bedrijfsgebouw als museum voor publiek te ontsluiten, hebben de architecten een paar meter westwaarts in de nieuwbouw geschoven. De installaties waar de ruimte mee vol was gebouwd, zijn weggewerkt in de stalen liggers van een fraai glasdak en de nieuwe binnengevel voor de Harteveltzaal. Zo is het hof vrijgespeeld; dit is nu het centrale binnenplein van het museum, van waaruit je gemakkelijk je weg naar de zalen vindt, en rondom zicht hebt op vier eeuwen museumgeschiedenis. De sporen van de talloze verbouwingen zijn zichtbaar gelaten in het metselwerk.

Minder geslaagd zijn de aluminium kozijnen in de erkers, die vlak in de achtergevel geplaatst zijn en deze een gesloten uitstraling geven, temeer omdat de begane grond met de laad- en lospoort ook dicht is. Gelukkig is er is het enorme boograam in de grote tentoonstellingszaal, dat als een groot oog vrijmoedig de stad in kijkt, en waardoor passanten een blik naar binnen kunnen werpen.

_{Waar interessante en spraakmakende verhalen online en in de krant ophouden, gaat het Volkskrantgeluid verder. Wat is een zwart gat precies? En hoe gaat het eraan toe in tbs-klinieken? Onze verhalenmakers leggen het uit.}