De Grote Oorlog als aaneenschakeling van onbeduidendheden

De Grote Oorlog in het klein, dat is de kortste samenvatting die je kunt geven van de nieuwste roman van Jean Echenoz, 14. Anthime, een onopvallende, 23-jarige administratief medewerker in een schoenenfabriek in de Vendée is de hoofdpersoon. Samen met zijn vrienden wordt hij in augustus 1914 naar het front in de Ardennen gestuurd. Met zijn gebruikelijke gevoel voor understatement beschrijft Echenoz hun ervaringen.

In het begin is het nog wel prima, behalve dat ze alleen maar cornedbeef uit blik te eten hebben en dagen achtereen moeten lopen. Maar na enkele weken komen ze in de voorste linies terecht en zijn er behalve de vijand vóór hen, de gendarmes áchter hen, ook luizen en ratten mét hen, die alle gezamenlijk hun het leven in de loopgraven behoorlijk zuur maken.

Luchthartig

Met de jaren is Jean Echenoz' stijl steeds kaler geworden. Zijn manier om luchthartig en met distantie te schrijven over de ernstigste zaken is gebleven. Net als zijn oog voor bijzondere details.

In 14 is de bepakking van de Franse soldaat in de Eerste Wereldoorlog hiervoor exemplarisch. In twee pagina's beschrijft Echenoz de ransel ('model 1893 bijgenaamd 'ruitenaas' (...) woog aanvankelijk, leeg, maar zeshonderd gram') en wat er allemaal in gaat en aan gehangen wordt. Om uiteindelijk te concluderen: 'Het geheel van dat bouwwerk kwam dan minstens rond de vijfendertig kilo te liggen, bij droog weer. Voordat het dus begon te regenen.'

Onbeduidendheden

Juist doordat Echenoz' verhaal van onbeduidendheden aan elkaar hangt (zie het voorbeeld van de bepakking, of de nieuwe felblauwe helmen die een te makkelijk doelwit blijken, of het ommetje dat soldaat Arcenel maakt waarna hij wordt aangezien voor een deserteur en ter dood veroordeeld), brengt hij La Grande Guerre terug tot menselijke proporties. Tegelijkertijd laat hij de grote omwentelingen die deze oorlog teweegbracht op diezelfde, bijna terloopse manier aan bod komen.

Iets over de helft van deze korte roman staat er dan: 'Dat alles is al duizend keer beschreven, dus misschien is het niet de moeite om nog langer stil te staan bij die smerige, stinkende opera. (...) Vooral als je niet zo van opera houdt.'

Enkele bladzijden later mag Anthime na vijfhonderd dagen eervol afzwaaien omdat een vijandig projectiel zijn rechterarm heeft afgesneden.

Groot schrijver.