De grote Franse actrice Isabelle Huppert schittert in Amsterdam: ‘Tennessee Williams is pure poëzie’

De grote Franse toneel- en filmactrice Isabelle Huppert schittert de komende dagen in Amsterdam in La ménagerie de verre, de Franse versie van Tennessee Williams’ tijdloze toneelklassieker The Glass Menagerie, in de regie van Ivo van Hove.

‘Uiteraard vind ik het heerlijk om een paar dagen in Amsterdam te zijn, want ik hou van Amsterdam, alle Fransen houden van Amsterdam, de hele wereld houdt van Amsterdam. Maar ik vrees dat ik dit keer weinig van de stad zal zien, omdat ik in drie dagen tijd vier voorstellingen speel. Bovendien leven we nog steeds in een pandemie, dus ik neem aan dat Amsterdam ook voor een deel op slot zit.’

De Franse actrice Isabelle Huppert, afgelopen weekend trad ze nog op in Athene, is de komende dagen in Internationaal Theater Amsterdam te zien in de voorstelling La ménagerie de verre van Tennessee Williams. Oorspronkelijke titel: The Glass Menagerie, ofwel Glazen speelgoed. Een moderne klassieker uit 1944, in dit geval geregisseerd door Ivo van Hove. De wereldpremière van de Franstalige voorstelling was op 6 maart vorig jaar in Théâtre Odéon in Parijs, maar al vrij snel daarna gingen de theaters in lockdown. Daarna werd La ménagerie de verre mondjesmaat gespeeld, nu is eindelijk Nederland aan de beurt.

Williams’ stuk zoomt liefdevol maar genadeloos in op het gezin van Amanda Wingfield, een alleenstaande moeder die aan lager wal is geraakt. Haar zoon droomt van een groots en meeslepend leven, haar dochter is vanwege een lichte handicap aandoenlijk introvert en vindt troost bij haar verzameling glazen figuurtjes. Terwijl de moeder nog iets van grandeur probeert op te houden, sluiten langzaam de gordijnen zich rond dit getroebleerde gezin.

V sprak eerder deze week met Isabelle Huppert over hoe ze tegen dit stuk en haar rol aankijkt, en hoe het werken met Van Hove was. En over het bereiden van een kip.

Wanneer heeft Ivo van Hove u voor La ménagerie de verre gevraagd?

‘Ons contact is eerlijk gezegd op mijn initiatief ontstaan. Ik had al een paar van zijn voorstellingen gezien, en was daarvan onder de indruk. Toen ik op een gegeven moment wist dat we tegelijkertijd in New York zouden zijn, heb ik een ontmoeting voorgesteld. Daarin zei ik hem dat ik graag met hem wilde werken. Niet lang daarna kwam hij met de vraag of ik dit stuk wilde spelen. Daar was ik erg blij mee.’

Wat voor soort moeder is Amanda Wingfield?

‘Op de eerste plaats: ze is niet alleen moeder, ze is ook een vrouw die betere tijden heeft gekend. Voordat ze moeder werd, had ze een heel ander leven. Dat maakt dit stuk van Tennessee Williams zo goed, zo klassiek. Maar inderdaad: uiteindelijk is ze vooral moeder geworden, een Joodse moeder, overbezorgd en extreem beschermend voor haar kinderen. Ze is bang voor de toekomst, heeft allerlei financiële zorgen, ze is eenzaam. Maar dankzij de magie van Tennessee Williams’ taal zijn de personages ook omgeven door poëzie – in de manier waarop ze praten, hun handelingen, hoe we naar hen kijken zit pure poëzie.

In mijn recensie vorig jaar schreef ik dat u haar speelt als een kille, koude moeder op de rand van een zenuwinzinking. Klopt dat?

‘Ja, en zo is het ook bedoeld. Als actrice kunt je haar elke keer opnieuw ontdekken, afhankelijk van de tijd waarin je dit stuk speelt. Onder dat kille van haar zit ook de wanhoop. Maar ik vind haar op een bepaalde manier ook ontroerend, en fragiel in de manier waarop ze maar blijft dromen van een betere toekomst. Soms is ze bewust blind voor de ellende om haar heen, maar dan weer maakt ze een maaltijd klaar voor de jongeman waarvan ze hoopt dat hij haar dochter ontdooit. Kortom: een gecompliceerd karakter, en erg fijn om te spelen. En een typisch Tennessee Williams-personage, zoals ook Blanche Dubois in Tramlijn Begeerte, een rol die ik overigens ook heb gespeeld.’

U spreekt uw tekst in de voorstelling in een razend tempo, alsof u een mitrailleur van woorden op de anderen afvuurt.

‘Dat is omdat Amanda heel snel denkt, haar gedachten schieten alle kanten op en er zit niet veel tijd tussen wat ze denkt en wat ze zegt. Als ik te veel stilten zou laten vallen, wordt het psychologisch te veel ingeleefd, denk ik. Maar goed, er zal wel eens een woordje verloren gaan en ik hoop maar dat de Nederlandse boventiteling mij kan bijhouden! Als ze zich aan het eind realiseert dat al haar pogingen mislukken, pas dan wordt ze stil en keert ze langzaam terug in haar eenzame zelf.’’

In het vrij kale decor, een soort kelderetage zonder ramen, staat een echte koelkast met daarin een echte kip die u bereidt.

‘Dat is het idee van Ivo en scenograaf Jan Versweyveld, waarmee toch nog enig realisme in die kelder wordt gebracht. Amanda is altijd met voedsel bezig, ze zet voortdurend koffie. Ik vond het een goed idee ook die huishoudelijke handelingen te laten zien. Het decor is een soort konijnenhol waarin dit gezin zich heeft teruggetrokken. Dat is allemaal zo precies en solide gebouwd, dat ik het bijna zie als een metafoor voor een huis waarin de acteur van de kelder via de huis- en slaapkamers naar de zolder kan gaan, op zoek naar de kern van de rol, naar het wezen van zijn personage.’

Bereidt u thuis zelf ook wel eens een kip?

‘Nee. En zeker niet zo vaak als Amanda.’

Hoe vond u het werken met Van Hove?

‘Geweldig. Hij creëerde een werkomgeving waarin ik me beschermd voelde. Hij werkt heel precies, vooraf heeft hij zijn concept al klaar, het decor is er al, en toch voelde ik me helemaal vrij om mijn rol te gaan ontdekken. Vanuit de tekst, vanuit ook de twijfels soms, kon ik daaraan blanco beginnen.’

Heeft hij nog iets in u aangeboord waarvan u niet wist dat u het kon?

‘Nee dat niet. Alle grote regisseurs hebben zo hun eigen gewoonten, maar het is juist hun kracht dat ze de acteur vrijlaten om zelf op ontdekkingstocht te gaan en dat zij daarvoor de voorwaarden scheppen.’

Eerder al was Huppert in Nederland te zien in de voorstelling Mary Said What She Said van Robert Wilson. In een interview met de Volkskrant zei Wilson in 2019 dat zij keihard werkt, erg professioneel is en alle uitdagingen aangaat. Van Hove noemt haar desgevraagd uitermate loyaal, benadrukt dat divagedrag haar vreemd is, en dat hij geniet van haar aparte gevoel voor humor.

Huppert: ‘Dank daarvoor. Ik ben het wel met ze eens, ik heb er dus weinig aan toe te voegen. Dat Ivo juist de humor benoemt, vind ik fijn – niet zozeer voor mijzelf als wel omdat ik in een rol ook altijd op zoek ga naar de lichte kant. Zelfs om Amanda moet het publiek hopelijk af en toe een beetje lachen.’

Isabelle Huppert behoort samen met Catherine Deneuve tot de grande dames van de Franse cinema. Beide vrouwen bezitten een tijdloze schoonheid en hebben een enorm oeuvre. Huppert speelde tot in meer dan honderd films; bekende titels uit haar beginperiode zijn onder meer César et Rosalie (1972) en La dentellière (1977. Veel later was zij te zien in La Pianiste, Amour en Happy End van Michael Haneke, 8 Femmes van Francois Ozon en natuurlijk in Elle van Paul Verhoeven.

Bewaart u goede herinneringen aan Paul Verhoeven, onze nationale filmtrots?

‘Ik zie wel overeenkomsten tussen Paul en Ivo: allebei werken ze heel precies, en allebei zijn ze behoorlijk direct, misschien is dat wel jullie volksaard. Elle was een film met een duistere kant, en tijdens de opnamen was het soms best lastig. Paul en ik hebben in Elle samen een lange en soms ingewikkelde reis gemaakt, maar hij had alles zo vastomlijnd dat ik me ook bij hem geborgen voelde. Paul is fantastisch, vooral ook voor zijn acteurs.’

Ze vertelt ten slotte dat ze tijdens de pandemie niet heeft stilgezeten. De theaters waren weliswaar grotendeels dicht, maar ze heeft in Frankrijk een aantal films gemaakt. Twee daarvan komen begin 2022 uit: Les promesses en A propos de Joan. Maar eerst dus Amsterdam, in het theater, voor een volle zaal. Nog wel.