De favoriete 18 van de Volkskrant

1. Met de theatervoorstelling ‘De jaren’ wil Eline Arbo laten zien hoe actueel en universeel auteur Annie Ernaux is

De regisseur snapt wel waarom de Franse Nobelprijswinnaar de laatste jaren in zwang is geraakt. ‘Ik heb dit nog nooit ergens gelezen. Nog NOOIT.’

Annie Ernaux (82) kreeg deze maand de Nobelprijs voor de Literatuur, en hoewel dat in kleine kring helemaal niet onverwacht kwam en ze in Frankrijk algemeen wordt gezien als een van de belangrijkste schrijvers, werd ze pas de laatste jaren in andere taalgebieden ontdekt. Door De jaren natuurlijk, haar magnum opus, nadat dat in het Engels was vertaald. ‘Het is alsof de wereld nu pas klaar is voor Annie’, zegt theaterregisseur Eline Arbo, die zich door Ernaux liet inspireren tot een theaterversie van De jaren, met een topcast onder wie Hannah Hoekstra. Wat trekt een jonge generatie makers in het feminisme van Ernaux? (Herien Wensink)

2. Met de Quest Pro wil Mark Zuckerberg wederom de mens de virtuele werkelijkheid in lokken

Vooralsnog valt het aantal gebruikers van Meta’s voornaamste platform tegen.

Tromgeroffel en getrappel van voetjes in de techwereld: 25 oktober verschijnt de Quest Pro, de nieuwe virtual-realitybril van Meta-wat-eerst-Facebook-was. Ja, dus?, vraagt u. Goeie. Het is Meta en hun boegbeeld Mark Zuckerberg eigen om met veel aplomb innovaties aan te kondigen waarbij je de wereld steeds iets luider de schouders kunt horen ophalen.

Even terug, mocht u al zijn uitgelogd op alles rondom Meta: het idee is dat u met VR-bril de Metaverse in gaat, een virtuele wereld die je kunt zien als de 3D-versie van het internet. Er zijn vele miljarden in gepompt door techgiganten en merken, maar het publiek laat nog op zich wachten. Volgens vorige week opgedoken interne documenten is de ambitie voor het in Nederland voorlopig nog niet toegankelijke Horizon Worlds (het belangrijkste virtuele platform van Meta) voor dit jaar van 500 duizend maandelijkse gebruikers bijgesteld naar 280 duizend, met de teller pas op 200 duizend.

Nu is de hoop dat u misschien toch naar het virtuele kantoor Horizon Workrooms zult komen als u daar topzwaar, getooid met hun nieuwe plastic helm en zweetparels op het voorhoofd kunt zoom-bellen met cartoonversies van uw collega’s. O ja, u bent mogelijk ook nog misselijk, want cyberziekte is een vaak genoemde bijwerking van VR-brillen. Maar: de aanschafprijs van de Quest Pro (1.500 euro) kunt u terugverdienen, want u bespaart op reiskosten, representatieve kleding en traktaties op uw verjaardag. (Emma Curvers)

3. Het kan: in één dag de Dutch Design Week doen

Drie hoogtepunten van het Eindhovense evenement dat inmiddels 563 programmaonderdelen telt.

De Dutch Design Week in Eindhoven is uitgegroeid tot een heerlijk publieksvriendelijk instituut, niet in de laatste plaats omdat het evenement zo goed inzichtelijk maakt hoe de nabije toekomst eruit ziet, of eruit zou moeten zien. Helemaal in de geest van het legendarische Evoluon eigenlijk, de schitterende ufo die ooit door Philips werd neergezet als museum voor technologische vooruitgang – en dat in september weer werd heropend met een tentoonstelling over de toekomst van gisteren, en wat we daarvan kunnen leren. Stel: je hebt één dag voor de Dutch Design Week, waar moet je dan heen? Wij stippelden een route uit, met de fris-kritische nieuwe generatie design-afstudeerders, en een evenement over de zonnige en donkere kant van technologie - die je zelf de juiste kant op kan sturen. (Jeroen Junte)

4. 206 minuten onderdompeling in ‘de vrouw van het decennium’ (dixit Billboard)

21 oktober is Midnights verschenen, het nieuwe album van Taylor Swift. Drie streamingtips voor meer Swift.

In Miss Americana (2020, Netflix, 85 min.) volgen we de zangeres van de Reputation Stadium Tour (2018) naar de uitbreng van haar album Lover (2019), met flashbacks naar de beginjaren van haar opmerkelijke carrière. Een openhartig en persoonlijk document dat de standaard werd van het achter-de-schermen-van-een-popleven-genre. Swift schuwt weinig onderwerpen en markeerde met Miss Americana een nieuwe fase in haar carrière.

2020, het jaar dat de concertzalen leeg stonden, was ook een bloeijaar van de muziekdocumentaires. Er verschenen gefilmde optredens rond nieuwe albums, in een intieme setting. In Folklore: The Long Pond Studio Sessions ((2020, Disney Plus, 106 min.) speelt ze haar album Folklore in de Long Pond Studio, in de staat New York. Goeie unplugged-atmosfeer afgewisseld met gesprekken met begeleidende muzikanten, in een mix van documentaire en concertfilm. In een regie van Swift zelf; over controle gesproken.

De korte film All Too Well: The Short Film (2021, YouTube, 15 min.), geregisseerd en geschreven door Swift, is gebaseerd op het gelijknamige nummer uit 2012, een van de favorieten van de fans. Swift haalde als grote voorbeelden de film­auteurs John Cassavetes en Noah Baumbach aan, misschien wat te grote namen voor je eerste fictiefilm van een kwartier. In elk geval: Sadie Sink (Max uit Stranger Things) steelt de show in het minidrama over de woelige ­baren van de liefde. En Swift won de MTV Video van het jaar. (Mark Moorman)

5. Die kans krijg je niet vaak: fantasy op het toneel

Met Motherland, over de positie van de vrouw, laat Jip Smit zich inspireren door Lord of the Rings en Game of Thrones.

Griezelig uitgangspunt in het fantasy-universum van Jip Smit: mannen worden 80 jaar oud en vrouwen leven maar drie dagen. Ze groeien razendsnel op om te baren en sterven direct nadat die taak is volbracht. In Motherland, een ‘feministische fantasy-voorstelling voor volwassenen’, wil Smit, bekend van Hollands Hoop en Showponies, iets zeggen over de positie van de vrouw. Dat doet ze via een verrassende omweg, geïnspireerd door Lord of the Rings en Game of Thrones.

Fantasy in het theater is zeldzaam, zei Smit eerder in een interview, want hoe doen we dat met die draak? Maar op toneel heb je geen special effects of complexe techniek nodig, daar ontstaat de magie in de verbeelding. Met haar voorstelling wil Smit de pure, kinderlijke fantasie stimuleren die we allemaal hebben, of hadden, en waarbij geen computeranimatie nodig is. Van pratende dieren tot magische dennenappels: ‘in je hoofd kan alles’. (Herien Wensink)

6. Nasrdin Dchar laat zich in ‘Het gouden uur’ wederom van een geheel andere kant zien

De acteur legt uit hoe hij tot een geloofwaardige Afghaan is gekomen voor de nieuwe thrillerserie van de NPO.

Nasrdin Dchar speelde eerder een Franstalige Portugees, een joodse verzetsheld en uiteraard de als schimmige boekhouder begonnen maffiabaas Potlood in Mocro Maffia, en nu is hij in de misdaadserie Het gouden uur te zien als een Afghaans-Nederlandse rechercheur die de daders van een aanslag op het spoor is, maar zelf door de veiligheidsdiensten wordt gewantrouwd vanwege zijn afkomst. Waarop wij ons afvroegen: hoe bereidde hij zich voor op het spelen van een Afghaan? Wat Dchar daarbij ook kwijt wilde is dat het script van parttimerechercheur Simon de Waal een belangrijke reden was om de rol aan te nemen. (Abel Bormans)

7. Het ADE maar dan gratis: feest in de platenzaak

Geen smoesjes: het Amsterdam Dance Event is voor iedereen.

Het Amsterdam Dance Event (ADE) is op stoom: de vierkwartsmaat dreunt al drie dagen door de stad. Maar we hebben nog even en het is goed het grootste dance-evenement ter wereld tot de laatste druppel uit te wringen, want op een volledige, niet door pandemieën gehinderde versie hebben we drie jaar moeten wachten.

Nu denkt u misschien: niets voor mij (kan kloppen), alles is toch al uitverkocht (klopt een beetje) of die tickets zijn te duur (klopt ook een beetje). Dat zijn dus onacceptabele uitvluchten. Want zaterdag zijn de leukste feestjes te beleven in ouderwetse platenzaken, en die zijn toegankelijk voor iedereen (dus ook voor u) en nog gratis ook.

De sessies in de zaak Rush Hour aan de Spuistraat wil je niet missen, ook omdat de winkel annex platenlabel het 25-jarig bestaan viert. Wie aan de draaitafels staan, is nog niet bekend, maar eigenlijk doet dat er ook niet toe. Ook in de platenzaak Zwart Goud aan de Geldersekade wordt het gezellig, halverwege de zaterdagmiddag. De decks worden bediend door de Nederlandse dj Vita én de Zweedse techno-dj met de niet zo Zweedse naam Ehrenschwesta. (Robert van Gijssel)

8. Deze podcasts wijzen de weg in de seriejungle

En weer komt er een streamingdienst bij: SkyShowtime. Welke podcasts helpen bij het vinden van de juiste series?

The Filmcast

Drie oude studievrienden – David Chen, Devindra Hardawar en Jeff Cannata – praten, zoals de titel aangeeft, vooral over film, eindeloos en oeverloos en alsof alles op het spel staat. Elke aflevering, die meestal ruim anderhalf uur duurt, begint met een rondvraag over waar iedereen naar aan het kijken is. Geen idee waar ze de tijd vandaan halen, maar ze zitten altijd boven op de nieuwste series, met een zekere hang naar het betere genrewerk en culthelden. Ook voor flauwe grappen en limericks hebben ze altijd tijd. Een van de panelleden heeft beloofd dat Bodies Bodies Bodies van Halina Reijn op zijn eindejaarslijst gaat belanden.

Into It

Sinds deze zomer heeft de Amerikaanse cultuurwebsite Vulture een welkome wekelijkse podcast. Into It wordt gepresenteerd door Sam Sanders, die elke week een heet hangijzer uit de wereld van de cultuur bespreekt. Na een aantal hoofdzaken uit het nieuws die door een panel van gasten besproken worden, komt en hoofdonderwerp ter sprake. Vaak gaat dat over seriecultuur. Waarom Yellowstone (binnenkort dus op de nieuwe streamer SkyShowtime) de favoriete serie van conservatieve Amerikanen zou zijn. Of waarom er zoveel fantasy-fans kwaad zijn op zwarte personages in The Rings of Power en Little Mermaid.

Skip Intro

Alex Mazereeuw (bekend van onder meer de podcast Televisië en zijn werk als Volkskrant-televisierecensent) en Anke Meijer bespreken het nieuwe aanbod en proberen het kaf van het koren te scheiden. In elke aflevering komt een indrukwekkend aantal titels uit heden en verleden langs, waarbij ze ook graag wat dieper duiken dan de informatie die Netflix zelf geeft. En tussendoor wordt er ook nog wekelijks een samenvatting gemaakt van afleveringen van House of the Dragon. (Mark Moorman)

9. Een weekend lang in de ban van vioolvirtuoos PatKop

Aan de alleskunner uit Moldavië, Patricia Kopatchinskaja, wordt zaterdag en zondag een minifestival gewijd in De Doelen.

Wie een recensie schrijft over Patricia Kopatchinskaja, moet goed op zijn woorden letten. Geregeld recenseert de Moldavische violist binnengekomen recensies op haar Facebookpagina. Het tekent de eigenzinnige musicus, beter bekend als PatKop, die niet alleen een van de leukste violisten van deze tijd is. Ze is een virtuoze vioolfluiter met altijd een geheel eigen kijk op de noten, die met de grootst mogelijke vrijheid worden geïnterpreteerd. En ze is componist, alsmede stemactrice annex voordrachtskunstenaar.

We boffen, want dit weekend is er een (vrijdag begonnen) minifestival aan haar gewijd in de Rotterdamse Doelen. Zaterdagmiddag geeft ze een openbaar toegankelijke workshop aan conservatoriumstudenten met het kamerorkest Camerata Bern en hopen we even in haar hoofd te kunnen kijken. Zondag geeft ze een stem aan Pierrot in Arnold Schönbergs spraakzang-melodrama Pierrot Lunaire. ’s Avonds is ze ook nog te horen in Haydns Zeven laatste woorden. We weten al wie het laatste woord zal hebben. (Merlijn Kerkhof)

10. De nieuwe Freddie Mercury treedt volgende week op in Amsterdam

Robert van Gijssel zag de nummer 2 van het afgelopen Eurovisie Songfestival eerder live in Londen en wist met vele anderen niet wat hij hoorde en zag.

Hij was de schaduwwinnaar van het Eurovisie Songfestival, wat tegenwoordig meer dan vroeger betekent dat je ook echt kans maakt in de internationale popscene – en toch was het voor onze popversslagever nog een verrassing dat Sam Ryder dé muzikale revelatie was van het nu al roemruchte tributeconcert voor de overleden Foo Fighters-drummer Taylor Hawkins. Ryders ziel ligt bij de klassieke seventies- en eightiesrock en een beetje jonge Elton John-energie zit er ook bij. Dat wordt wat in de Melkweg, komende week, en op zijn aanstaande debuutalbum. (Robert van Gijssel)

11. Marina Abramovic stopt Carré zes dagen lang vol met performances, tot op de wc

Marina Abramovic heeft de beste performancekunstenaars uit de hele wereld uitgenodigd op te komen treden in het Koninklijk Theater.

Een van hen stond urenlang op een sokkel pal tegenover een geladen pistool. Een ander pakte zijn lichaam in met gips. Weer een ander liep 24 uur lang achter elkaar op een loopband. En toen hij na zestien uur was flauwgevallen, stapte hij er, eenmaal bijgekomen, gewoon weer op. Kortom: de kunstenaars die door performance-icoon Marina Abramovic (75) zijn uitgenodigd om komende week in Carré op te treden zijn bepaald geen watjes. De tien hardcore performancekunstenaars zijn vanuit de hele wereld naar Amsterdam gekomen.

Abramovic geeft elke avond een inleiding met oefeningen om in de juiste stemming te komen om naar zulke langdurige performances te kijken. Lekker rustig in het donker blijven zitten is er voor het publiek niet bij, de uitvoeringen zijn door het hele theatergebouw. Zoals de titel al duidelijk maakt is er geen pauze. En, misschien handig om te weten, zelfs op de wc’s kan een performance plaatsvinden, waarbij het publiek van harte is uitgenodigd om mee te doen. Ook best hardcore dus. (Anna van Leeuwen)

12. ‘The Old Man’ is bovenal een schitterend acteerduel tussen oudgedienden Jeff Bridges en John Lithgow

De twee acteurs moeten behalve tegen elkaar ook strijd leveren tegen de veranderde wereld.

Voor het eerst duikt filmacteur Jeff Bridges, ster in The Last Picture Show (1971), The Big Lebowski (1998) en True Grit (2010) op in een serie. En geen misselijke. Hij is Dan Chase, de oude man in The Old Man, een klassiek personage uit het actiegenre: een leven lang opgejaagd door zijn verleden, zoals ook bij de aftrap van deze serie. Langzaam – zeven afleveringen van een uur – wordt duidelijk waarom de CIA jacht op hem maakt. En ook waarom zijn verhouding met de door de CIA te hulp geroepen FBI-man Harold Harper zo complex is. Harper wordt gespeeld door een voortreffelijke John Lithgow. Twee acteerkanonnen met als achtergrond het steeds veranderende landschap dat Chase doorkruist; beter wordt het niet. (Mark Moorman)

13. Museum Helmond slaat opnieuw toe met een niet te missen fototentoonstelling

Behalve de foto’s van grootheid Walker Evans is in Walker Evans Revisited ook werk te zien van al die fotografen die door hem zijn geïnspireerd.

Je kunt zonder al te veel overdrijving stellen dat een groot deel van de moderne Amerikaanse fotografie in de 20ste eeuw op de schouders staat van één man. In 1935 werd Walker Evans ‘informatiespecialist’ in dienst van de Farm Security Administration (FSA), tijdens de depressiejaren onderdeel van het Amerikaanse ministerie van Landbouw. Zijn werkterrein was voornamelijk het zwaar getroffen zuiden van de VS, waar hij een empathische chroniqueur werd van de diepste armoede, en van de kracht van families die probeerden te overleven.

In 1938 was zijn werk te zien in het Museum of Modern Art in New York, de eerste maal dat een fotograaf een solotentoonstelling kreeg in deze tempel van de moderne kunst. Walker Evans: American Photographs, en de gelijknamige catalogus, veroorzaakten het begin van een golfbeweging die tot op de dag van vandaag fotografen het eindeloze Amerikaanse achterland instuurt, op zoek naar de verhalen van de bewoners en de ongrijpbaarheid van het landschap.

De expositie Walker Evans Revisited was eerder onderdeel van de Biennale für aktuelle Fotografie 2020 in de Duitse stad Mannheim. In Helmond is naast werk van Evans veel aandacht voor fotografen die in zijn traditie werken, van Stephen Shore tot Vanessa Winship. (Mark Moorman)

14. Twee vrouwen hebben van hun feministische podcast theater gemaakt, met een sterfscène en een ‘no rape suit’

Voor de enscenering van Zelf weten deden Nydia van Voorthuizen en Marie Lotte Hagen een beroep op Stephanie Louwrier, met wie ze onder meer het gevoel voor humor delen.

Toen Nydia van Voorthuizen (33) en Marie Lotte Hagen (34) in hun feministische podcast Damn, Honey bespraken welke ambities ze nog hebben, zei Nydia dat ze wel een keer op het toneel zou willen staan. Mede dankzij Bos Theaterproducties en theatermaker Stephanie Louwrier is het nu zover. Hun tot theater getransformeerde podcast Zelf weten is allerminst een statische bedoening. Onder meer te zien: een zichzelf hatende tiener die de vicieuze cirkel van zich overeten probeert te doorbreken, de sterfscène van een vrouw die terugkijkt op haar leven dat draaide om uiterlijk schoon en een hilarische oplossing voor vrouwen die zich onveilig voelen op straat (een ‘no rape suit’). (Ela Çolak)

15. Waarheen met de kinderen in dit eerste of laatste weekend van de herfstvakantie?

Vier tentoonstellingen die ook voor ouders genieten zijn, met een polsstok, bomen, bakstenen en beestjes.

1) De polsstokspeer. De Friese Middeleeuwen waren een ruige aangelegenheid, blijkt in het Fries Museum. Tota Frisia strekte zich uit van de huidige provincie Friesland tot aan de Wezer in Noord-Duitsland en had geen centraal gezag. Dus werd er heel wat gevochten. Bijvoorbeeld met een zogenaamde polsstokspeer: je kon er je tegenstander aan rijgen, maar er ook mee fierljeppen, handig. Voor kinderen is er een schatkaart waarmee ze zelfstandig op ontdekkingstocht door de tentoonstelling kunnen gaan.

Vrijheid, Vetes, Vagevuur, de Middeleeuwen in het Noorden, Fries Museum, Leeuwarden, t/m 7/5.

2) Kleine en grote beesten. Geschikt voor dierenliefhebbers: het Rijksmuseum in Amsterdam heeft nu twee tentoonstellingen over dieren. De tentoonstelling Onderkruipsels hangt vol schilderijen met kleine kriebelbeestjes. En grote, want de Colombiaanse kunstenaar Rafael Gomezbarros heeft zevenhonderd reuzenmieren gemaakt die op de muur lopen. De tentoonstelling Clara de Neushoorn gaat over de 18de-eeuwse tragische ‘superster’ Clara de neushoorn. Er zijn in de herfstvakantie dagelijks (extra) activiteiten voor kinderen.

Onderkruipsels & Clara de Neushoorn, Rijksmuseum, Amsterdam, t/m 15/1.

3) Creatief met baksteen. Een toegankelijk thema: kom daar maar eens om bij een tentoonstelling met (vooral) hedendaagse kunst. Kunsthal Kade in Amersfoort zal jonge kijkers niet afschrikken met deze tentoonstelling over baksteen. Er zijn ook speciale kinderrondleidingen die ‘verboden zijn voor ouders’, en tijdens de herfstvakantie zijn er een voorleesmiddag en een workshop waarin met kleine bakstenen mag worden gebouwd.

Baksteen / Brick, Kunsthal Kade, Amersfoort, t/m 8/1.

4) Bomen. Museum Voorlinden heeft een aantal collectiehoogtepunten die gegarandeerd pret zijn met kinderen, denk aan het nepzwembad van Leandro Erlich, de kabouterliftjes van Maurizio Cattelan en de strandreuzen van Ron Mueck. Nu is er ook een tentoonstelling te zien van de tikkeltje monomane Italiaanse beeldhouwer Giuseppe Penone (75), die al decennia kunst maakt over (en met) bomen. Voor kinderen heeft Voorlinden een kaartenset met vragen en opdrachten.

Giuseppe Penone, Museum Voorlinden, Wassenaar, t/m 29/1.

(Anna van Leeuwen)

16. Filmmuseum Eye eert Nouchka van Brakel, de pionier van de Nederlandse feministische film

Op de streaming service van het museum zijn de gerestaureerde films van Nouchka van Brakel te zien. Zaterdag is de regisseur zelf in het museum om de vertoning van een aantal korte films te begeleiden.

In het najaar van 1982 bezochten meer dan 600 duizend mensen een film over het intense liefdesleven van de neurotische Hedwig Marga de Fontayne (een van de beste rollen van Renée Soutendijk), gebaseerd op de klassieke roman Van de koele meren des doods (1900) van Frederik van Eeden. Hedwig is een vrouw die maar niet in de maat van de tijd wil lopen. Regisseur was Nouchka van Brakel, die samen met Ton Vorstenbosch het scenario schreef.

Van Brakel was een pionier van de feministische film in Nederland. In 1976 zei ze in het filmblad Skoop: ‘In de film is er nooit veel belangstelling geweest om de vrouw in haar eigen wereld te laten zien. Ik denk dat ook maar weinig mannen in staat zijn om dat te doen.’ In 2018 vertelde ze in een interview in de Volkskrant hoe ze probeerde de seksscènes in Van de koele meren vanuit een vrouwelijk perspectief te vertellen: ‘Ik wilde niet het mannetje boven, ik wilde niet in een bed, ik wilde geen gehijg en gekreun en o, nu komt het vrouwtje blijkbaar zomaar klaar. Het moest poëtischer, vernieuwender, echter.’

Van de koele meren des doods was vrijdag 21 oktober in Eye Filmmuseum in een gloednieuwe gerestaureerde digitale versie te zien, met een nagesprek met de regisseur. De film is ook te zien in de Eye Film Player, waar nog meer films van Van Brakel zijn verzameld, waaronder Het debuut (1977) en Een vrouw als Eva (1979). Zaterdag 22 oktober zijn in Eye ook een aantal korte films uit het rijke oeuvre van Van Brakel te zien, met tussendoor korte gesprekken met haar. (Mark Moorman)

17. Ook streamingdienst SkyShowTime komt naar Nederland

De Amerikaanse aanbieder van series en films maakt het toch al overvolle streaminglandschap nog voller. Is SkyShowTime een waardevolle aanvulling?

Met enige aarzeling delen we u mee dat op de compleet overvoerde Nederlandse markt vanaf dinsdag 25 oktober weer een grote nieuwe Amerikaanse streamingdienst arriveert, die in Europa onder de naam SkyShowtime gaat opereren. Net als HBO Max geen kleine speler. De Amerikaanse dienst gaat (oude) speelfilms van Paramount en Universal en series van Showtime, Paramount Plus, Sky Studios en Peacock uitzenden.

De nieuwe dienst hoopt een vuist te kunnen maken tegen Netflix, Disney Plus en HBO Max, en in Nederland ook tegen het best grote Videoland. De prijs zal 6,99 euro per maand bedragen – wellicht komt SkyShowtime, net als HBO Max, nog met een aantrekkelijke openingsprijs voor vroege instappers. Welke series maken nieuwsgierig? (Mark Moorman)

18. Nog één week om al die fantastische etsen te zien, en natuurlijk Rembrandts ‘verkeerde’ schelp

In het Rembrandthuis in Amsterdam eindigt de tentoonstelling Rembrandt Revival, met ook werk van onder anderen Édouard Manet, James Abbott McNeill Whistler en Mary Cassatt.

Eigenlijk is het gewoon gekras, etsen. Al zulke piepkleine krasjes samen maken woeste wolkenluchten of intieme plaatjes. Als je het een beetje kunt, tenminste. Dan zien we bijvoorbeeld het schaduwspel op een kathedraal (niet zomaar een, die van Rouen) of een moeder die de nagels van haar kind knipt. In de tentoonstelling Rembrandt Revival in het Rembrandthuis in Amsterdam zijn zulke mooie etsen nu te zien. Nog even.

Deze tentoonstelling viert een grote schenking door kunsthistoricus Neeke Fraenkel-Schoorel (80). Zij verzamelde honderden etsen uit de ‘Etching Revival’ (1850-1940), toen kunstenaars de techniek herontdekten, onder hen Édouard Manet, James Abbott McNeill Whistler en Mary Cassatt. ‘Mijn collectie valt hier op zijn plaats’, zei Fraenkel-Schoorel over de schenking aan het Rembrandthuis. Dat klopt: deze ets-herleving had te maken met de grote waardering voor Rembrandt en zijn etsen, dat is in de tentoonstelling te zien.

Een van Rembrandts bekendste etsen is De schelp uit 1650. Die ets is zo beroemd dat dit type schelp (de gemarmerde kegelschelp) ook wel Rembrandtschelp wordt genoemd. Maar de schelp zoals die door Rembrandt is vereeuwigd bestaat eigenlijk niet: ze staat er verkeerd op (linksdraaiend, terwijl ze rechtsdraaiend is). Dat toont nog maar eens aan hoe lastig etsen is: krassen en dan in spiegelbeeld. (Anna van Leeuwen)